Vejatz lo contengut

Paracelse

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Paracelse
Nom de naissença: Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim
Profession: alquimista, astrològ e mètge
País: Soïssa
Data de naissença: 1493
Luòc de naissença: Einsiedeln
Data de decès: 24 de setembre de 1541
Luòc de decès: Salzborg

Paracelse, nascut Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim en 1493 o 1494 a Einsiedeln (en Soïssa ) e mòrt lo 24 de setembre de 1541 a Salzborg (en Àustria) foguèt un alquimista, astrològ e mètge soís, d’expression alemanda (dialècte alemanic).

Aquel esperit rebèl e mistic de la Renaissença es a l’origina de pensadas plan modèrnas: «D'unes esitan pas gaire a far de Paracelse lo davancièr de tota sciéncia de la medecina del trabalh e de l'omeopatia e lo renovator de la medecina (e de la quirurgia[1], de la toxicologia e de la psicoterapia), mentre que d'autres veson en el, un del mediòcre imitator dels ancians, los autres un fòl ignorant e pretenciós. Cossí explicar aquela contradiccion? Perqué aquela polemica que torna de longa, aquela nebla a l'entorn de l'estranha figura del mètge d'Einsiedeln? Al començament del sègle XVI, mentre que tota la sciéncia s'entredormissiá repetent los oracles d'Avicena e de Galen, apareguèt un òme de vòtz fòrta, mètge e quimist, que brutlava los libres medicals dels grècs e dels arabs, parlava de filosofia en lenga vulgara, curava los malauts contra totas las règlas de l'art e percorissiá Euròpa, bevent amb lo primièr vengut, batalhant amb fòrça, estudiant amb totes. Son ròtle foguèt tan grand que quitament a la seuna epòca, son nom anèt fins a provocar de revòltas. Paracelse aguèt los seus discípols fidèls, d'admirators brusissents, de malauts reconeissents fins a la devocion; tanben aguèt, d'entre los mètges, d'enemics feroces.»[2].

«Doas màger particularitats marcan de biais distinctiva la vida de Paracelse: una perpetuala efervescéncia e un esperit critic violent»[3]. Se pòt apondre doas autras, marcantas de sa pensada: un estil ermetic (alquimic) e una recerca apregondida sul sens de las causas e los mejans de garison. Sa definicion de la vida dins lo tractat De vita longa o De la carn e de la mumia[4] separa la malautiá coma causa dirècta de la mòrt: La vida es pas mai qu’una mena de mumia[5] agissent coma un onchon e preservant lo còs mortal dels vèrmes mortals e de la corrupcion mercé a une licor mesclada de sal »[6].

Biografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Jovença e estudis

[modificar | Modificar lo còdi]
Monument en omenatge a Paracelse dins lo Paracelsus-Park a Einsiedeln

Paracelse nasquèt en 1493 (o 1494 segon las fonts) dins lo vilatge d’Einsiedeln, que l'abadiá benedictina es un centre de pelerinatge, près de Zuric, en Soïssa. Eissit d'una vielha familha nobla de Soabia, son nom complèt es Philippus Aureolus Theophrastus Bombast von Hohenheim. Sa maire, soïssa, èra intendenta de l’ospici d’Einsiedeln. Son paire, Wilhelm Bombastus von Hohenheim, es un quimista e mètge. En 1502, a nòu ans, après las guèrras soabas, Theofrast mudèt a Villach, en Caríntia (Àustria), amb son paire. Aquel ensenhava a l’escòla de las minas d'Hüttenberg, e li transmetèt los rudiments de la pensada umanista, de l’alquimia e de la sciéncia des plantas. Benlèu ja sa maire èra mòrta.

