Przejdź do zawartości

Szlarnik białorzytny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szlarnik białorzytny
Zosterops borbonicus[1]
(J.R. Forster, 1781)
Ilustracja
Podgatunek nominatywny
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

szlarniki

Rodzaj

Zosterops

Gatunek

szlarnik białorzytny

Synonimy
  • Motacilla borbonica J.R. Forster, 1781
  • Zosterops borbonica (J.R. Forster, 1781)
  • Zosterops e. newtoni Hartlaub, 1877[2]
Podgatunki
  • Z. b. alopekion Storer & Gill, 1966
  • Z. b. borbonicus (J.R. Forster, 1781)
  • Z. b. xerophilus Storer & Gill, 1966
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Szlarnik białorzytny[4] (Zosterops borbonicus) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników (Zosteropidae). Jest endemitem wyspy Reunion. Według IUCN jest to gatunek najmniejszej troski.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisał Mathurin Jacques Brisson w 1760 w 3. tomie swego 6-tomowego dzieła Ornithologie. Nadał mu francuską nazwę Le Figuier de l’Isle de’ Bourbon oraz łacińską Ficedula Borbonica, a do opisu dołączył czarno-biały rysunek autorstwa Martineta[5]. Łacińskie nazwy nadane przez Brissona w tejże publikacji nie są jednak zgodne z zasadami nazewnictwa binominalnego i Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej ich nie uznaje[6]. Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego, Motacilla borbonica, nadał temu gatunkowi Johann Reinhold Forster w 1781 roku w pracy Indische Zoologie oder systematische Beschreibungen seltener und unbekannter Thiere aus Indien, a konkretnie w aneksie będącym spisem gatunków, w którym jako autor wymieniony jest walijski przyrodnik Thomas Pennant[7][8]. Publikacja Forstera była rozwinięciem i uzupełnieniem zapoczątkowanej przez Pennanta w 1769 roku, ale nieukończonej i porzuconej pracy na temat fauny Indii i okolicznych wysp[8][9]. Niektóre źródła uznają zatem Pennanta za autora nazwy binominalnej[10][11], jednak sam Pennant w opublikowanym w 1790 roku drugim wydaniu Indian zoology nadmienia, że autorem aneksu był Forster[8][9].

Obecnie zazwyczaj wyróżnia się trzy podgatunki Z. borbonicus[11][12][13]:

  • Zosterops b. alopekion Storer & Gill, 1966
  • Zosterops b. borbonicus (J.R. Forster, 1781)
  • Zosterops b. xerophilus Storer & Gill, 1966.

Autorzy Birds of the World uznają ten gatunek za monotypowy. Do niedawna za podgatunek szlarnika białorzytnego uznawany był szlarnik popielaty (Zosterops mauritianus)[13], ale – jak wykazano w 2010 – oba taksony różnią się genetycznie[14].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Zosterops (Fosterops): gr. ζωστηρ zōstēr, ζωστηρος zōstēros „pas”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oko”[15].
  • borbonicus: od dawnej nazwy wyspy Reunion – Île de Bourbon[16].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Mały ptak o szpiczastym, zakrzywionym, stosunkowo długim, ołowianym dziobie. Nogi i stopy ołowianoszare. Tęczówki od jasnoorzechowych do kasztanowych lub matowobrązowych. Nie występuje dymorfizm płciowy. Dorosłe ptaki mają górę głowy, grzbiet i pokrywy górne łupkowoszare lub ciemnobrązowe, zad i pokrywy nadogonowe są białe. Brak charakterystycznych dla większości gatunków szlarników obrączek ocznych. Lotki czarniawe o wąskich łupkowatych krawędziach, ogon czarniawy z szarawymi zewnętrznymi i białawymi wewnętrznymi krawędziami sterówek. Spodnie części ciała jaśniejsze od górnych, od siwobiałych do popielatoszarych. U form zabarwionych na brązowo brzuch i boki od szarobrązowych do brązowych. Długość ciała 10,7–11,4 cm, masa ciała 7,3–11,1 g[10].

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Szlarnik białorzytny występuje tylko na wyspie Reunion[3]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2700 km²[17]. Poszczególne podgatunki zamieszkują[11]:

  • Zosterops b. alopekion – góry w centrum Reunionu,
  • Zosterops b. borbonicus – północne i wschodnie zbocza gór Reunionu,
  • Zosterops b. xerophilus – zachodnie wybrzeże wyspy.

