Dawid Przepiórka

Dawid Przepiórka
Data i miejsce urodzenia	22 grudnia 1880 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	1940 ; Palmiry
Obywatelstwo	Polska
Ranking FIDE	2612 (wrzesień 1929)
FIDE Top 100	15 (lipiec 1929)
Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dawid Przepiórka (ur. 22 grudnia 1880 w Warszawie, zm. w I poł. 1940 w Palmirach) – polski szachista i kompozytor szachowy pochodzenia żydowskiego, złoty medalista olimpijski, mistrz Polski, wicemistrz świata amatorów, działacz szachowy^[1].

Życiorys

Syn Izraela Przepiórki, bogatego warszawskiego inwestora budowlanego i Dwojry (Debory) Kon, córki lubelskiego rabina Szneura Zalmana Ladiera. Uznawany był za „genialne dziecko” – w 1892 r. rozegrał pokazową partię z mistrzem Janem Taubenhausem, którą wygrał. W 1895 r. opublikował swoje pierwsze zadania (dwuchodówki) w „Kurierze Warszawskim”. Maturę uzyskał eksternistycznie w VI Gimnazjum Męskim w Warszawie. W latach 1903–1905 studiował na wydziale matematyki Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1905–1914 przebywał w Niemczech, kontynuując studia na uniwersytecie w Getyndze, a następnie w Monachium^[2]. Lata I wojny światowej spędził w Szwajcarii. Uzyskany na turnieju w Coburgu w 1904 r. tytuł mistrza pozwolił mu uczestniczyć w turniejach międzynarodowych^[3].

W pierwszych dekadach XX wieku był uczestnikiem prestiżowych turniejów czołówki światowej. Największe indywidualne sukcesy odniósł w 1926 roku. Wygrał wówczas turniej w Monachium (przed Jefimem Bogolubowem i Rudolfem Spielmannem) oraz zwyciężył w pierwszych mistrzostwach Polski w Warszawie. W 1928 r. zajął II miejsce (za Maxem Euwe) podczas oficjalnych mistrzostw świata amatorów w Hadze, zdobywając tytuł wicemistrza świata^[3].

Był członkiem polskiej „złotej” drużyny olimpijskiej, która w 1930 r. w Hamburgu zdobyła złote medale, a rok później w Pradze – srebrne. Przepiórka osiągnął bardzo dobre rezultaty, odpowiednio 9 pkt (z 13 partii) i 10 pkt (z 17 partii)^[4].

Wśród miłośników szachów na całym świecie Przepiórka jest znany głównie jako autor kompozycji szachowych, specjalizujący się zwłaszcza w wielochodówkach. Opublikował około 160 zadań. Wychował wielu znanych problemistów, jego uczniami byli m.in. Marian Wróbel, Leon Tuhan-Baranowski i Aleksander Goldstein^[5].

Był również działaczem szachowym, stał na czele Komitetu Organizacyjnego, który doprowadził do powstania Polskiego Związku Szachowego. Był wieloletnim wiceprezesem Polskiego Związku Szachowego i mecenasem, który wspierał finansowo PZSZach^[6]. Redagował (od 1920) dział szachowy w „Tygodniku Ilustrowanym”, w „Kurierze Polskim” i „Dookoła Świata”. W latach 1926–1933 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Świat Szachowy”^[5].

Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za zasługi w organizacji szachowej olimpiady w Warszawie w 1935 roku. W 1936 r. został pierwszym w historii Polakiem, który otrzymał tytuł Honorowego Członka Międzynarodowej Federacji Szachowej^[7].

W styczniu 1940 r. wraz z innymi miłośnikami szachów (ok. 30 osób) został aresztowany przez gestapo w kawiarni szachowej mieszczącej się w prywatnym mieszkaniu Franciszka Kwiecińskiego przy ulicy Marszałkowskiej 76 (róg Hożej). Cała grupa przebywała w areszcie śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej. Tam Przepiórka wygłosił swój ostatni wykład poświęcony końcówkom: król i pion przeciwko królowi. Aresztowany wraz z Przepiórką Zygmunt Szulce kilka lat po wojnie opublikował wspomnienie o tych wydarzeniach^[8]. Podsumowując wywody Przepiórki, Szulce stworzył termin „linia Przepiórki”. Część szachistów przetrzymywanych na Daniłowiczowskiej została po kilku dniach wypuszczona. Osoby pochodzenia żydowskiego zostały przewiezione do więzienia Pawiak i w okresie styczeń–kwiecień 1940 rozstrzelane przez Niemców podczas masowych egzekucji w Palmirach^[9].

Prócz niego w Palmirach zostali zabici również inni aresztowani u Kwiecińskiego szachiści: Stanisław Kohn, Achilles Frydman, Mojżesz Łowcki, Moryc Abkin i inż. Jakub Rabinowicz (zięć Dawida Przepiórki).

