Przejdź do zawartości

Klozapina

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Klozapina
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C18H19ClN4

Masa molowa

326,82 g/mol

Wygląd

żółty, drobnokrystaliczny proszek[1]

Identyfikacja
Numer CAS

5786-21-0

PubChem

135398737

DrugBank

DB00363

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

N05AH02

Stosowanie w ciąży

kategoria B

Klozapinaorganiczny związek chemiczny, pochodna dibenzodiazepiny. Jest pierwszym opracowanym atypowym lekiem przeciwpsychotycznym. Nie wywołuje objawów pozapiramidowych ani hiperprolaktynemii, jej stosowanie wiąże się z mniejszym ryzykiem późnych dyskinez. Ma udokumentowaną skuteczność w schizofrenii lekoopornej. Mimo że jest najskuteczniejszym znanym lekiem przeciwpsychotycznym, nie jest lekiem pierwszego rzutu ze względu na potencjalnie śmiertelne działania niepożądane: agranulocytozę i zapalenie mięśnia sercowego.

Mechanizm działania

[edytuj | edytuj kod]

Klozapina jako atypowy neuroleptyk jest antagonistą receptorów dopaminergicznych i serotoninergicznych. Wiąże się z receptorami dopaminowymi D1-D5, przy czym jej powinowactwo do receptora D4 jest 10 razy wyższe od powinowactwa do D2[5]. Jest częściowym agonistą receptora 5-HT1A, czemu przypisuje się jej korzystne działanie na objawy afektywne i funkcje poznawcze. Udowodniono bezpośrednie działanie klozapiny na receptor GABAB[6].

Klozapina jest antagonistą receptorów muskarynowych M1, M2, M3 i M5. Jest też agonistą receptorów M4, mających wysoką ekspresję w śliniankach. Wyjaśnia to częściowo ślinotok, występujący w trakcie leczenia klozapiną[7].

Farmakokinetyka

[edytuj | edytuj kod]

Czas półtrwania klozapiny wynosi 5–16 godzin[8]. Metabolizowana jest przy udziale izoenzymów cytochromu P450: głównie CYP1A2, także CYP2D6, CYP3A4, CYP2C9 i CYP2C19[8][9][10]. W metabolizmie uczestniczą również monooksygenazy flawinowe. Głównym metabolitem jest norklozapina.

Wskazania

[edytuj | edytuj kod]

Klozapina jest stosowana głównie w leczeniu lekoopornej schizofrenii[11], która oznacza niezadowalającą odpowiedź objawów na co najmniej dwa różne leki przeciwpsychotyczne[12]. Klozapina jest wyraźnie bardziej skuteczna w zwalczaniu objawów schizofrenii niż starsze typowe leki przeciwpsychotyczne, przynosząc najlepsze efekty u osób, które słabo odpowiedziały na inne leczenie. Chociaż zmniejsza częstość nawrotów, a tolerancja pacjentów na lek jest lepsza, to nie przekłada się to na znaczącą poprawę w zakresie ogólnego funkcjonowania[11]. Jest lekiem z wyboru w psychozie w przebiegu choroby Parkinsona[9]. Stosowana jest również w zaburzeniach schizoafektywnych i w lekoopornych zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych[8].

Interakcje lekowe

[edytuj | edytuj kod]

Połączenie terapii klozapiną z następującymi lekami powoduje zwiększenie stężenia klozapiny[13]:

Połączenie terapii klozapiną z następującymi lekami powoduje zmniejszenie stężenia klozapiny:

Ponadto, opisano spadki ciśnienia tętniczego przy połączeniu klozapiny z benzodiazepinami i inhibitorami ACE (enalaprilem, diltiazemem)[9], zaburzenia świadomości z majaczeniem po dodaniu lorazepamu do klozapiny[15].

Palenie tytoniu i marihuany obniża poziom klozapiny poprzez indukcję CYP1A2 w stopniu zależnym od liczby wypalanych papierosów, co może prowadzić do mniejszej odpowiedzi na lek i poważnych działań niepożądanych spowodowanych rzuceniem palenia[9].

Działania niepożądane

[edytuj | edytuj kod]

Najczęstsze działania uboczne wiążą się z działaniem antycholinergicznym: są to nadmierna senność, zaparcia, suchość w ustach. Klozapina obniża próg drgawkowy i może powodować napady drgawkowe (ich ryzyko wzrasta w zależności od dawki leku). Często występuje ślinotok i przyrost masy ciała. Poważnymi działaniami niepożądanymi są agranulocytoza, zapalenie mięśnia sercowego, złośliwy zespół neuroleptyczny, zatorowość płucna[8].

