Przejdź do zawartości

Henryk Lubomirski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henryk Lubomirski
Ilustracja
Henryk Lubomirski, miniatura Josepha Kreutzingera, ok. 1797
Herb
Szreniawa bez Krzyża
Rodzina

Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża

Data i miejsce urodzenia

15 września 1777
Równe

Data i miejsce śmierci

20 października 1850
Drezno

Ojciec

Józef Lubomirski (1749–1817)

Matka

Ludwika Sosnowska

Żona

Teresa Czartoryska, c. Józefa Klemensa

Dzieci

Dorota Lubomirska
Izabela Maria Lubomirska
Jadwiga Julia Wanda Lubomirska
Jerzy Henryk Lubomirski

Henryk Lubomirski – obraz olejny Jakuba Procińskiego 1839

Henryk Ludwik Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 15 września 1777 w Równem, zm. 20 października 1850 w Dreźnie) – działacz polityczny, kurator literacki, mecenas sztuki, założyciel Muzeum Książąt Lubomirskich we Lwowie i ordynacji przeworskiej, komandor maltański od 1800 roku[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Decydujący wpływ na jego wychowanie miała daleka ciotka Izabela z Czartoryskich Lubomirska (1736-1816), która mając tylko córki otoczyła przybranego syna przesadną opieką. Od 1783 towarzyszył jej w podróżach po Europie, gdzie zasłynął z wyjątkowej urody. Jego portrety stworzyli wybitni artyści epoki (Antonio Canova, Élisabeth Vigée-Lebrun, Maria Cosway)[2]. Podczas pobytu w Paryżu w latach 1785–1789 jego nauczycielem był Scipione Piattoli. Następnie w Łańcucie i Wiedniu jego opiekunami byli w latach 1791–1796 Simon Antoine Jean L’Huillier i Gotfryd Ernest Groddeck[2].

W 1802 Izabela Lubomirska obdarowała go świeżo zakupionymi dobrami przeworskimi. Dzięki jej wpływom zdobył silną pozycję na dworze Habsburgów w Wiedniu. Od 1796 był kawalerem maltańskim[3], a od 1795 szambelanem. W 1809 po wkroczeniu na teren Galicji wojsk Księstwa Warszawskiego został powołany przez ks. Józefa Poniatowskiego na prezesa Urzędu Administracyjnego obwodu krakowskiego. W latach 1810–1813 prefekt departamentu krakowskiego[4]. W tym czasie ufundował jedną kompanię piechoty dla armii Księstwa. Został członkiem loży wolnomularskiej Przesąd Zwyciężony w 1813 roku[5].

Po 1815 powrócił na stałe do Galicji, gdzie w 1817 r. wszedł do Stanów Galicyjskich z grona magnatów. Za jego życia pałac przeworski stał się jednym z centrów życia towarzyskiego i kulturalnego ówczesnej Galicji[2].

Odziedziczywszy w 1818 po śmierci Izabeli Lubomirskiej jej pałac w Wiedniu z cenną biblioteką i kolekcją dzieł sztuki, a także część zbiorów artystycznych z Łańcuta, przeniósł te zbiory do Przeworska. Zbiory te dzięki zakupom znacznie poszerzył tworząc tu ważny ośrodek muzealny. M.in. gromadził broń, medale, numizmaty i pamiątki historyczne oraz cenne druki i rękopisy. Wraz z Józefem Maksymilianem Ossolińskim został współtwórca Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W 1823 zawarli umowę w której zgodził się na włączenie swoich zbiorów do fundacji Ossolińskich pod warunkiem przyznania jego rodzinie dziedzicznej kuratorii literackiej nad Zakładem i wyodrębnienia zbiorów w postaci Muzeum książąt Lubomirskich. W 1826 umowa została zatwierdzona przez Stany Galicyjskie[2]. W 1829 w związku z tym rozpoczął przebudowę gmachu bibliotecznego we Lwowie. Autor kilku prac, m.in. Zbioru widoków celniejszych ogrodów polskich, Lwów 1827.

