ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ
ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Urban agriculture, urban farming, or urban gardening), ਇੱਕ ਪਿੰਡ, ਕਸਬੇ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਫ਼ਸਲ ਉਗਾਉਣ, ਭੋਜਨ ਬਣਾਉਣ, ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਵੰਡਣ ਦਾ ਅਮਲ ਹੈ।[1] ਯੂਏ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ ਅਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 8 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ-ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ।[2]
ਸ਼ਮਸ਼ੀਰੀ ਏਟ ਆਲ. (2018)[2] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰ ਤੇ ਅਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਬਗ਼ੀਚੇ ਤੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੰਪੰਨਤਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖਾਣੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਾਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਅੰਦਰ ਜੋ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਯੂਏ ਜਿਆਦਾਤਰ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਵੀਂ ਖੇਤੀ (VF), ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ੈਡ-ਫਾਰਮਿੰਗ (ਜੋ ਜ਼ੀਰੋ ਐਕਰੇਜ ਫਾਰਮਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।" ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਐਕੁਆਕਚਰ, ਐਗਰੋਫੋਰਸਟਰੀ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪੇਰੀ-ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਪੇਰੀ-ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਲੱਛਣ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[3]
ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਅਕਸਰ ਸਥਾਈ ਕਮਿਊਨਿਟੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਜੈਵਿਕ ਉਤਪਾਦਕ, 'ਭੋਜਨ', 'ਅਤੇ 'ਲੋਕਾਵੋਰਸ' ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਹੋਲਿਜ਼ਮ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰਡ ਲੋਕਾਚਾਰ ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਥਾਈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ 'ਟਰਾਂਸਿਸਸ਼ਨ ਟਾਊਨ' ਅੰਦੋਲਨ ਵਜੋਂ ਸਥਾਨਿਕ ਟਾਊਨ ਪਲੈਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾਂ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਕਸਤ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ, ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਆਮਦਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਲਈ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰੇਰਣਾਵਾਂ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਰਾਹੀਂ ਤਾਜ਼ਾ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲ ਅਤੇ ਮਾਸ ਉਤਪਾਦਾਂ ਤੱਕ ਸਿੱਧੇ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਓਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
[ਸੋਧੋ]ਓਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।[4] ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਓਜ਼ੋਨ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦਰ ਘਟ ਜਾਏਗੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕੇਗਾ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇਣ ਲਈ, "ਗ੍ਰੀਨ ਛੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਘੱਟਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ" ਲੇਖਕ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 2000 ਮੀਟਰ ਚੌੜਾਈ ਘਾਹ ਵਾਲਾ ਛੱਤ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 4000 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਕਣਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਲੇਖ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਕਾਰ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦਾ ਹਰਾ ਛੱਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ
[ਸੋਧੋ]ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਕੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਲਿਆ। ਪਿਛਲੇ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। 2001 ਦੇ ਜਨਗਣਨਾ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਟੀ ਆਫ ਟਾਪੂ ਅਤੇ ਸਲਸੇਟ ਆਈਲੈਂਡ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਗ੍ਰੇਟਰ ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਆਬਾਦੀ 16.4 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, 48,215 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ² ਅਤੇ 16,808 ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ² ਉਪਨਗਰੀਏ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਡਿਵੈਲਪਰਾਂ ਨਾਲ ਖਾਲੀ ਘਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਯੂ.ਪੀ.ਏ. ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਮੀਨ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ ਬਦਲਵੇਂ ਖੇਤੀ ਦੇ ਢੰਗ ਉੱਭਰੇ ਹਨ।
ਮੁੰਬਈ ਪੋਰਟ ਟ੍ਰਸਟ (MBPT) ਕੇਂਦਰੀ ਰਸੋਈ ਘਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਰੀਬ 3,000 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵੰਡਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੈਵਿਕ ਨਿਰਲੇਪ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਟਾਫ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਛੱਪੜ ਬਾਗ਼ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕੂੜੇ ਦੇ ਨੱਬੇ ਫੀਚੇ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਿਟੀ ਪਾਟਿਲ, ਜੋ ਐੱਮ.ਬੀ.ਪੀ.ਟੀ. ਵਿਖੇ ਕੇਟਰਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਹੈ, ਨੇ ਇੰਟਰਪਰਾਈਜ਼ ਦੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ:[5]
ਮੁੰਬਈ ਪੋਰਟ ਟਰੱਸਟ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੇਂਦਰੀ ਰਸੋਈ ਦੀ ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਜੈਵਿਕ ਫਾਰਮ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਭਗ 3,000 ਵਰਗ ਫੁੱਟ (280 ਐਮ 2) ਦਾ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਰਸੋਈ ਜੈਵਿਕ ਕਚਰੇ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਿਪਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਟਾਫ ਮੈਂਬਰ, ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 150 ਪੌਦੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Bailkey, M., and J. Nasr. 2000. "From Brownfields to Greenfields: Producing Food in North American Cities," Community Food Security News. Fall 1999/Winter 2000:6
- ↑ 2.0 2.1 Shamshiri, Ramin, Fatemeh Kalantari, K. C. Ting, Kelly R. Thorp, Ibrahim A. Hameed, Cornelia Weltzien, Desa Ahmad, and Zahra Mojgan Shad. "Advances in greenhouse automation and controlled environment agriculture: A transition to plant factories and urban farming." International Journal of Agricultural and Biological Engineering 11, no. 1 (2018): 1-22.
- ↑ Hampwaye, G.; Nel, E.; Ingombe, L. "The role of urban agriculture in addressing household poverty and food security: the case of Zambia". Gdnet.org. Archived from the original on 14 ਅਪ੍ਰੈਲ 2018. Retrieved 1 April 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help); Unknown parameter|lastauthoramp=ignored (|name-list-style=suggested) (help) - ↑ Mayer, Helmut (1999). "Air pollution in cities". Atmospheric Environment. 33 (24–25): 4029–37. Bibcode:1999AtmEn..33.4029M. doi:10.1016/s1352-2310(99)00144-2.
- ↑ Roshni Udyavar et al., "Development of City Farms by Street Children"