Encara adolescent, trabalhava dins de minas del Canton de Schwyz. Lo luòc es ocupat per de minas e fabregas de fèrre, de plomb e de coire qu'apartenián a Sigismond Fugger de Schwaz, membre de la familha dels banquièrs Fugger. Estudièt près dels religioses e dels engenhaires de las minas. Contrariament a çò que ditz la legenda[7], foguèt pas instruch de magia per Johannes Trithemius, abat de Sponheim. A 16 ans, butat pel director de son collègi, Joachim von Wadt, comencèt a l’Universitat de Basilèa d'estudis de medecina, que segissiá a Viena (Àustria), ont Joachim von Wadt foguèt nomenat rector. Paracelse obtenguèt son diplòma de doctorat en medecina a l’Universitat de Ferrare en 1516, a 22 ans. Causiguèt per patronim « Paracelse », benlèu per mostrar sa superioritat sus Celse, celèbre mètge roman del sègle I. Experimentèt lèu per de tòcas terapeuticas las sals mineralas, fins alara consideradas toxicas, coma l’arsenic, lo sofre, lo coire.

Primièrs viatges

[modificar | Modificar lo còdi]
Palais evescal de Bratislava: placa comemorativa de Paracelse datada de 1537

Se lancèt alara dins una seriá de viatges mejans Euròpa (1517-1524)[8]. Demorèt a París, Montpelhièr, Lisbona e Oxford. Intrèt al ròtle coma quirurgian barbièr dins l’armada olandesa (1519) puèi danesa en Escandinàvia. Èra al sèti d'Estocòlme en 1520, jos Cristian II de Danemarc. Participèt dins las tropas venicianas, coma quirurgian militar, a las guèrras de Venècia (1521-1525) e segon de fonts tanben dins l’Empèri Otoman. Dempuèi 1517, la reforma de Luther prengava d’amplor. En 1524, auriá assistit a de sausmautas popularas.

En estiu de 1524, tornèt a Villach ont foguèt mal aculhits. Se fixèt enseguida un temps a Salzborg. En 1524-1525, foguèt implicat dins de trebolums socials amb los païsans e los minors. Puèi a Estrasborg[9], en decembre de 1526, aqueriguèt lo drech de borgesiá. Escriguèt son primièr libre Neun Bücher Archidoxis (Nòu libres Arquidoxis, 1525-1526), ont desvelopa la « quimiatria » ou « alquimia » medicala, seguent Joan de Ròcatalhada (1310-1366): cal extraire la medicacion eficaça de las compausantas impuras de las plantas, de las raices, dels metals, perque las vertuts curativas de la natura, las « arcanas», pòscan agir contra las malautiás.

Visquèt en Eslovaquia per reculhir d'escapalons d’aur, d’argent e d’autres minerals; s'encontra en 1521 a Banská Bystrica, en 1526 e 1527 a Smolník e en 1537 a Bratislava. Sus un mur del palais evescal de Bratislava, una placa remembrant sa preséncia ont es escrich In hac platea habitavit A.D. 1537 D. D. [Divinatis Doctor] Paracelsus de Hohenheim (« Dins aquela carrièra abitava en 1537 Paracelse de Hohenheim, doctor en causas divinas »).


Mètge ensenhaire a Basilèa

[modificar | Modificar lo còdi]

Paracelse a la reputacion d’èsser arrogent, e s’atraguèt l’ostilitat dels autres mètges en Euròpa. En març de 1527, a 35 ans, podèt mercé a l’intervencion d’Erasme venir mètge municipal de Basilèa e professor de medecina a l’Universitat de Basilèa pendent mens d’un an. Aquó li sufís per provocar la vendicta de sos collègas. Faguèt lufanosa proclamacion:

«Qual donc ignora que gaireben totes los mètges de nòstre temps falhiguèron a sa mission del biais mai vergonhable, fasent corir los risques màger a sos malauts? Son ligats, amb un pedantisme extrèm, a las senténcias d’Ipocrates, de Galen e d’Avicena (...) Ensenharai pendent doas oras per jorn la medecina practica e teorica (...). L’experiéncia [saberuda] es lo nòstre regent suprèm - e de la meuna pròpria òbra. Es doncas l’experiéncia e la rason, e non pas las autoritats que me guidaràn quand provarai quicòm. »[10].»

