Łysostopek pospolity
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysostopek pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Gymnopus dryophilus (Bull.) Murrill N. Amer. Fl. (New York) 9(5): 362 (1916) | |
Łysostopek pospolity (Gymnopus dryophilus (Bull.) Murrill) – gatunek grzybów należący do rodziny twardzioszkowatych Omphalotaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1790 r. Jean Baptiste Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus dryophilus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1916 r. William Alphonso Murrill, przenosząc go do rodzaju Gymnopus[1].
- Agaricus dryophilus Bull. 1790
- Collybia dryophila (Bull.) P. Kumm. 1871
- Collybia dryophila var. alvearis Cooke 1908
- Collybia dryophila var. aurata Quél. 1886
- Collybia dryophila var. oedipoides Singer 1947
- Marasmius dryophilus (Bull.) P. Karst. 18892
- Omphalia dryophilus (Bull.) Gray 1821
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był wcześniej pod nazwami: bedłka opieńka sosnowa, pieniążek dębowy, pieniążek pospolity[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]O średnicy 1,5–6 cm, gładki i nagi. Kolor jasnoochrowy, czerwonawożółty, żółtobrązowawy do czerwonobrązowego. Jest higrofaniczny; po deszczach bladobrązowy, podczas suszy bladokremowy i ciemniejszy w środkowej części. Za młodu dzwonkowaty potem płaski. Brzeg przeważnie nieżłobkowany, jedynie u starszych okazów faliście powyginany[4][5].
Blaszki bardzo gęste, cienkie i kruche, początkowo białe, później ochrowokremowe[5].
Wysokość 3–6 cm, grubość 2–4 mm, cylindryczny, rurkowato dęty, kruchy. Powierzchnia gładka i naga, kolor ochrowobrązowy (podobnie zabarwiony jak kapelusz). Podstawa opleciona nitkami grzybni. Podczas zbierania często wyciąga się przyczepione delikatne sznury grzybni, białe do żółtawych[4].
Cienki, białawy i wodnisty. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki o średnicy 5–6,5 × 2,5–3,5 µm, elipsoidalne, gładkie, bezbarwne, nieamyloidalne. Pleurocystyd brak, cheilocystydy zgrubiałe, maczugowate, cylindryczne lub nieregularne, często rozgałęzione. Mają rozmiar 15–20 × 2–6 µm. Strzępki skórki rozgałęzione i splątane. Mają grubość 2–13 µm[6].
- Gatunki podobne
- Twardzioszek przydrożny (Marasmius oreades) ma elastyczny trzon, rzadkie blaszki i rośnie na łąkach i pastwiskach[5].
- Łysostopek niemiły (Gymnopus hariolorum) ma zapach zgniłej kapusty i filcowato-szczeciniastą grzybnię u nasady trzony[7]
- Łysostopek wodnisty (Gymnopus aquosus) ma jaśniejszy kapelusz i zgrubiały trzon u podstawy[5]
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Jest szeroko rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej[6]. W Europie Środkowej jest pospolity[7]. W Polsce jest bardzo pospolity[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy[8]. Owocniki pojawiają się od maja do grudnia w lasach iglastych i liściastych, na łąkach leśnych, w parkach, sadach i ogrodach[4]. Łacińska nazwa gatunkowa (dryophilus) pochodzi z języka greckiego i oznacza lubiący dęby, w rzeczywistości jednak gatunek ten rośnie nie tylko pod dębami, ale również pod wieloma innymi gatunkami drzew. Rośnie na ziemi wśród liści i traw, na podłożu zarówno kwaśnym, jak i alkalicznym, czasami także na martwych, powalonych pniach topoli osiki[3].
Na kapeluszach łysostopka pospolitego czasami występują narośla utworzone przez pasożytującego na nim grzyba Syzygospora mycetophila[9] lub Syzygospora tumefaciens[10].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb jadalny jako grzyb domieszkowy, trzony się usuwa[4]. W Polsce zazwyczaj nie jest zbierany przez grzybiarzy.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Aurel Dermek, Grzyby, 1981, ISBN 83-217-2357-8.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 65, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Gymnopus dryophilus [online], MushroomExpert [dostęp 2016-01-16] (ang.).
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 105, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 328, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Michael Kuo, Syzygospora mycetophila [online], Mushroom Expert [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Aktualne stanowiska Syzygospora tumefaciens w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-04-25].