Litouwen
| Lietuvos Freistat | ||||||||
| ||||||||
| Lietuves Štąndort | ||||||||
| Basisgegevens | ||||||||
| Talen | Litouws | |||||||
| Hoofdstad | Vilnius | |||||||
| Regeringsvorm | Democratie | |||||||
| Religie | Katholicisme | |||||||
| Staatshoofd | Pręsydėnte Mychajėl Šūmąchė | |||||||
| Overige | ||||||||
| Volkslied | Lietuva, ūntros Eimląndo (Litouwen, ons Thuisland) | |||||||
| Motto | Dreijįt Ve Cąrkie (Met zijn drieën staan we sterk) | |||||||
| Munteenheid | Litas | |||||||
| ||||||||
Litouwen (Litouws: Lietuva), officieel de Vrijstaat Litouwen (Lietuvos Freistat) is een land in Europa dat zich in 1991 loswrikte uit de macht van de Bondsrepubliek Duitsland. Litouwen vormt samen met het Graafschap Estland en de Republiek Letland nu de Baltische Unie, hun versie van de Benelux. Litouwen is het buitenbeentje van de drie in die zin dat het als enige vroeger een groot rijk was in plaats van een soort wisselbekerkolonie.
Geschiedenis[bewerken]
Het gebied dat wij nu als Litouwen kennen kreeg zijn huidige naam al in 1009 na Christus. Het was in die tijd een strook kust aan de Oostzee, maar door de eeuwen heen werd het flink groter. Het huidige Litouwen, Letland, Wit-Rusland en een groot deel van wat nu Oekraïne en Polen zijn werd veroverd onder de Litouwse koningen. Binnen ongeveer 350 jaar was Litouwen het grootste land van Europa en dus waarschijnlijk van de wereld. Daarna verenigde het met het Koninkrijk Polen. Rusland besloot toen dat het welletjes was met de macht van de Litouwse koningen en ontmantelde het hele land binnen 50 jaar.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Litouwen overheerst door het Tsaardom Rusland. De Tsaar sprak alle talen van zijn rijk, dus verzet was erg lastig. Na de Russische Revolutie werd het makkelijker. Lenin sprak alleen Russisch. De toenmalige verzetsleider liep gewoon op hem af en vroeg in het nu uitgestorven Wilnusiaans:
“Cűńť ígōnéą nė Ĵő Ĺéťűką?”
“Ik weet niet wat'ie zegt, maar ik zeg wel ja.”
Voordat Lenin het doorhad tekende hij een onafhankelijkheidsverklaring van Litouwen[1]. Dit heeft hem zo achtervolgd, dat hij schizofreen werd en uit pure angst en desillusie Brezjnev in zijn testament opnam.
Tijdens deze onafhankelijkheid bloeide een eenheidsgevoel weer op onder de bevolking van Litouwen. Er werd een volkslied gemaakt en de litas en de oude vlag werden weer officieel. Alle mensen in Litouwen leefden in welvaart totdat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Zowel Adolf Hitler als Stalin wilden de macht over Litouwen vergaren. Eerst bezette de Sovjet-Unie Litouwen, daarna de nazis en tenslotte de Sovjet-Unie weer.
Toen kreeg de Duitse diplomaat Klaus Kaczyński een idee[2]. Het bezetten van Polen om de kustverbinding met Oost-Pruisen te krijgen was de reden voor het beginnen van de oorlog. Dus, zei hij, als Duitsland dat stuk land terugkreeg, zou een derde oorlog uitblijven. En, ging hij verder, als je toch bezig bent, geef ons dan gelijk maar dat stuk land daar, Litouwen. Zo was Duitsland sterk uit de strijd gekomen en was er een garantie voor vrede[3].
Na een volksoproer in januari 1990 en een korte burgeroorlog onder leiding van de Litouwse Bestuursraad, die vooral op land werd uitgevochten, verklaarde Litouwen zich onafhankelijk, naar welk voorbeeld Letland en Estland volgden. Iedereen verwachtte dat Litouwen nu een anarchie zou worden, maar het werd wonderwel een raadsdemocratie. Op 20 augustus 1995 vormden Estland, Letland en Litouwen de Baltische Unie, naar het voorbeeld dat Nederland, België en Luxemburg gevestigd hadden.