Ensenhava en dialècte alemanic (Schweizer-deutsch)[11], e non pas en latin. Se disputèt amb los seus collègas, la municipalitat, los farmacians, amb lo canonge Lichtenfels que l'aviá pas pro pagat. Ariá brutlat en public lo Canon de la medecina d’Avicena, un grand classic, lo 24 de junh de 1527, per la fèsta de la Sant Joan; i èra sovent bandat. Foguèt foragetat de la vila en febrièr de 1528. Publiquèt a Nurembèrg, en 1529, son primier libre (Ne publiquèt pas que quatre), una dissertacion sus la fusta de gaïac‎, una esséncia venguda d’America, utilizada contra la sifilis.

Segond periòde de viatges

[modificar | Modificar lo còdi]

Après lo cort periòde d'establiment a Basilèa, tornèt a viatjar, venent un «sabent caminaire»[12], [13]. Sa preséncia es atestada a Colmar ont escriguèt sus la sifilis e Bertheonea sive chirurgia minor, manual per «legit» e interpretar los signes corporals, a Esslingen (aprigondèt sas coneissença en sciéncias ocultas), Nurembèrg (novembre de 1529: faguèt la coneissénça del mistic Sébastien Franck, Beratzhausen (1530: comencèt a escriure de la teologia e lo Paragranum), Sankt Gallen (1531: acabèt Liber paramirum), Appenzell (1533), Sterzing (1534 : sonhava de la pèsta), Merano, Sant Moritz, Pfäffers (Bad Ragaz), Ulm, Augsborg (1536), Munic, Eferding (1537), Kromau (en Moràvia: escriguèt son Astronomia magna), Viena (1537-1538, lo recebèt Ferrand I del Sant Empèri, rei de Boèlia e d'Ongria, rei dels Romans), Villach (mai de 1538). En païses minièrs (val d’Inn), a Appenzell, escriguèt sus las malautiás dels minors (1533)[14]; dins las vilas d’aigas (coma Pfäffers) estudièt los benfachs de las aigas termalas (1535)[15], fondant atal la medecina professionala e la balneoterapia.

Publiquèt a Augsborg, en agost de 1536, Prognosticacion dels 24 ans de venir, escriguèt en 1530 o 1531. En setembre de 1536, acabèt e publiquèt a Ulm Die grosse Wundarznei (La granda quirurgia), tornèt en glòria. Escriguèt son obratge principal en filosofia: La Granda Astronomia, o la filosofia dels savents vertadièrs, Philosophia sagax (1537). Èra en 1537-1538 a Villach, ont los responsables de las minas apartenent als Fugger lo cridèron per supervisar los talhièrs metallurgics[16].

Darrièrs ans

[modificar | Modificar lo còdi]

Encara decebut per sa vila Villach, que publicava pas los seus libres coma promés, s'anèt a Klagenfurt (1540), puèi cap a la vila qu’aima pas tant: Salzborg, ont lo nomenèt en abril de 1541 l’arquevèsque duc Ernèst de Bavièra, qu'aimava las sciéncias ocultas. Redigiguèt son testament. Moriguèt a 48 ans, d’un càncer del fètge o alara tocat per d'emanacions de mercuri tant de còp respirat, a Salzborg, lo 24 de setembre de 1541. Son còs es enterrat, segon sas volontats, dins lo cimentèri de la glèisa de Sant Sebastian de Salzborg[17]. Sos rèstes se trapan ara dins una tomba situada jol pòrgue de la glèisa, amb l'epitafi: Pax vivis - requies aeterna sepultis (« Patz als vivents - repaus eternal als defunts »).

Retrach per Augustin Hirschvogel, 1538

Sa devisa èra (la) «Alterius non sit qui suus esse potest» («Siás pas d’un autre que pòt èsser lo sèu» o encara «Qu’apartenga pas a altrú, aquel que pòt pas s’apartenir a el meteis»).

