Dziubałkowate
| Anthocoridae | |
| Fieber, 1836 | |
| Okres istnienia: apt–dziś | |
 Anthocoris limbatus | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
dziubałkowate |
Dziubałkowate (Anthocoridae) – rodzina niewielkich owadów z podrzędu pluskwiaków różnoskrzydłych. Liczy około 500–600 gatunków (w zależności od ujęcia) zgrupowanych w 80–100 rodzajach[1], z czego w Polsce występuje ok. 40 gatunków[2] (zobacz dziubałkowate Polski). Rodzajem typowym rodziny jest Anthocoris.
W zapisie kopalnym znane są od aptu w kredzie[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Pluskwiaki te mają ciało długości od 1,4 do 4,5[4] lub 5 mm, zwykle o kształcie owalnym lub bliskim owalnego[1], ale u form podkorowych silnie spłaszczone i wydłużone[4]. W ubarwieniu przeważają zazwyczaj barwy brązowe i szare[1]. Aparat gębowy ma prostą kłujkę o pierwszym członie krótkim lub uwstecznionym, a członie trzecim zwykle najdłuższym. Czułki cechują się obecnością krótkiego prepedicellitu, a niekiedy wyraźnie wrzecionowatym kształem członów trzeciego i czwartego. Półpokrywy mają wyraźne załamanie kostalne, a na zakrywce widoczne są zwykle cztery żyłki. Przednia para odnóży zwykle ma na goleniach fossula spongiosa, które mogą być jednak uwstecznione lub całkiem zanikać. Zatułów ma gruczoły zapachowe z pojedynczym zbiorniczkiem, uchodzące pojedynczymi otworami w rowkach na metapleurach. Ich ewaporatorium może być różnie ukształtowane. Odwłok pozbawiony jest przetchlinek na pierwszym segmencie, a leżące na jego spodzie laterotergity scalone są ze sternitami. U larw ujścia odwłokowych gruczołów zapachowych leżą przy przednich krawędziach tergitów od czwartego do szóstego. Samice mogą mieć pokładełko normalnie wykształcone i o powykrawanych brzegach lub zredukowane; brak u nich spermateki. Samce mają jądra zbudowane z 2 lub rzadziej 7 płatów, a ich genitalia są asymetryczne: prawa paramera jest silnie uwsteczniona lub zanika zupełnie, natomiast lewa jest sierpowata i wyposażona w rowek, w którym leży edeagus, i w ten sposób służąca za właściwy narząd kopulacyjny[4].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Żyją na kwiatach i liściach, pod korą lub w ściółce. Większość gatunków jest drapieżna i żywi się małymi owadami takimi jak mszyce, niektóre są pasożytami zewnętrznymi i żywią się krwią. Jedynie kilka gatunków z rodzaju Orius żywi się sokami roślin. Większość z nich ma znaczenie gospodarcze jako biologiczni wrogowie szkodników roślin. Niektóre gatunki z tego powodu były introdukowane w różnych regionach kuli ziemskiej[1].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Wprowadzenie plemników do ciała samicy często ma u dziubałkowatych charakter urazowy. Samiec przebija jej ścianę odwłoka za pomocą zmodyfikowanej paramery i wstrzykuje nasienie do jamy ciała (hemocelu). Taki uszkadzający ścianę ciała sposób zaplemnienia określa się jako zaplemnienie hemoceliczne[4][5] i występuje ono również u niektórych pokrewnych rodzin należących do Cimicoidea: Polyctenidae, Lyctocoridae i pluskwowatych[4]. Pojawiający się tu konflikt płci (antagonizm seksualny) doprowadził do wyewoluowania u samic części gatunków struktur anatomicznych, ograniczających jego negatywne skutki[4][5]. Są to spermaledges[5] lub rurki kopulacyjne (ang. copulatory tubes). Mają one postać otworu, otoczonego nabrzmiałym oskórkiem, który nakierowuje narząd samca. U Scolopini, Blaptostethini, Oriini i Anthocorini nasienie przechowywane jest w ciele samicy w kieszonkach analogicznych z konceptakulami (ang. seminal conceptacles) innych Cimicoidea, ale powstałymi z modyfikacji przedniej ściany pochwy[4].