W 2023 Międzynarodowa Federacja Szachowa pośmiertnie odznaczyła Dawida Przepiórkę tytułem mistrza FIDE kompozycji szachowej^[10].

Według retrospektywnego systemu Chessmetrics najwyżej sklasyfikowany był w lipcu 1929 r., zajmował wówczas 15. miejsce na świecie^[11].

Ordery i odznaczenia

Złoty Krzyż Zasługi (12 października 1937)^[12]

Turnieje pamięci Dawida Przepiórki

Polski Związek Szachowy zorganizował turnieje szachowe (memoriały) pamięci Przepiórki w latach:

w 1950 (Szczawno-Zdrój) – zwyciężył Paul Keres^[13]
w 1957 (Szczawno-Zdrój) – zwyciężył Jefim Geller^[14]
w 1983 (Warszawa) – zwyciężył Josif Dorfman^[15]
w 2019 (Warszawa) – zwyciężył Alexey Kislinsky^[16]^[17]

Przypisy

↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 985 n.
↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, 1987, s. 985 n.
↑ ^a ^b W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, 1987, s. 986.
↑ OlimpBase.
↑ ^a ^b Dawid Przepiórka – Szachy w Polsce (szachypolskie.pl)[1].
↑ POLSKI ZWIĄZEK SZACHOWY, ZARYS HISTORII SZACHÓW W POLSCE, Autor opracowania Andrzej Filipowicz.
↑ Honorary Members.
↑ „Szachy” 1949, nr 4, s. 41–42.
↑ Eugeniusz Fostowicz Zahorski – szachowy maratończyk. [dostęp 2009-05-18].
↑ [2]
↑ Chessmetrics Player Profile: Dawid Przepiórka.
↑ M.P. z 1937 r. nr 235, poz. 381 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
↑ Turniej Międzynarodowy Szczawno Zdrój 1950. [dostęp 2011-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-22)].
↑ Turniej Międzynarodowy Szczawno Zdrój 1950. [dostęp 2011-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-25)].
↑ ChessBase Megabase 2010.
↑ Alexey Kislinsky zwycięzcą Varsovii 2019 – MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL SZACHOWY VARSOVIA. [dostęp 2020-03-16]. (pol.).
↑ Międzynarodowy Festiwal Szachowy VARSOVIA 2019 – grupa A. chessarbiter.com. [dostęp 2020-03-16].

Bibliografia

Tomasz Lissowski, Jerzy Konikowski, Jerzy Moraś, Mistrz Przepiórka, Wydawnictwo Penelopa, Warszawa 2013, ISBN 978-83-62908-90-5.
Tadeusz Wolsza, Arcymistrzowie, mistrzowie, amatorzy... Słownik biograficzny szachistów polskich, tom I, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1995.
W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 985–988.
„Łódź w Ilustracji”, 23 IX 1928, nr 39, s. 3 (na pokazie symultany z 22 najlepszymi łódzkim szachistami w lokalu Stowarzyszenia Miłośników Gry Szachowej w Łodzi).
„Łódź w Ilustracji”, 17 V 1931, nr 20, s. 5 (podczas pokazu symultany z 26 łódzkimi szachistami w siedzibie oddz. łódzkiego Stow. Miłośników Gry Szachowej; 9.05.1931).

Linki zewnętrzne

Dawid Przepiórka – wybrane partie szachowe (ang.)
„Linia Przepiórki”

[1] W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 985 n.

[2] W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, 1987, s. 985 n.

[Unnamed-20231105082506-3] W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, 1987, s. 986.

[4] OlimpBase.

[Unnamed_2-20231105082506-5] Dawid Przepiórka – Szachy w Polsce (szachypolskie.pl)[1].

[6] POLSKI ZWIĄZEK SZACHOWY, ZARYS HISTORII SZACHÓW W POLSCE, Autor opracowania Andrzej Filipowicz.

[7] Honorary Members.

[8] „Szachy” 1949, nr 4, s. 41–42.

[9] Eugeniusz Fostowicz Zahorski – szachowy maratończyk. [dostęp 2009-05-18].

[10] [2]

[11] Chessmetrics Player Profile: Dawid Przepiórka.

[12] M.P. z 1937 r. nr 235, poz. 381 „za zasługi na polu pracy społecznej”.

[13] Turniej Międzynarodowy Szczawno Zdrój 1950. [dostęp 2011-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-22)].

[14] Turniej Międzynarodowy Szczawno Zdrój 1950. [dostęp 2011-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-25)].

[15] ChessBase Megabase 2010.

[16] Alexey Kislinsky zwycięzcą Varsovii 2019 – MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL SZACHOWY VARSOVIA. [dostęp 2020-03-16]. (pol.).

[17] Międzynarodowy Festiwal Szachowy VARSOVIA 2019 – grupa A. chessarbiter.com. [dostęp 2020-03-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]