Krytyka tekstu

Bizantyjski iluminowany rękopis czterech Ewangelii, 1020

Krytyka tekstu (łac. critica textus) – dział filologii, odgałęzienie krytyki literackiej, poświęcony pracom edytorskim nad dawnymi dziełami zachowanymi w manuskryptach.

Praca edytorska obejmuje kolacjonowanie rękopisów, tworzenie stemma codicum, testimoniów, aparatu krytycznego. Prawie zawsze towarzyszy jej też wprowadzanie mniejszych lub większych poprawek (zwanych koniekturami) do przekazanego tekstu w celu usunięcia spostrzeżonych defektów transmisji.

Krytykę tekstu zapoczątkowali uczeni aleksandryjscy w III wieku p.n.e., wtedy też powstały pierwsze znaki edytorskie odsyłające czytelnika do komentarza, sygnalizujące trudne miejsca, niepewność przekazu bądź beznadziejne zepsucia (ten ostatni znak, tzw. obelos, ma dziś postać krzyżyka † i znany jest jako crux philologorum, krzyż filologów).

W epoce nowożytnej krytyka tekstu rozwinęła się w wyniku potrzeby opisania historii i, w efekcie, ustabilizowania przekazu tekstów pisarzy starożytnych (głównie klasycznych pisarzy łacińskiego i greckiego antyku oraz Biblii), wydawanego w różnych wersjach na skutek setek lat ręcznego kopiowania. Odtworzenie procesu formowania się tekstu i określenie poszczególnych zależności pomiędzy ewentualnymi jego wersjami daje także możliwość poprawiania błędów, które się wkradły do manuskryptów w trakcie ich przepisywania. Taka praca pozwala ostatecznie opracować wydanie krytyczne danego tekstu.

Rękopisy ze względu na podobieństwa i różnice tekstologiczne dzielone są na typy, rodziny, grupy, oraz pary.

Zobacz też

Bibliografia

B. Aland, J. Delobel, New Testament Textual Criticism, Exegesis, and Early Church History, Peeters Publishers, 1994.
P. D. Wegner, A Student's Guide to Textual Criticism of the Bible. Its History, Methods & Results (Downers Grove, IL 2006).
E. Tov, Textual Criticism of the Hebrew Bible, Third Edition, Revised and Enlarged (Minneapolis 2012).