U gatunku Xylocoris maculipennis zaobserwowano homoseksualne gwałty u samców. W tym przypadku wstrzyknięta przez uszkodzenie ściany odwłoka sperma jest w większości „trawiona” i pozyskane z niej substancje służą odżywieniu samca. Zaobserwowano także, że nasienie gwałciciela migruje w kierunku jąder zaplemnionego samca. Przyczyniło się to do wysnucia hipotezy, że zgwałcony samiec podczas wytrysku do ciała samicy przekazuje obok swoich plemników, także te należące do gwałciciela[6][7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W niektórych ujęciach systematycznych podrodziny Lasiochilinae i Lyctocorinae są podnoszone do rangi oddzielnych rodzin. Systematyka tych owadów jest jednak wciąż dyskusyjna, a bliskie pokrewieństwo w ramach tych taksonów niewątpliwe[1]. Poniżej znajduje się uproszczony podział systematyczny:
Rodzina: Dziubałkowate (Anthocoridae)[1][8][9]
- Podrodzina: Anthocorinae
- Plemię: Almeidini
- Rodzaj: Almeida (Distant, )
- Plemię: Anthocorini
- Rodzaj: Acompocoris (Reuter, 1875)
- Rodzaj: Anthocoris (Fallen, 1814)
- Rodzaj: Coccivora (Mcatee et Malloch, 1925)
- Rodzaj: Elatophilus (Reuter, 1884)
- Rodzaj: Macrotrachelia (Champion, 1955)
- Rodzaj: Melanocoris (Champion, 1900)
- Rodzaj: Temnostethus (Fieber, 1860)
- Rodzaj: Tetraphleps (Fieber, 1860)
- Plemię: Blaptostethini
- Rodzaj: Blaptostethus (Fieber, 1860)
- Plemię: Dufouriellini
- Rodzaj: Alofa (Herring, 1976)
- Rodzaj: Amphiareus (Distant, 1904)
- Rodzaj: Brachysteles (Mulsant & Rey, 1852)
- Rodzaj: Buchananiella (Reuter, 1884)
- Rodzaj: Cardiastethus (Fieber, 1860)
- Rodzaj: Dasypterus
- Rodzaj: Dolostethus
- Rodzaj: Dufouriellus (Kirkaldy, 1906)
- Rodzaj: Dysepicritus (Reuter, 1884)
- Rodzaj: Indocoris
- Rodzaj: Pehuencoris (Carpintero & Dellapé, 2006)
- Rodzaj: Physopleurella (Reuter, 1884)
- Rodzaj: Rajburicoris
- Rodzaj: Shujaocoris
- Rodzaj: Tiare
- Rodzaj: Xylocoridea (Reuter, 1876)
- Rodzaj: Xyloecocoris (Reuter, 1879)
- Rodzaj: †Xyloesteles
- Plemię: Oriini
- Rodzaj: Bilia (Distant, 1904)
- Rodzaj: Macrotracheliella (Champion, )
- Rodzaj: Montandoniola (Poppius, 1909)
- Rodzaj: Orius (Wolff, 1811)
- Rodzaj: Paratriphleps (Champion, 1900)
- Rodzaj: Wollastoniella (Reuter, )
- Plemię: Scolopini
- Podplemię: Calliodina
- Rodzaj: Calliodis (Reuter, 1871)
- Rodzaj: Eulasiocolpus
- Rodzaj: Lilia (White, 1879)
- Rodzaj: Lepidonannella
- Rodzaj: Nidicola (Harris et Drake, 1941)
- Rodzaj: Opisthypselus
- Rodzaj: Solenonotus (Reuter, 1871)
- Podplemię: Scolopina
- Rodzaj: Maoricoris
- Rodzaj: Scolopa
- Rodzaj: Scolopella
- Rodzaj: Scolopocoris
- Rodzaj: Scolopoides
- Rodzaj: Scoloposcelis (Fieber, 1864)
- Rodzaj: Solenonotus (Reuter, 1871)
- Plemię: Xylocorini
- Rodzaj: Xylocoris (Dufour, 1831)
- Plemię: Almeidini
- Podrodzina: Lasiochilinae
- Rodzaj: Lasiochilus (Reuter, 1871)
- Rodzaj: Plochiocoris (Champion, 1900)
- Podrodzina: Lyctocorinae
- Rodzaj: Lyctocoris (Hahn, 1836)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f David R. Horton: Minute Pirate Bugs (Hemiptera: Anthocoridae). Agricultural Research Service, 2008. [dostęp 2012-01-22]. (ang.).
- ↑ Anthocoridae Fieber, 1836. [w:] Muzeum i Instytut Zoologii PAN [on-line]. Hemiptera Poloniae. [dostęp 2015-01-06].
- ↑ Y.C. Hong, W.L. Wang. Fossil insects from the Laiyang Basin, Shandong Province. „Stratigraphy and Palaeontology of Laiyang Basin, Shandong Province”, s. 44-189, 1990.
- ↑ a b c d e f g Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 195-199. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
- ↑ a b c Klaus Reinhardt, Michael T. Siva-Jothy. Biology of the Bed Bugs (Cimicidae). „Annual Review of Entomology”. 52, s. 351–74, 2007. DOI: 10.1146/annurev.ento.52.040306.133913.
- ↑ John R. Krebs, Nicholas B. Davies: An Introduction to Behavioural Ecology. Wiley-Blackwell, 1993, s. 186. ISBN 978-0-632-03546-5.
- ↑ Lawrence G. Abele, Sandra Gilchrist. Homosexual Rape and Sexual Selection In Acanthocephalan Worms. „Science”. 197 (4298), s. 81–83, 1977. DOI: 10.1126/science.867055.
- ↑ Anthocoridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-01-22] (ang.).
- ↑ Anthocoridae. Biological Library. [dostęp 2012-01-23]. (ang.).