Asyryjczycy

Asyryjczycy
Atūrāyē, Sūryāyē, Āšōrāyē
ܥܡܐ ܐܬܘܪܝܐ/ܣܘܪܝܝܐ
ܐܵܫܘܿܪ̈ܵܝܹܐ
	; Flaga asyryjska
Populacja	ok. 4 mln
Miejsce zamieszkania	kraje ojczyste: ; Irak: 142.000–200.000; Iran: 7.000–17.000; Turcja: 25.000; Syria: 200.000–877.000 (przed wojną domową w Syrii); Liban: 30.000 ; kraje emigracyjne: Jordania, Szwecja, Stany Zjednoczone, Kanada, Arabia Saudyjska, Australia, Bahrajn, Niemcy, Francja, Holandia, Brazylia, Rosja, Armenia, Gruzja, Ukraina, Włochy, Kuwejt i w mniejszym stopniu inne kraje.
Język	aramejski (dialekty nowoaramejskie)
Religia	Kościół chaldejski, Asyryjski Kościół Wschodu, Syryjski Kościół Ortodoksyjny, Kościół katolicki obrządku syryjskiego, Kościół ewangelicki, Kościół rzymskokatolicki
Pokrewne	inne ludy semickie

Asyryjczycy, Asyro-chaldejczycy (aram. ܥܡܐ ܐܬܘܪܝܐ/ܣܘܪܝܝܐ) – naród semicki zamieszkujący północny Irak, Iran, południową Turcję i Syrię. Asyryjczycy są uważani za jeden z rdzennych narodów na Bliskim Wschodzie. Za ich ojczyznę uważa się tereny położone wokół Tygrysu i Eufratu.

Zamieszkanie

Obecny obszar zamieszkiwany przez Asyryjczyków

Populacja Asyryjczyków na świecie w 2014 roku

Nawiązują do tradycji starożytnej Asyrii oraz Chaldei i uważają się za spadkobierców tych państw. Posługują się językiem aramejskim i jego dialektami, używanymi na terenie Międzyrzecza przed podbojem arabskim. Są też jednym z najstarszych narodów, które przyjęły chrześcijaństwo, nastąpiło to w II wieku n.e. Obecnie zamieszkują przede wszystkim równinę Niniwy, położoną wzdłuż rzek Tygrys, Chabur i Wielki Zab, i stanowią tam ponad 80% ludności. Istnieje nieskonkretyzowany plan, aby utworzyć tam jednostkę administracyjną w postaci guberni lub autonomii.

Asyryjczycy zamieszkują także w rozproszeniu południowe obszary Turcji, część Syrii, Libanu, Iranu, pozostałej części Iraku i Jordanii. W Iranie są oficjalnie uznaną mniejszością narodową. Diaspora asyryjska istnieje na całym świecie, największa w Szwecji, Francji, Niemczech, USA, Kanadzie, Australii, Brazylii i Rosji. W Polsce istnieje mała diaspora. Światowa diaspora powstała w wyniku emigracji i ucieczek ludności przed śmiercią w czasie ludobójstwa w okresie I wojny światowej (1914–1918) na terenie Imperium Osmańskiego, przeprowadzonego przez Turków i Kurdów. Obecnie Kurdowie są bardziej przyjaźnie nastawieni do Asyryjczyków, choć zdarzają się sytuacje, gdy asyryjskie domy są zajmowane przez Kurdów, Arabów lub Turków, a ludność wypędzana.

Etniczne i religijne społeczności w Iraku:
     Arabowie szyiccy: ok. 60%

     Arabowie sunniccy: ok. 19%

     Kurdowie: ok. 14%

     **Asyryjczycy**: ok. 3%

     Turkmeni Iraccy: ok. 2.5%
     Jezydzi: ok. 1.5%

Rdzenne rejony zamieszkania:

Irak – 800 000–1,5 mln, na początku XX wieku – ok. 2,5 mln,

Syria – 877 000,

Liban – 100 000,

Iran – 80 000,

Turcja – 15 000^[8], jeszcze na początku XX wieku przed ludobójstwem stanowili ok. 1,5 mln obywateli

Język

Większość Asyryjczyków posługuje się dialektami nowoaramejskimi języka aramejskiego, współcześnie także zwanymi językiem asyryjskim, zapisywanym pismem syriackim. Język aramejski jest dialektem wywodzącym się od języka akadyjskiego, używanego na terenach Mezopotamii, już 3000 lat p.n.e. Część Asyryjczyków używa także języka arabskiego, tureckiego i perskiego.

