Kurt Tucholsky
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 stycznia 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 grudnia 1935 |
| Przyczyna śmierci |
samobójstwo |
| Zawód, zajęcie |
pisarz, publicysta, dziennikarz |
| Narodowość |
niemiecka |
| Tytuł naukowy |
doktor prawa |
| Alma Mater |
Uniwersytet w Jenie |
| Wyznanie |
od 1918 protestanckie |
| |
Kurt Tucholsky (ur. 9 stycznia 1890 w Berlinie, zm. 21 grudnia 1935 w Göteborgu) – niemiecki dziennikarz, publicysta i pisarz pochodzenia żydowskiego. Pisywał również pod pseudonimami Kaspar Hauser, Peter Panter, Theobald Tiger i Ignaz Wrobel[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jako małe dziecko mieszkał w Szczecinie w kamienicy na drugim piętrze (dziś kamienica na ulicy Generała Ludomiła Rayskiego nr. 29, biurowiec spółki Orlen)[2]. Tam z powodów zawodowych przeniósł się jego ojciec, który był bogatym kupcem.
W latach 1910 – 1915 studiował w Berlinie i w Jenie. Studia ukończył jako doktor prawa. W czasie I wojny światowej walczył jako żołnierz na froncie wschodnim. W 1918 zmienił wyznanie na protestanckie. Jako korespondent prasowy mieszkał od 1924 we Francji[1].
3 maja 1920 ożenił się z lekarką Else Weil (rozwód 14 lutego 1924), zamordowaną w 1942 w obozie koncentracyjnym Auschwitz -Birkenau). 30 sierpnia 1924 jego żoną została Mary Gerold (rozwód 21 sierpnia 1933).
W 1930 roku zamieszkał w Szwecji.
Po przejęciu władzy przez Hitlera konsekwentnie zwalczał faszyzm. Pisma Kurta Tucholsky`ego zostały w 1933 spalone, pozbawiono go obywatelstwa niemieckiego, a jego majątek został skonfiskowany. Problemy zdrowotne i finansowe wzmocniły w nim depresję. 20 grudnia 1935 roku zażył śmiertelną dawkę środków nasennych i alkoholu. Został przewieziony do szpitala w Göteborgu, tam zmarł następnego dnia[3].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Tucholsky należał do najwybitniejszych publicystów Republiki Weimarskiej. Jako zaangażowany politycznie dziennikarz i czasowo również współwydawca tygodnika „Die Weltbühne” wpisywał się w tradycję innego wielkiego niemieckiego krytyka społecznego i pisarza Heinricha Heinego. Ponadto był satyrykiem oraz autorem sztuk kabaretowych. Sam siebie nazywał lewicowym demokratą i pacyfistą. W swoich tekstach wielokrotnie przestrzegał przed antydemokratycznymi tendencjami w polityce, wojsku i wymiarze sprawiedliwości, w tym przede wszystkim przed narodowym socjalizmem Adolfa Hitlera[1].
Debiutował w 1907 satyrą na cesarza Wilhelma II. Pisał dla prasy, m.in. artykuły i wiersze dla satyrycznego pisma „Ulk” (1918-20 był redaktorem naczelnym tego tygodnika) oraz artykuły, recenzje dla (od 1913) tygodnika „Schaubühne”, (od 1918) „Weltbühne”, czasowo był współwydawcą tego pisma. 1919 i 1920 ukazały się w formie książkowej pierwsze zbiory jego artykułów i wierszy. Tucholsky przyczynił się do rozwoju krytycznego kabaretu politycznego w Niemczech[1]. Trudne relacje z matką (ojciec zmarł w 1905) znalazły swój wyraz m.in. w artykule Rosa Bertens („Schaubühne” 1913), a również w powieści Schloß Gripsholm (1931). W tomie Deutschland, Deutschland über alles (1929) protestuje przeciwko skorumpowanym strukturom prawnym Republiki Weimarskiej oraz niemieckiemu szowinizmowi i militaryzmowi[1].
W tekście Reise ins Dritte Reich (1932) napisał: „Ludzie tacy jak Mussolini czy gefrajter (starszy szeregowy) Hitler istnieją nie tyle z własnej siły, a z braku charakteru ich przeciwników”[potrzebny przypis].
Polski wybór publicystyki Tucholsky`ego pt. Księga pięciu szyderców ukazał się w 1955 roku. Walory jego tekstów publicystycznych to klarowność i precyzja języka, ostrość ferowanych sądów, przenikliwość stawianych diagnoz[1].
Oprócz tekstów publicystycznych Tucholsky pisał opowiadania, powieści, scenariusze filmowe, słuchowiska radiowe, wiersze, aforyzmy.
W 1978 roku odkryto i opublikowano prywatne zapiski pisarza z jego pobytu na emigracji. Dzienniki Q-Tagebücher należą do najważniejszych literackich dokumentów antyfaszystowskiej emigracji niemieckiej[4].
