Gąska krowia
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska krowia |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma vaccinum (Schaeff.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zwickau): 133 (1871) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
Gąska krowia (Tricholoma vaccinum (Schaeff.) P. Kumm) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus vaccinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1]. Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus rufolivescens Batsch 1783
- Agaricus vaccinus Schaeff. 1774
- Agaricus vaccinus Schaeff. 1774 subsp. vaccinus
- Gyrophila vaccina (Schaeff.) Quél. 1886
Nazwę polską podał Stanisław Chełchowski w 1898 r[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnicy 3–8 cm. Początkowo dzwonkowaty, lub kuliście wypukły, później rozpostarty i – przynajmniej u młodych grzybów – wyraźnie garbaty, zabarwienie jaśniej lub ciemniej czerwonobrązowe. Skórka sucha, pokryta dużymi, włóknistymi łuskami; brzeg podwinięty, kosmato obwieszony wystającą skórką[4].
Rzadko rozmieszczone, zatokowo wycięte, różnej długości. U młodych owocników białawe lub kremowe, później różowoczerwone lub w rdzawe plamki[4].
Cylindryczny, 4 do 10 cm długości i od 1 do 2 cm grubości. W dolnej części czerwonobrązowy, w okolicy kapelusza, lub u starszych grzybów białawy; początkowo mięsisty, wkrótce pusty i dlatego stosunkowo łamliwy, jego powierzchnia wygląda jakby była pokryta drobnymi, podłużnymi włókienkami i łuseczkami[4].
Białawy, w okolicach kapelusza, lub u starszych grzybów miejscami czerwonawy. Ma gorzki smak i zapach ziemi[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały, nieamyloidalny. Zarodniki eliptyczne, gładkie, o średnicy 6–7,5 × 4–5 µm. Brak pleurocystyd i cheilocystyd. Strzępki skórki cylindryczne, o szerokości 3–14 µm i barwie od brązowej do czerwono-brązowej. Brak na nich sprzążek[5].
- Gatunki podobne
Główną cechą odróżniającą ten gatunek od innych gąsek jest charakterystyczny, brodaty brzeg kapelusza. Ta swoistość zanika czasami u bardzo starych owocników i rozpoznanie grzyba staje się trudniejsze[4]. Podobna jest m.in. jadalna gąska dachówkowata (Tricholoma imbricatum), ale jest większa, ma kapelusz o prążkowanym brzegu i powierzchni filcowatej, dopiero u starszych okazów staje się łuskowaty[6]. Gąska modrzewiowa (Tricholoma psammopus) ma kapelusz nieco ziarnisty, ale bez odstających łusek[7]. Gąska krowia bywa czasami mylona z opieńką ciemną (Armillaria ostoyae), ta jednak ma wyraźny pierścień i nie jest gorzka[8].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występowanie gąski krowiej opisano w Ameryce Północnej, Europie i w Japonii[9]. Na terenie Polski w piśmiennictwie naukowym opisano wiele stanowisk[3]. Lokalnie jest częsta i występuje w większych grupach, na niektórych terenach jednak jest rzadkością lub nie występuje wcale[6].
Rośnie na ziemi w lasach iglastych, głównie w górach i na terenach podgórskich. Szczególnie często rośnie pod świerkami na glebach wapiennych. Preferuje miejsca jaśniejsze, np. na obrzeżach dróg leśnych. Owocniki pojawiają się od późnego lata do jesieni (sierpień – listopad)[6].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Naziemny grzyb mykoryzowy żyjący w symbiozie z niektórymi gatunkami drzew. Grzyb niejadalny z powodu bardzo gorzkiego smaku[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-03-25].
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, 2006, s. 80. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Mushroom Expert. [dostęp 2016-01-02].
- ↑ a b c d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16].