Paracelse èra pas rosicrucian, simplament per una rason cronologica: lo corrent ròsa-crotz comença en 1614. E la Fama Fraternitatis del manifèst ròsa-crotz de 1614 dich de Paracelse: «... alara qu'èra pas entrat dins la nòtra Fraternitat». Pasmens, la ròsa-crotz s’inspira de Paracelse[18]: nocion del Liber mundi), recerca de renovacion, combinason dels simbòls de la ròsa e de la crotz[19], etc.

En 1578, la Sorbona condamnèt 59 tèsis de Paracelse[20].

L'òbra medicala

[modificar | Modificar lo còdi]
Paracelse en pensaire dins Kurgarten de Salzborg.

Paracelse, dins Volumen medicinae paramirum (1520), distinguís cinc metòdes medicals (plantas contràrias, medicaments, vèrb, èrbas e raices semblables, fin finala la fe) :

«Se trapa cinc metòdes possibles de medecina, que cadun demora separadament, independent dels autres (...) La medecina es dobla: la medecina clinica o fisica, e la medecina quirurgicala. (...) [1] Aqueles qu'apartenon a la primièra facultat o sècta se nomenon Naturals, per que tractan las malautiás sonque segon la natura de las plantas... sonhan lo freg pel caud... per lors contraris. E los defensors d'aquela sècta foguèron Avicena, Galen, Rhazis... [2] Aqueles qu'apartenon a la segonda sècta son nomenats comunament Especifics, perque tractan totas las malautiás per la forma epecifica o entitat especifica... Aqueles mètges garisson totas las malautiás per la fòrça especifica dels medicaments. A aquela classa apartenon [los] empirics coma totes aqueles que, d'entre los Naturals, fan usatge de purgacions... [3] Los tresens se nomenon Caracteristics, perque garisson totas las malautiás per mejan qualques caractèrs... Aquela operacion se complís per la paraula... Los autors e mèstres son Albert lo Grand, los Astrològs, los Filosòfs e mai d'autres. [4] Los quatrens se nomenon Esperitals, perque sabon coagular l’esperit de las èrbas e de las raices... D'aquela sècta èran quantitat de mètges illustres, coma Ipocrates e fòrça mai. [5] Los cinquens se nomenan Fidèls, perque combatan e garisson las malautiás per la fe... Lo quita Crist, amb los seus discipòls, nos ne donèron un exemple[21].»

Enseguida, distinga cinc originas a las malautiás (mals constitucionals, empoisonaments o infections, incidéncias climaticas e cosmicas, malautiás mentalas, fin finala accion de Dieu sul debanament de las malautiás):

«I a cinc entitats que produson e engendran totas las malautiás, de caduna d'aquelas ven cada malautiá (...). [1] [La fòrça que contenon en eles los astres] agís de tal biais en nòtre còs qu’es complètament somés a lor operacion e a lor impression. Aquela fòrça dels astres es nomenada entitat astrala (ens astrorum)... [2] La segonda fòrça o poténcia, que nos tròbla violentament e nos precipita dins las malautiás, es l’entitat venenosa (ens veneni)... [3] La tresena fòrça es aquela qu'aflaquís e usa lo nòstre còs... Se la nomena entitat naturala (ens naturale). Aquela entitat se percebra se lo nòstre còs es incomodat per una complexion imoderada o aflaquit per una mala complexion... [4] La quatrena entitat se compren dels esprits poderoses, que ferisson e débilitent lo nòstre còs que n'es lor poténcia...: entitat esperitala (ens spirituale)... [5] La cinquena entitat qu'agí en nosautres, es l’entitat divina (ens Dei). (...) Existisson cinc pèstas: una venent de l’entitat de l’astre, una autra de l’entitat del poison, una tresena de l’entitat de la natura, una quatrena de l’entitat dels esperits, e la darrièra de l’entitat de Dieu. (...) Aquel es pas de l'estil crestian, mas pagan»[22].}}

Paracelse estudièt çò que nomena las « malautiás invisiblas » (Von den unsichtbaren Kranckheiten, 1532, ed 1a. 1567), e lors causas. Los delires venon de l’imaginacion o de la fe.