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Jego głównym habitatem są zarośla, wrzosowiska, wiecznie zielone lasy, ogrody, lasy górskie na wysokości do 2800 m n.p.m. Sezonowo występuje w niższych partiach wyspy. Stwierdzono przystosowanie tego gatunku do lasów wtórnych oraz użytków rolnych, ogrodów, plantacji i upraw rolnych. Jest gatunkiem osiadłym. Długość pokolenia jest określana na 3,5 roku[17].

Dieta tego gatunku składa się głównie z owadów: pluskwiaków (Hemiptera), prostoskrzydłych (Orthoptera), ważek (Odonata), chrząszczy (Coleoptera), motyli (Lepidoptera) i gąsienic. Zjada także nektar i owoce m.in. Aphloia theiformis, lantany pospolitej (Lantana camara), pieprzu brazylijskiego (Schinus terebenthifolius). Nektar uzyskuje z różnych gatunków roślin m.in. lantany pospolitej, kuflika cytrynowego (Callistemon citrinus), czapetki jambos (Syzygium jambos), Hypericum lanceolatum, Sophora denudata, Gaertnera vaginata. Łącznie stwierdzono spijanie nektaru z więcej niż 24 gatunków roślin. Żeruje w hałaśliwych grupach od 4 do 10 osobników, czasem do 20, a wyjątkowo w dużych stadach liczących ponad 200 osobników. Czasami dołącza do nich muchodławka maskareńska (Terpsiphone bourbonnensis)[10].

Rozmnażanie

[edytuj | edytuj kod]

Sezon lęgowy przypada na okres od września do grudnia, czasami trwa aż do lutego. Ptak ten buduje niewielkie, delikatne gniazda w formie miseczki o średnicy zewnętrznej 60–65 mm i wewnętrznej 45–55 mm, wysokości 45–52 mm i głębokości do 45 mm. Gniazdo zbudowane jest z cienkich łodyg, wyścielone mchem, porostami lub martwymi liśćmi. Gniazda umieszczone są na drzewach na wysokości od 1 do 5 metrów. W lęgu 2–3, rzadko 4 bladoniebieskie jaja o wymiarach 17–19 mm na 13–14 mm. Okres inkubacji 10–12 dni[10][3].

Status zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concerngatunek najmniejszej troski)[3]. Liczebność populacji jest szacowana na więcej niż 100 tys., a mniej niż 500 tys. dorosłych osobników. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako trudny do określenia z powodu niepewności co do wpływu zmian habitatu na ten gatunek[3][17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Zosterops borbonicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Denis Lepage: Mascarene Grey White-eye Zosterops borbonicus. Avibase. [dostęp 2023-08-17]. (ang.).
  3. a b c d e Zosterops borbonicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ZOSTEROPIDAE Bonaparte, 1853 - SZLARNIKI - WHITE-EYES (wersja: 2023-03-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-08-18].
  5. M.J. Brisson, Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 3, Paryż 1760, s. 510–512 + pl. XXVIII, fig. 3 (fr. • łac.).
  6. J.A. Allen, Collation of Brisson's genera of birds with those of Linnaeus, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 28, 1910, s. 317–335 (ang.).
  7. J.R. Forster: Indische Zoologie oder systematische Beschreibungen seltener und unbekannter Thiere aus Indien. Halle: Gebauer, 1781, s. 41. (łac.).
  8. a b c Edward C. Dickinson & Anthony S. Cheke. The authorship of the names of two birds from Réunion. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 135 (4), s. 337–341, 2015. (ang.). 
  9. a b T. Pennant, Indian zoology, wyd. 2, Londyn 1790, ii (ang.).
  10. a b c d Bas van Balen, Eduardo de Juana & Guy M. Kirwan: Reunion Gray White-eye Zosterops borbonicus, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-08-18]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  11. a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
  12. Alan P. Peterson, PASSERIFORMES, ZOSTEROPIDAE Bonaparte 1853, White-eyes and Yuhinas, Wersja 5.013 (2021-11-26) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-08-17] (ang.).
  13. a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 13: Penduline-tits to shrikes. Barcelona: Lynx Edicions, 2008, s. 473. ISBN 978-84-96553-45-3. (ang.).
  14. Milá i inni, The geographic scale of diversification on islands: genetic and morphological divergence at a very small spatial scale in the Mascarene grey white-eye (Aves: Zosterops borbonicus), „BMC Evolutionary Biology”, 10, 2010, s. 158, DOI10.1186/1471-2148-10-158.
  15. Zosterops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
  16. borbonensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-17] (ang.).
  17. a b c Reunion Grey White-eye Zosterops borbonicus. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]