Geografie[bewerken]
Litouwen is, hoe bestaat het, nog vlakker dan Nederland. De hoogste top, Aukštojas, is niet veel groter dan een kei. Litouwen kent drie belangrijke rivieren, namelijk de Mas, Rein en de Schėlde. Deze namen zijn verbasteringen van de namen die Belgische handelsreizigers noemden als ze in de havens aankwamen. Ze zeiden dat deze rivier heel veel lijkt op de ... , waarna ze voortaan de rivier altijd zo noemden. De lokale bevolking nam dit later dus over.
Volgens de bekende wetenschapper prof. drs. Didier Phormule is een dorp een paar kilometer ten noorden van hoofdstad Vilnius het geografische middelpunt van de wereld. Veel van zijn concurrenten zeggen dat waarde Christoffel Columbus nu toch echt wel heeft bewezen dat het middelpunt de kern van onze planeet is, maar Phormule houdt voet bij stuk[4]. Wat volgens zijn fans wel klopt, is dat dit dorp het geografische middelpunt van Europa is, maar ook om die plek te bezoeken moet men een schep meebrengen. De Aarde is nog steeds bol.
De grootste stad en de hoofdstad van Litouwen is Vilnius. Deze stad heette vroeger Voruta, maar werd tijdens de overheersing van de Sovjet-Unie door Lenin naar de Nederlandse marxist Willem van Oranje genoemd. Dit verbasterden de Litouwse bewoners weer tot Vilnius. Toen de Duitsers binnenvielen, wilde Hitler het hernoemen naar Nederlands nationaal-socialist Mussert. Maar de burgemeester dacht er anders over en zei in het Duits:
“Ich denke, Vilnius ist ein schöner Name.”
“Ich denke, Sie müssen sterben.”
Hitler drukte alsnog de naamsverandering door. Toen de communisten weer terug kwamen, noemden ze de plek weer Vilnius. Toen de Duitsers vervolgens terugkwamen[5], wilden ze de stad Katzenkindstadt noemen, naar de eerdergenoemde diplomaat. Maar de burgemeester dacht er anders over en zei in het Pools[6]:
“Myślę, że "Vilnius" jest piękne imię.”
“Dobrze ... w porządku.”
Kaczyński drukte de naamsverandering niet door. De stad bleef dus Vilnius heten. De Litouwse Bestuursraad overwoog een naamsverandering niet eens, dus de stad hield zijn naam. Vilnius heeft goede banden met Brussel (België) en Lëtzebuerg-Stadt (Luxemburg).
Politiek[bewerken]
Litouwen is, net als Ierland, een democratische parlementaire republiek. Verklaring: Vilnius' volk verkiest veel vertegenwoordigers verkiest voor vier verjaardagen. Het parlement, nog steeds de Litouwse Bestuursraad genoemd, heeft ook een voorzitter, de president. Dit is Mychajėl Šūmąchė. Deze man is goed beleerd; hij spreekt naast Litouws ook Estisch, Lets, Fins, Russisch, Engels, Frans, Duits, Nederlands en Occitaans. Ook houdt hij veel van autosport. Voordat hij de Bestuursraad in ging was hij van 1994 tot 2004 heer en meester in de Formule 1, toen hij het stokje overgaf aan Graaf Kimi III van Estland.
Parlement[bewerken]
De president is vooral de vertegenwoordiger in het buitenland. Macht heeft hij nauwelijks. Elke 4 jaar kiest zijn bevolking een parlement, waarvan de premier, Jąnos Pėčros Bąlkenėndže Mąrkūs Rucę, de grootste macht heeft. Het parlement komt samen in het parlementsgebouw in Vilnius. Hier stemmen ze op Oud-Duitse wijze; als ze het eens zijn met de stemming zingen ze in F majeur Ja, als ze het oneens zijn in D mineur Nein en als ze zich onthouden van stemming zingen ze een B. De dirigenten onder ons zullen snappen dat eensgezindheid als prettig wordt ervaren.