Quirirgia e medecina experimentala

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo grand libre de medecina de Paracelse es Paragranum. Liber quatuor columnarum artis medicae (1531). En medecina, Paracelse ensenhava la teotia de las signaturas[23], mas las seuna idèas foguèron pas plan compresas a son epòpa.

Paracelse foguèt un davancièr de l’utilizacion en medecina des produchs quimics e dels minerals. Vèrs 1526 inventèt lo mot « zinc » per designar l’element quimic zinc, se referissent a l’aspècte en punta aguda dels cristals obtenguts per fusion e prenent lo mot del vièlh alemand zinke significant « punta ».

Utilizèt l’experimentacion per desvelopar las coneissenças sul còs uman. Es considerat coma un dels paires de la medecina experimentala. Es a l’origina de l’emancipacion de la medecina al respècte de las ancianas cresenças especulativas. Per el lo sola vertadièra medecina deu èsser basada su l’experiéncia. Experimentar la Natura per solatjar la sofrança del seus semblables, es çò que faguèt pendent sa vida tota.

Quirurgian pro davancièr a son epòca, precicava de mantenir las plagas netejadas. Al luòc de far sofrir en detergissent o brutlant las carns, preferava utilizar la mumia[24], compausada a basa d’òlis essencialas. O encara los procés alquimics coma las sals de coire o l’argent.

Lo davancièr de la toxicologia

[modificar | Modificar lo còdi]
Monument dedicat a Paracelsus a Beratzhausen, Bavièra.

Paracelse, a vegada considerat coma lo paire de la toxicologia[25], escriguèt:

«Alle Dinge sind Gift, und nichts ohne Gift; allein die Dosis macht das ein Ding kein Gift ist.»
«Totas las causas son poison, e res es sans poison; sola la dòsi determina çò qu'es pas un poison.»

Significa que de substanças sovent consideradas coma toxicas pòdon èsser anodinas o quitament beneficas a dòsis flèblas; inversament, una substança en principi inofensiva coma l’aiga pòt venir mortala quand se pren en quantitat granda[26]. Descobriguèt que lo mercuri sonha la sifilis, mas, mal dosat, tua[27].

Escriguèt d'obratges majors Dels minors e De la malautiás dels monts [minas] (Von der Bergsucht) (1533). Escriguèt suls riscs professionals, pulmonaris, ligats a l’escavament dels minerais e al trabalh dels metals, abordèt lo tractament medical e las estrategias de prevencion. Es alara lo davancièr de la medecina del trabalh. La malautiá que descriguèt e que se conesi a l’epòca jol nom de « mal dels monts » èra deguda a una irradiacion pel radon, un gas format per la desintegracion del radi qu'emana dels ròcs, subretot dins las regions graniticas, volcanicas, uranifèras, e que s’acumula dins l’atmosfèra de las cavitats sosterranhas mal ventiladas (cavas, minas). Son inalation de longas pòt provocar un càncer del palmon pels professionals expausats (los minors) e tanben pels abitants dels ostals poluits per aquelas emanacions naturalas. Lo radon seriá responsable de 9 % dels mòrt per càncer del palmon en Euròpa[28].

Paracelse tanben escriguèt un libre sul còs uman que contradich las idèas de Galen. Galen aviá donat la teoria que la malautiá es provocada per un desequilibri entre las quatre umors: bila roja, bila negra, sang e flèuma. Recomendava de regims alimentaris especifics pel « netejatge de las umors putridas » e utilizava sovent, la purga e la sagnada. Aquela teoria demorèt acceptada, fins a que Paracelse la contesta, per totz aquels que cresián que la malautiá es lo resultat d’una ataca del còs per dels agents exteriors.

