Klejówka plamista
 Młode owocniki klejówki plamistej | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
klejówka plamista |
| Nazwa systematyczna | |
| Gomphidius maculatus (Scop.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 319 (1838) | |
Klejówka plamista (Gomphidius maculatus (Scop.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny klejówkowatych (Gomphidiaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gomphidius, Gomphidiaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Giovanni Antonio Scopoli nadając mu nazwę Agaricus maculatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Fries, przenosząc go do rodzaju Gomphidius[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[2]:
- Agaricus maculatus Scop. 1772
- Agaricus maculatus Scop. 1772 var. maculatus
- Gomphidius furcatus Peck 1899
- Gomphidius gracilis Berk. 1854
- Gomphidius maculatus var. cookei Massee 1892
- Gomphidius maculatus var. furcatus (Peck) Singer 1949
- Gomphidius maculatus (Scop.) Fr. 1838 var. maculatus
- Leucogomphidius maculatus (Scop.) Kotl. & Pouzar 1972
- Paxillus gracilis (Berk.) Quél. 1880
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 2–8 cm, u młodych owocników łukowaty z podwiniętym brzegiem, u starszych płaski, w końcu wklęsły na środku. Czasami posiada tępy garb. Powierzchnia początkowo biaława, później różowawa, w końcu mięsnobrązowawa z dużymi czarnymi plamami. Zazwyczaj jest śliski, tylko podczas długotrwałej suchej pogody nieco lepki[4].
Rzadkie, zbiegające na trzon. Początkowo siwoczarne. Po uszkodzeniu zmieniają kolor na czerwonawy, rdzawobrązowy, z czasem czernieją[4].
Wysokość 5–9 cm, grubość 1–1,5 cm, walcowaty, najcieńszy u podstawy. Jest pełny, zazwyczaj zakrzywiony. Powierzchnia biaława, w górnej części pokryta dużymi plamami w kolorze od purpurowego do czarniawego[4]. Są to plamy po wydzielanej z blaszek zaschniętej cieczy o bursztynowym kolorze. Podstawa żółta[5].
Biały, po uszkodzeniu różowiejący, a później czerwieniejący. Smak i zapach słaby[4].
Czarny. Zarodniki gładkie o rozmiarach 18–23 × 6–9 μm[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Opisano występowanie tego gatunku w Europie, Ameryce Północnej, Japonii i Nowej Zelandii[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Estonii, Holandii[3].
Rośnie w lasach, szczególnie górskich, na ziemi, głównie pod modrzewiami. Owocniki wytwarza od lipca do października[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mikoryzowy[3]. Według niektórych atlasów grzybów grzyb jadalny, jednak odradza się jego spożywanie. Jego jadalność budzi wątpliwości, prawdopodobnie częściej niż inne klejówki może powodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe[8].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- klejek alpejski (Chroogomphus helveticus). Nie jest śliski i ma owocnik pomarańczowobrązowy do różowofioletowego bez plam[4].
- klejek czerwonawy (Chroogomphus rutilus) nie jest śliski i ma czerwonobrązowy kapelusz. Brak plam[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-10-24]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Atlas grzybów. Gomphidius maculatus. [dostęp 2013-09-23].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-06-22].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Gminder A., Böhning T., Jaki to grzyb? Świat Książki, Warszawa 2009