Po wybuchu powstania listopadowego wszedł do tzw. Komitetu Krasickiego mającego finansowo i dyplomatycznie wesprzeć Rząd Narodowy ze strony Galicji. Pozostając w kontakcie z ks. Adamem Czartoryskim I wykorzystując swoje rozległe stosunki starał się o poparcie dla powstania ze strony Austrii, W tym czasie sfinansował także Legię Nadwiślańską. Po upadku powstania znalazł się na pod nadzorem policji, jednak udało mu się zapobiec grożącej rekwizycji zbiorów muzealnych. Po długotrwałym śledztwie w 1837 cesarz Ferdynand zwolnił go od odpowiedzialności za kolportowanie tajnych druków. Od lat 40. dotknięty chorobą, w 1847 przekazał nadzór nad Zakładem Ossolińskim swemu synowie Jerzemu Henrykowi[2].

Od 1834 podjął starania o utworzenie z dóbr przeworskich najpierw majoratu, a następnie ordynacji, co ostatecznie sfinalizował już po jego śmierci syn Jerzy Henryk w 1869 r.[6]

Pochowany w krypcie rodowej pod Kaplicą Bożego Grobu w Bazylice kolegiackiej Ducha Świętego w Przeworsku[7].

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w polskiej ziemiańskiej rodzinie, był synem Józefa Aleksandra (1749-1817) i Ludwiki z Sosnowskich (1751-1836). Jego bratem był Fryderyk Wilhelm Lubomirski (1779-1848). Od 1807 mąż Teresy z Czartoryskich (1785-1868). Mieli dzieci: Dorotę (1807-1832), Izabelę Marię (1808-1890) żonę Władysława Hieronima Sanguszki (1803-1870), Jadwigę Julię (1815-1895) żonę księcia Eugène'a de Ligne (1802-1880) i I ordynata przeworskiego księcia Jerzego Henryka Lubomirskiego (1817-1872)[8].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 213.
  2. a b c d e Marian Tyrowicz, Lubomirski Henryk (1777-1850), Polski Słownik Biograficzny, t. 18, s. 9–11.
  3. Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792, czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, s. 428.
  4. Tomasz Knopp, Prefekci Księstwa Warszawskiego: przyczynek do portretu zbiorowego, w: Studia Historyczne, Tom 55, Numer 3-4 (2012) s. 362.
  5. Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 248.
  6. Małgorzata Wołoszyn, Historia Ordynacji Przeworskiej Książąt Lubomirskich, Katalog wystawy, Rzeszów 2017, s. 19.
  7. Pogrzeb państwowy śp. Andrzeja Księcia Lubomirskiego ostatniego Ordynata Przeworskiego [online], nowiny24.pl [dostęp 2024-01-20].
  8. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski, Almanach błękitny: genealogia żyjących rodów polskich, Warszawa-Lwów 1908, s. 58.

Obrazy przedstawiające Henryka Lubomirskiego w dzieciństwie

[edytuj | edytuj kod]

Przodkowie

[edytuj | edytuj kod]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16. Aleksander Lubomirski
 
 
 
 
 
 
 
8. Jerzy Aleksander Lubomirski (1666-1735)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
17, Katarzyna Anna Sapieha
 
 
 
 
 
 
 
4. Stanisław Lubomirski (1704-1793)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
18. Krzysztof Stärtzhausen
 
 
 
 
 
 
 
9. Joanna Karolina Starzhausen
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
19.?
 
 
 
 
 
 
 
2. Józef Aleksander Lubomirski (1751-1817)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20. Kazimierz Aleksander Pociej
 
 
 
 
 
 
 
10. Antoni Aleksander Pociej (????-1749)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
21. Anna Teresa Lettow
 
 
 
 
 
 
 
5. Ludwika Honorata Pociejówna (1726-1786)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
22. Stefan Zahorowski
 
 
 
 
 
 
 
11. Rozalia Zahorowska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
23. Jadwiga Saczko
 
 
 
 
 
 
 
Henryk Ludwik Lubomirski (
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
24. Oktawian Sosnowski
 
 
 
 
 
 
 
12. Marcin Sosnowski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
25. Katarzyna Zamiechowska
 
 
 
 
 
 
 
6. Józef Sylwester Sosnowski (1729-1783)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
26.?
 
 
 
 
 
 
 
13. Teofila Kruszyńska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
27?
 
 
 
 
 
 
 
3.Ludwika Sosnowska (1751-1836)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
28?
 
 
 
 
 
 
 
14. Janusz Despot-Zenowicz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
29.?
 
 
 
 
 
 
 
7. Tekla Despot-Zenowicz (1731-????)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
30.?
 
 
 
 
 
 
 
15.Katarzyna Aleksandrowicz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
31.?
 
 
 
 
 
 

Literatura

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]