Lo davancièr de la medecina psicosomatica

[modificar | Modificar lo còdi]

Li es etribuit la primièra mencion clinica o scientifica de l’inconscient. Escriguèt:

«Atal, la causa de la malautiá coneguda jol nom de corèa es una simpla question d’opinion e d’idèa, provocada per l’imaginacion, tocan aqueles creson a çò que lor aviá estat suggerit. Aquela idèa e aquela opinion son a l’origina de la malautiá a l'encòp dels enfants e dels adults. Dins lo cas dels enfants es tanben l’imaginacion, fondada non pas sus la reflexion mas sus la percepcion, perque s'ausiguèt o se vegèt quicòm. La rason n'es la seguenta: la vista e l'ausida son tan fòrts que foguèron fantasmat inconscientament sus çò que se vegèt o s'ausiguèt[29].»

Aguèt lo presentiment de l’organoterapia (utilizacion dels teissuts, glandulas o organs a l’estat natural o jos forma d’extrchs): «Pren de fèl de buòu per la ciròsi epatica e d’extrach esplenic [de mèlsa] per las obstructions de la mèlsa.»

Los quatre pilars de la medecina segon Paracelse

[modificar | Modificar lo còdi]

Dins lo Paragranum (1530)[30], Paracelse basa sa medecina sus « quatre pilars »: « la filosofia, l’astronomia, l’alquimia, e la vertut » del mètge[31].

Primièr piliar: la filosofia

[modificar | Modificar lo còdi]

Paracelse aviá foragetat las tradicions Gnosticas, mas conservat una granda partida de la filosofia ermetica, neoplatoniciana e pitagoriciana en seguida de Marsile Ficin et de Pico della Mirandola.

Sas visions tiradas de la filosofia ermetica proclamavan que la malautiá e la santat del còs dependon de l’armonia entre l’òme, lo microcòsme e la Natura, lo macrocòsme. La granda idèa filosofica de Paracelse es aquela de microcòsme.

Desvolopèt la teoria de las signaturas. La forma, la color de las plantas, dels animals, de las mans, eca. indican lors afinitats, correspondéncias amb d’autras causas, coma los organs. Per exemple, «la raiç de satirion (orquis) es formada al biais dels organs genitals de l’òme (grèc orchis: testicul), donc promet de restaurar per viá magica la poténcia e lo desir sexuals[32].»

Segon Daniel-P. Walker, «dins los escrichs de Paracelse, s'addicionan tot, l’òme a tres còs (elementari, sideral, celèste), doas almas (eternala, vitala), quatre esprits (terrèstre, sideral, animal, divin)[33].» Mas sa teoria dels coses subtils es dificile de comprene. Alexandre Koyré o vei atal: lo microcòsme rebat lo macrocòsme; lo macrocòsme (o Univèrs) a tres estatges: mond material, mond astral ((de)Gestirn, (la)Astrum, Alma del mond) e Dieu; lo microcòsme (o Òme) es, tanben triple, compausa de còs, alma e esprit, es a dire de matèria, astre e Dieu; d'aquel biais, 1) lo còs material a per doble l’esperit corporal, que demora un temps après la mòrt coma « ombra » o « larvas » ; 2) l’alma, qu'es fòrça e consciéncia, a per doble lo còs astral ((la)evestrum), que permet als magues de comunicar entre eles; e 3) l’esperit a per doble lo còs esperitual.

Segon pilar: l’astrologia

[modificar | Modificar lo còdi]
Astrologia medicala de l'òme
Astrologia medicala de l'òme

Tanben foguèt astrològ, coma fòrça mètges formats a l’universitat qu'exercián a l'epòca époque en Euròpa. L’astrologia jogava un ròtle plan important dins la medecina de Paracelse. Dins los seus Nòu libres de l’Arcodòxa, consacrèt mai d'un capítols a l’usatge de talismans per garir las malautiás, prepausant de talismans per diferentas malautiás coma de talismans per cada signe del Zodiac. Tanben inventèt un alfabet nomenat Alfabet dels Magues, per gravar lo noms dels àngels suls talismans.