Religia

Asyryjczycy są chrześcijanami, należą przede wszystkim do kościołów wschodnich, takich jak: Kościół chaldejski, Asyryjski Kościół Wschodu, zwany również błędnie „nestoriańskim”, Syryjski Kościół Ortodoksyjny, zwany błędnie „jakobickim” i Kościół katolicki obrządku syryjskiego. Niewielka część wyznaje także rzymski katolicyzm i protestantyzm.

Kultura

Odzież jest różnorodna, zazwyczaj niebieska z elementami czerwonymi, zielonymi, żółtymi i fioletowymi. Te kolory są również używane jako haft na białym ubraniu. Powszechne w użyciu są stożkowe kapelusze. Tradycyjny strój asyryjski zmienił się niewiele w stosunku do noszonego w starożytnej Mezopotamii^{[potrzebny przypis]}.

Kuchnia jest podobna do innych kuchni Bliskiego Wschodu. Jest bogata w zboże, mięso, ziemniaki, pieczywo, sery i pomidory. Typową potrawą jest ryż polewany gulaszem. Kuchnia asyryjska posiada wiele specyficznych potraw, deserów, przekąsek i napojów. Popularnym napojem jest herbata. Napoje alkoholowe, takie jak wino i piwo pszeniczne, są produkowane i spożywane, w przeciwieństwie do muzułmańskiej ludności Iraku czy Iranu^{[potrzebny przypis]}.

Asyryjskie święta wydają się być ściśle związane z ich wiarą chrześcijańską, w związku z czym najważniejszym świętem jest Wielkanoc. Podczas wielkiego postu Asyryjczycy przestrzegają 50-dniowego postu, polegającego na powstrzymaniu się od jedzenia mięsa i innych pokarmów pochodzenia zwierzęcego. Ich święta są unikatowe dla ich kultury i tradycji, jak również i religii^{[potrzebny przypis]}.

Asyryjczycy również praktykują specyficzne ceremonie weselne. Rytuały wykonywane w trakcie wesela składają się z wielu różnych elementów z przeszłości, sięgających aż do 3000 lat wstecz. Tradycyjny ślub asyryjski trwał tydzień. Dzisiaj wesela w asyryjskiej ojczyźnie trwają zwykle 2–3 dni, a w asyryjskiej diasporze około 2 dni^{[potrzebny przypis]}.

Historia współczesna

Podobnie jak Ormianie, Asyryjczycy byli poddani ludobójstwu ze strony Turków w czasie I wojny światowej. W 1933 roku popierana (inspirowana) przez irackie władze masakra w Simele pozbawiła życia około 3 tysiące Asyryjczyków.

Za swoich rządów Saddam Husajn szukał współpracy z Asyryjczykami w celu poróżnienia ich z Kurdami, co miało udaremnić umacnianie się opozycji antyrządowej w Iraku, którą Asyryjczycy na przełomie lat 60. i 70. XX wieku wspierali, walcząc razem z kurdyjskimi peszmergami przeciwko partii Baas. Kiedy Saddamowi nie udało się pozyskać poparcia Asyryjczyków, próbował on poprzez wspieranie Chaldejskiego Kościoła Katolickiego pomniejszyć wagę identyfikacji etnicznej Asyryjczyków na rzecz ich tożsamości religijnej poprzez fundacje budynków sakralnych i wspieranie finansowe chaldejskiej diaspory. Chrześcijanie pod rządami partii Baas nie byli prześladowani z powodu swej wiary (Boże Narodzenie było świętem państwowym w Iraku), a Asyryjczycy zajmowali się głównie tym sektorem gospodarki, od którego stronili pobożni muzułmanie, a więc prowadzili sklepy monopolowe, sklepy z muzyką, salony fryzjerskie i piękności oraz zajmowali się organizowaniem publicznej rozrywki.