Środki ostrożności

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na niebezpieczeństwo pojawienia się leukopenii i agranulocytozy konieczne jest stałe monitorowanie obrazu krwi. Do standardu należy wykonywanie badania co tydzień przez pierwsze 18 tygodni zażywania leku, a potem co miesiąc przez cały okres trwania terapii[13]. Spadek leukocytów poniżej 2000–3000, a neutrofilów poniżej 1500, wymaga natychmiastowego odstawienia leku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Klozapina została zsyntetyzowana w laboratoriach firmy farmaceutycznej Sandoz w 1961 roku. W kolejnych latach przeprowadzano próby kliniczne, w efekcie których w 1972 roku lek wprowadzono do lecznictwa w Szwajcarii i Austrii. W 1975 roku lek wprowadzono do obrotu na terenie Niemiec i Finlandii. W tym samym czasie przeprowadzano badania nad klozapiną w Stanach Zjednoczonych. Wśród powikłań zgłaszano przypadki agranulocytozy prowadzącej do śmierci. Sandoz dobrowolnie wycofał lek z obrotu w 1975 roku[16]. Przez wiele kolejnych lat lek był niedostępny na rynku farmaceutycznym, jednak w ośrodkach badawczych nadal przeprowadzano doświadczenia. Badania wykazywały wysoką skuteczność leczenia schizofrenii lekoopornej. W 1989 roku FDA zezwoliła na stosowanie klozapiny wyłącznie w leczeniu psychoz lekoopornych. Stopniowo lek wprowadzono ponownie do lecznictwa w wielu krajach.

Preparaty

[edytuj | edytuj kod]

Lek jest dostępny pod nazwami handlowymi Clozaril, Klozapol, Leponex[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3.
  2. Clozapine, [w:] katalog produktów Sigma-Aldrich [online], numer katalogowy: C6305 [dostęp 2022-06-08].
  3. a b Clozapine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00363 [dostęp 2022-06-08] (ang.).
  4. Clozapine [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 18 sierpnia 2021, numer katalogowy: C6305 [dostęp 2022-06-08]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  5. M. Naheed, B. Green, Focus on clozapine, „Current Medical Research and Opinion”, 17 (3), 2001, s. 223–229, DOI10.1185/0300799039117069, PMID11900316 (ang.).
  6. Ying Wu i inni, Evidence that clozapine directly interacts on the GABAB receptor, „NeuroReport”, 22 (13), 2011, s. 637–641, DOI10.1097/WNR.0b013e328349739b, PMID21753741 (ang.).
  7. Stevin H. Zorn i inni, Clozapine is a potent and selective muscarinic M4 receptor agonist, „European Journal of Pharmacology”, 269 (3), 1994, s. R1–R2, DOI10.1016/0922-4106(94)90047-7, PMID7895765 (ang.).
  8. a b c d e Stephen M. Stahl, Podstawy psychofarmakologii, Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 254–259, ISBN 978-83-60945-73-5.
  9. a b c d e f g h i j k l m n o Stephen Bazire, Przewodnik leków psychotropowych 2014, t. I–II, Gdańsk: Via Medica, 2015, s. 173, 337–340, ISBN 978-83-7599-893-1.
  10. Liana Urichuk i inni, Metabolism of atypical antipsychotics: involvement of cytochrome p450 enzymes and relevance for drug-drug interactions, „Current Drug Metabolism”, 9 (5), 2008, s. 410–418, DOI10.2174/138920008784746373, PMID18537577 (ang.).
  11. a b Kristian Wahlbeck, Maxim V. Cheine, Adib Essali, Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia, „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2, 2000, s. CD000059, DOI10.1002/14651858.CD000059, PMID10796289 (ang.).
  12. Herbert Y. Meltzer, Treatment-resistant schizophrenia-the role of clozapine, „Current Medical Research and Opinion”, 14 (1), 1997, s. 1–20, DOI10.1185/03007999709113338, PMID9524789 (ang.).
  13. a b Adam Bilikiewicz i inni, Psychiatria, t. 3, Wrocław: Urban & Partner, 2003, ISBN 83-87944-24-6.
  14. Andreas A.B. Joos, Udo G. Frank, Wolfgang P. Kaschka, Pharmacokinetic interaction of clozapine and rifampicin in a forensic patient with an atypical mycobacterial infection, „Journal of Clinical Psychopharmacology”, 18 (1), 1998, s. 83–85, DOI10.1097/00004714-199802000-00015, PMID9472849 (ang.).
  15. C.W. Jackson, J.S. Markowitz, T.D. Brewerton, Delirium associated with clozapine and benzodiazepine combinations, „Annals of Clinical Psychiatry”, 7 (3), 1995, s. 139–141, DOI10.3109/10401239509149041, PMID8646274 (ang.).
  16. D. Healy, The Creation of Psychopharmacology, Cambridge: Harvard University Press, 2004, s. 238–242, ISBN 0-674-01599-1 (ang.).