Tresen piliar: l’alquimia

[modificar | Modificar lo còdi]

Paracelse coneissiá las minas de coire de Villach (1502), las minas de fèrre de Suècia (1519), las minas d’argent de Schwaz (1533), que siá sus l’aspècte practic, medical, o sus l’aspècte tecnologic, alquimic. Atal resuma sa pensada: «Fòrça an dich que l’objectiu de l’alquimia èra la fabricacion de l’aur e de l’argent. Per ièu, la tòca es tot autra, consista a cercar la vertut e lo poder que resida benlèu dins los medicaments[34].» Fasiá donc de filosofia ermetica o de l'iatroquimia (medecina ermetica), non pas de quita alquimia. Johann Huser, un dels seus editors, montrèt que Paracelse escriguèt pas un sol libre d’alquimia al sens tradicional del tèrme.

Perque las teorias de Paracelse contunhan de seduire? Los istorians encara ne debatan, mas l’aveniment de la distillacion sembla aver contribuit al cambiament. La tecnica s’impausèt a la fin de l'Edat Mejana dins la comunautat dels alquimistas, e de fòrça produchs naturals foguèron testats. Dempuèi de substéncias naturalas comestiblas, coma lo fenolh, la notz muscada e los clavèls de giròfle, los quimistas obtenguava totjorn tres tipes de produchs: un fluid volatil, o « esperit », una substéncia oliosa, fin finala un residú solid.

Paracelse remplacèt los quatre elements classics (aiga, tèrra, fuòc e aire) per tres Substéncias, o puslèu, apondent la Sal a las doas substéncias fins alara admesas (Sofre e Mercuri). Placèt las tres Substéncias dins los quatre Elements.

«D'entre totas las substéncias, ne son tres que donan a cada causa lor còs, es a dire que tot còs consistís en tres causas. Los noms d'aquela son: Sofre, Mercuri, Sal. S'aquelas tres causas son reünidas, alara forman un còs (...). La vision de las causas interioras, qu'es lo secrèt, aparten als mètge. (...) Prenètz l’exemple de la fusta. Aquela es un còs d'esperela. La brutlatz. Çò que brutlará, es lo Sofre ; çò que s’exla en fum, es lo Mercuri ; ço que demora en cendras, es la Sal. (...) Çò que brutla, es lo Sofre ; aquel [lo Mercuri] se sublima, per qu'es volatil ; la tresena Substéncia [la Sal] servís a constituir quin que siá còs[35]»

Quand l’alquimia descompausa una causa en sos constituents, lo principi salat (la Sal correspond al còs per l’òme) demora coma una matèria cristallina o amorfa indestructibla, lo principi sulfurós (lo Sofre correspond a l’alma par l’òme) se separa coma una òli combustibla o una resina, fin finala lo principi mercurial (lo Mercuri correspond a l’esperit per l’òme) vòla coma un fum o se manifèste coma un liquid volatil.

Los mètges se convenquèron alara que la digestion es pas una coseson, coma l’avián sostengut d'en primièr, mas una fermentacion.

Per la preparacion dels medicaments, cervava lo principi actiu, la quintesséncia. «La quintesséncia d’una planta es tan eficaça qu’una mièjaonça opèra mai que cent de la planta en son estat natural.»

Paracelse acceptava donc l’alquimia coma art medical per preparar de remèdis (modus praeparandi rerum medicinalium) mas pas coma tecnica transmutatòria (alchimia transmutatoria).