Baltische Unie[bewerken]
Sinds 20 augustus 1995 vormt Litouwen samen met Estland en Letland de Baltische Unie. Deze Unie is opgezet naar voorbeeld van de Benelux. Het is een samenwerkingsverband van de drie landen, economisch en politiek. De drie landen zeggen hierover het volgende:
“De Baltische Unie heeft onder andere als doel de talen Estisch, Lets en Litouws te beschermen en sterk te staan tegen grootmachten als Finland, Rusland en Duitsland.”
“Batiisaka Õjija vünne perveela gatorii guridäju Eesti keelon ja Läti keelon ja Leedi keelon jaa vünnu tark šotasõprariigiin, vünnõõ Soome ja Venemaa ja Saksamaa.”
“Дe Yñe Bantiw ipм'эpxiд Эwгa'tet дi bañeдaф Iгayñy, Latbяty yh L'эtyby yh чaжiгaз бpэt Пinhbapaз xa Wюмiя, Кp'эba yh Baчa.”
“Baltįšena Uniona ha Cylot otšlyslįče žucę Saprąchy Ėstų, Latvių ūnd Lietuvų ūnd Cąrki gęgne Fūgnįšįt Ląndė vy Fįnląndė, Rūšląndė ūnd Dųdžląndė.”
Volgens veel politicologen willen de drie landen ook uiteindelijk verenigen tot een Verenigd Baltische Staat. Snel zal dit echter niet gebeuren. Er wordt namelijk nog getwist of dit land geleid zal worden door een graaf, een gekozen president of de Litouwse Bestuursraad[7].
Taal[bewerken]
Misverstand[bewerken]
Tot ergernis van het handjevol immigranten dat uit Litouwers naar onze regio gekomen is, weten veel Nederlanders en Vlamingen niet hoe zij de diakrieten die de Litouwers gebruiken moeten opschrijven. Vaak worden de tekens vertaald naar tekens die we wel kennen, zodat bovenstaand citaat er als "Báltîschena Uniona ha Tsílot otschlíslîtsche zjütsé Saprachy Èstui, Látviui und Lietüvui und Tsarki gégne Fugnîschît Landè ví Fînlandè, Ruschlandè und Duidzjlandè", en om nou te zeggen dat veel vlotter schrijft... Mede hierdoor weten ze meestal het Litouws niet goed uit te spreken en brabbelen ze maar wat raak. Van dit amateuristisch gehakkel zal een geboren Litouwer acute uitslag krijgen en kermend op de grond vallen in paniek, terwijl een Duitser in lachen uitbarst. Dit is dan ook een goede manier om te zien van welk land de immigrant komt.
Oorsprong[bewerken]
Door de enorme grootte van het vroegere Litouwen had iedere stad wel zijn eigen taal. Wilnusiaans, Rikaïsch, Danziegs, Minsks en vele andere werden allemaal gesproken, kriskras door het land en vaak nog met dialectverschillen ook[8]. Hoewel Stalin er nooit echt greep op kreeg besloot Kaczyński er eindelijk iets aan te doen. Hij liet alleen nog maar het Duits onderwijzen op scholen. Daardoor stierven langzaam alle talen uit. Toen Litouwen weer onafhankelijk werd, duurde het niet lang voordat het Litouws een paar naamvallen erbij nam en met name de lidwoorden liet... vallen... slechte woordgrap.
“In Sovjet Rusland, grap woordt JOU!!!”
Door met de desinformatie.
Alfabet[bewerken]
Het Litouws gebruikt het Latijns alfabet, net als het Estisch, terwijl het Lets het Latijns alfabet met het Cyrillisch alfabet mengt. Bovenop deze 26 letters gebruikt het Litouws de Ą, Č, Ę, Ė, Į, Š, Ū, Ž en de Ų. Deze laatste is voor niet-Litouwers onuitspreekbaar, maar de klank /aəɧǃǃǃ/ komt redelijk in de buurt. Leenwoorden kent het gelukkig niet, en van deze 35 letters gaan nog wel de in onbruik geraakte q, w en x af. Het Litouws heeft dus een totaal aantal van 31 letters.
Grammatica[bewerken]
Iedere emigrant die besluit het Litouws te leren en onwetend vraagt ofdat dit misschien moeilijk is, is meestal blij verrast als hij hoort dat er geen lidwoorden en nauwelijks voorzetsels zijn. Ook het hebben van maar drie geslachten, een makkelijke weerkwoordvervoeging en een gebrek aan figuurlijke taal en scheidbare werkwoorden zullen de onnozele ziel als muziek in de oren klinken. Totdat hij hoort over de naamvallen, de hoofdletters, de uitspraak van de letter Ų en andere moeilijkheden zoals leraren[9]. Dit alles heeft veel mensen doen uitwijken naar landen met makkelijker talen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Letland.