Od czasów II wojny w Zatoce Perskiej w 2003 roku, w okresie tak zwanej stabilizacji, Asyryjczycy w Iraku są ofiarami prześladowań ze strony islamskiej większości^[9]. W parlamencie Kurdystanu posiadają 5 miejsc. Wszystkie frakcje asyryjskie opowiadają się za powstaniem asyryjskiej prowincji lub autonomii. Za autonomią asyryjską opowiadał się również były prezydent Iraku Dżalal Talabani, a także jezydzi, którzy w dzisiejszym Iraku też są ofiarami prześladowań. Wielu Asyryjczyków, w wyniku ataków – głównie arabskich muzułmanów, w Bagdadzie, Nasirijji, Basrze i innych miastach – przeniosło się na północ do swoich terenów ojczystych i obecnie w większości są tam skupieni. Powiązani etnicznie i językowo mandejczycy postępują tak samo.

Po wybuchu wojny domowej w Syrii grupy asyryjskie biorą udział zarówno politycznie (m.in. Partia Unii Syriackiej), jak i militarnie w zdominowanych przez Kurdów, ale wieloetnicznych Syryjskich Siłach Demokratycznych (m.in. Syriacka Rada Wojskowa)^[10]^[11]. Włączają się również w funkcjonowanie administracji Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii^[12].

Media asyryjskie

Telewizje

AshurTV
AssyriaSat
Ishtar TV
Suroyo TV
Suryoyo Sat
Assyria TV

Internet

Istnieje także wikipedia w języku aramejskim.

Aina.org

Znani Asyryjczycy (czasy starożytne i współczesne)

Zobacz też

Przypisy

↑ "Population Project". Shlama Foundation
↑ "Erasing the Legacy of Khabour: Destruction of Assyrian Cultural Heritage in the Khabour Region of Syria". Assyrian Policy Institute.
↑ "2018 U.S. Department of State International Religious Freedom Report: Iran"
↑ "2018 U.S. Department of State International Religious Freedom Report: Turkey"
↑ "Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. 28 kwietnia 2014
↑ "Lebanon | Assyrian Policy Institute". Assyrian Policy.
↑ Nazywany także językiem asyryjskim.
↑ World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Turkey: Assyrians.
↑ (ang.) Analysis: Iraq’s Christians under attack, BBC.
↑ Bethnahrin Women Protection Forces Founded against ISIS - english [online], 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-13] .
↑ Assyrian Female Fighters Joined Battlefronts Against ISIS in Northeastern Syria [online], 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-13] .
↑ The Rojava Revolution – A Decade On (Part I) [online], Rojava Information Center, 19 lipca 2022 [dostęp 2023-11-26] (ang.).

Bibliografia

M. Abdalla, Losy Asyryjczyków Sprawy Narodowościowe – seria nowa, t. 2, 1993, zesz. 1, s. 67–82, ISSN 1230-1698.
Abed Mszicho Neman z Karabasz, SEYFO – ludobójstwo, o którym nie można mówić, ISBN 978-83-647-7403-4, Wydawnictwo Agape, Poznań 2015.
Matteo Spicuglia, Ziemia utracona. Chrześcijanie na Bliskim Wschodzie (La terra perduta. Nel cuore dei Cristiani del Medio Oriente, 2015), ISBN 978-83-7516-992-8, Wydawnictwo Święty Wojciech Dom Medialny sp. z o.o., Poznań 2016

Linki zewnętrzne

[1] "Population Project". Shlama Foundation

[2] "Erasing the Legacy of Khabour: Destruction of Assyrian Cultural Heritage in the Khabour Region of Syria". Assyrian Policy Institute.

[3] "2018 U.S. Department of State International Religious Freedom Report: Iran"

[4] "2018 U.S. Department of State International Religious Freedom Report: Turkey"

[5] "Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. 28 kwietnia 2014

[6] "Lebanon | Assyrian Policy Institute". Assyrian Policy.

[7] Nazywany także językiem asyryjskim.

[8] World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Turkey: Assyrians.

[9] (ang.) Analysis: Iraq’s Christians under attack, BBC.

[10] Bethnahrin Women Protection Forces Founded against ISIS - english [online], 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-13] .

[11] Assyrian Female Fighters Joined Battlefronts Against ISIS in Northeastern Syria [online], 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-13] .

[12] The Rojava Revolution – A Decade On (Part I) [online], Rojava Information Center, 19 lipca 2022 [dostęp 2023-11-26] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]