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]- Rheinsberg – ein Bilderbuch für Verliebte (1912)
- Der Zeitsparer. Grotesken von Ignaz Wrobel (1914)
- Fromme Gesänge. Von Theobald Tiger mit einer Vorrede von Ignaz Wrobel (1919)
- Träumereien an preußischen Kaminen. Von Peter Panter (1920)
- Die verkehrte Welt in Knüttelversen dargestellt von Kaspar Hauser (1922)
- Ein Pyrenäenbuch (1927)
- Mit 5 PS (1928). Wyd. polskie: Księga pięciu szyderców. Wybór i tłum. Antoni Marianowicz; (prozę przeł. z niem. Jacek Fruhling) Czytelnik, Warszawa 1955
- Deutschland, Deutschland über alles. Ein Bilderbuch von Kurt Tucholsky und vielen Fotografen. Montiert von John Heartfield (1929)
- Das Lächeln der Mona Lisa (1929)
- Lerne lachen ohne zu weinen (1931)
- Schloss Gripsholm. Eine Sommergeschichte (1931). Wyd. polskie: Zamek Gripsholm PIW, Warszawa 1985, ISBN 83-06-01230-5.
- Christoph Kolumbus oder Die Entdeckung Amerikas. Komödie in einem Vorspiel und sechs Bildern. Von Walter Hasenclever und Peter Panter (1932)
Nagroda im. Kurta Tucholsky'ego
[edytuj | edytuj kod]Przyznawane są dwie nagrody im. Kurta Tucholsky'ego. Pierwsza z nich jest przyznawanym od 1995 roku wyróżnieniem przyznawanym w dziedzinie publicystyki literackiej przez Kurt-Tucholsky-Gesellschaft i wcześniej również przez Kurt-Tucholsky-Stiftung. Nagroda jest dedykowana „zaangażowanym i językowo charakterystycznym dziełom publicystyki literackiej”[5]. Jedną z osób, które otrzymały to wyróżnienie jest Margarete Stokowski[6].
Druga z nagród im. Kurta Tucholsky'ego jest przyznawana od 1985 roku przez szwedzki PEN Club pisarzom, którzy są prześladowani i zastraszeni we własnym kraju lub z tych powodów żyją na emigracji[7].
Nagrodę otrzymali następujący pisarze[8]:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11995-0 (autor biogramu: Marek Zybura), s. 311.
- ↑ Tu mieszkał Kurt Tucholsky. Kim był? [online], wszczecinie.pl [dostęp 2019-12-08] (pol.).
- ↑ Kurt Tucholsky (Autor) | Lebenslauf, Biografie, Werke [online], wortwuchs.net [dostęp 2023-12-24].
- ↑ Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996 (autor biogramu: Marek Zybura), s. 312.
- ↑ Kurt Tucholsky-Preis für Literarische Publizistik - Preise & Stipendien [online], www.literaturport.de [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Michael Slamasagt, Kurt Tucholsky-Preis 2019 an Margarete Stokowski [online], Kurt Tucholsky-Gesellschaft, 14 września 2019 [dostęp 2023-11-20] (niem.).
- ↑ Priser och utmärkelser [online], Svenska PEN [dostęp 2023-11-20] (szw.).
- ↑ Tucholskypriset pristagare [online], Svenska PEN [dostęp 2023-11-20] (szw.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- ISNI: 0000000368641536, 0000000368641579, 0000000368641528, 0000000368641560, 000000036864151X, 0000000121318518, 0000000368641544, 0000000368641552, 0000000368641587
- VIAF: 49232367
- LCCN: n50081889
- GND: 11862444X
- NDL: 00459193
- LIBRIS: 75kmnn8r1f206gd
- BnF: 119272204
- SUDOC: 027446867
- NLA: 35557300
- NKC: jn19990008639
- BNE: XX1161993
- NTA: 068509634
- BIBSYS: 90070652
- CiNii: DA00395951
- Open Library: OL3143559A
- PLWABN: 9810598452105606
- NUKAT: n96403039
- J9U: 987007269008205171
- PTBNP: 77311
- CANTIC: a12348417
- LNB: 000059903
- NSK: 000099627
- CONOR: 37309795
- BNC: 000178527
- KRNLK: KAC200702677
- LIH: LNB:V*159408;=BN
- RISM: people/50042709
- Niemieccy dziennikarze
- Niemieccy pisarze
- Niemieccy publicyści
- Uczestnicy I wojny światowej (Cesarstwo Niemieckie)
- Konwertyci na protestantyzm
- Antyfaszyści
- Niemieccy wolnomularze
- Pacyfizm
- Ludzie związani ze Szczecinem przed 1945
- Niemieccy Żydzi
- Ludzie urodzeni w Berlinie
- Niemieccy redaktorzy naczelni
- Urodzeni w 1890
- Zmarli w 1935