Volkslied[bewerken]
Het volkslied van Litouwen, Lietuva, ūntros Eimląndo (Litouwen, ons Thuisland), werd geschreven vlak na de onafhankelijkheidsverklaring. De tekst was snel gemaakt, maar de componisten 's jonges lands waren zelf ook nog onervaren. De weinige bijdragen waren dan ook zó slecht, dat maar besloten werd de melodie van het Duitse volkslied te gebruiken. Dat gaf voor de Duitsers het lied een nogal kinderachtig karakter. Niet dat de Litouwers zich daar iets van aantrokken. Bovendien viel het besluit internationaal in goeden aarde: de melodie is statig en melodisch, dus twee versies ervan zijn mooi meegenomen.
De originele tekst uit 1990 luidt:
- Lietuva, ūntros Eimląndo (Litouwen, ons Thuisland)
- Lietuva, ūntras Eima, vyvą Sy (Litouwen, ons thuis, zij leve lang)
- Lietuva, uber Ąlų (Litouwen, boven alles)
- Lietuva, uber Ąlųt Vėltęm (Litouwen boven alles in de wereld)
- Ąlš Feindy ūntrym chamen (Toen vijanden naar ons kwamen)
- Ąlš Lietuva Ąngagrįfa vara (Toen Litouwen aangevallen werd)
- Ąlš dėn Cąrkie varvy (Toen waren we sterk)
- Ąlš dėn Trųie Ląndoi varvy (Toen waren we trouw aan het land)
- Dųdžląndo ūntėdruchva ūnž (Duitsland onderdrukte ons)
- Dųdžląndo mordva Mėšė ūntrė (Duitsland vermoordde mensen onder ons)
- Dųdžląndžū dėšąlb chėmfvį (Duitsland, daarom vochten wij toen)
- Dųdžląndžū dėšąlb Vutendie (Duitsland, daarom zijn wij woedend)
Het derde couplet werd in 2007 geschrapt om een vriendelijker imago te krijgen en om tekst te wijden aan de Baltische Unie[10]:
- Dreijįt Ve Cąrkie (Met zijn drieën staan we sterk)
- Gęgne Veindė ūnd mąchė Fąherė (Tegen vijanden en andere gevaren)
- Daunake Ėstląndana, Latviana (Dank aan Estland en Letland)
- Fur žolchor vįrtvolor Frųndšaftor (Voor zo'n waardevolle vriendschap)
Voetnoten[bewerken]
Notenbalk
|
Zie ook[bewerken]
Benelux
België · De Efteling · Gooi · Federaal Keizerrijk Utrecht · Friesland · Groningen · Koninkrijk Wallonië
Luxemburg · Nederland · Neêrland · Radio- en Televisieland · Republiek Vlaanderen
Noord
Denemarken · Estland · Finland · Groenland · IJsjesland · Letland · Litouwen · Noorwegen · Zweden
West
Absurdistan · Disneyland · Frankrijk · Gallië · Ierland · Islamitische Republiek Schotland · Monaco · Noord-Ierland · Verenigd Koninkrijk · Wales
Zuid
Andorra · Corsica · Cyprus · Griekenland · Italië · Mallorca · Malta · Portugal · San Marino · Sardinië · Spanje · Turkije · Vaticaanstadland
Oost
Bordurië · Georgië · Moldavië · Oekraïne · Rusland · Syldavië · Wit-Rusland · Zwart-Rusland
Centraal
Hongarije · Mofrika · Oostenrijk · Polen-Noord · Polen-Centraal · Polen-Zuid · Slowakije · Smiechtenstein · Tsjechië · Zwitserland
Balkan
Alsanië · Bosnië of Herzegovina · Kroatië · Montenegro en Kosovo · Roemenië · Servië · Slovenië
Voormalig Joegoslavische Republiek, niet te verwarren met een Griekse provincie, oftewel Macedonië (VJRntvmeGpoM) · Vulgarije
}