Tanben cal remarcar qu’una caracteristica de Paracelse èra de dire a qui volgava o entendre e l'escriguèt dins los seus obratges, que «Lo don de Dieu es pas sufisentament més en valor». Alara Paracelse presica: «Priatz, cercatz, tustatz las pòrtas al nom de Dieu, e tot çò qu'avètz besonh vos será donat en abondança; per que es en Lo Seu nom e mejans El que totas las causas venon.» A la naissença de Paracelse, èra l’epòca del descobriment de las Americas, e fòrça son aqueles que penson que l'engenh e lo progrés de las sciéncias anavan sortir de segur l'Edat Mejana de l’obscuritat e de la misèria ont èra. Raimon Arola escriu: «[…] Avisa los engenhoses trionfants contra lo terrible avenir que creavan en obliant que l’intelligéncia deuriá èsser guidada per la revelacion divina. […] Theophrastus Bombastus von Hohenheim, alias Paracelse, aviá quicóm a ofrir als òmes de sa generacion, mas s’ocupèron pauc de saber de que s’agissiá.» E: «Son ensenhament es inclassable, quitament pels especialistas. Es totjorn estonant, sas paraulas semblan teissidas per un engenh secret e furtiu impossible de sasir per la rason, e quand se crei aver comprés quicóm e poder tornar bastir l’edifici de son saber, un torn de frasa o un novèl element de son discors fa que l’edifici subte s’aclapa. Çò que cal es trobar son intencion prigonda.»[36]

Quatren piliar: la vertut

[modificar | Modificar lo còdi]

Insistís sus la consciéncia del mètge, son onestat, son sentiment de responsabilitat, sa mission[37].

«Vos recomandi d'èsse pas afric per l'argent, de mespresar lo superflú e la fortuna, de veire d'unes còps de malauts gratuitament, preferissent lo plaser de la reconeissença a aquel d’un luxe van... Gaire se pòt amar la medecina sens amar los òmes.» «Te cal pas sonque gaitar l’òme, mas tanben la natura e çò qu'amaga lo cèl (...). Perque l’òme n'es compausat»[38]. Dins Comentaris dels Aforismes d’Ipocrates (1527), Paracelse escriu: «Lo mètge deu pas se vantar de tròp: i a un mèstre en dessús d'el, e es lo temps, que joga amb el coma lo gat amb la mirga», «Lo mètge deu saber çò que vòl la natura e qu'aquela es lo Mètge Primièr. L’òme ven enseguida.»

Lo Paracelsisme

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo reviscol paracelsian

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo reviscol paracelsian (en anglés paracelsian revival) es un periòde que cobrís la segonda mitat del sègle XV, ont se produguèt un grand vam de l’alquimia e de la doctrinas de Paracelse (1493/4-1541). Foguèt descobèrta e nomenada per l’istorian de las sciéncias american Lynn Thorndike en 1941 dins sa monumentala History of Magic and Experimental Science (« Istòria de la magia e de la sciéncia experimentala ») en 8 volums (1923–58). Aquel epòca foguèt publicat la traduccion en latin a l'encòp de las òbras de Paracelse e los tèxtes alquimics, coma per exemple Joan d’Espanhet, amb de grandas antologias coma Theatrum Chemicum.

La question de l'antijudaïsme

[modificar | Modificar lo còdi]

L'antisemitisme de Paracelse es d'aparéncia classic per un soïsse catolic de son epòca, e, per d'uns, pòt pas èsser vist coma davancièr dels èrraments de l'antisemitisme de l'epòca modèrne. Los interdits professionals, dins lo regime ancian, tòcan mai d'unas categorias socialas e pas sonque los josieus. Pasmens, al legir Paracelse de près, evòca, amb la fin de la primière Alliança entre Dieu e los josieus — tèma classic dins lo mond catolic que precica l'egemonia de la segonda Alliança sus la primièra — la fin de la qualitat del mètge s'es josieu. Sa retorica encadena Jutjament d'identitat puèi jutjament d'atribucion; son las basas del rasonament paralogic, abitual dins lo rasonament paranoïac. Aquela idèa de segonda Alliança será violentament criticada e combatuda per Calvin e touta la Reforma protestanta. Lo protestantisme soscriguèt pas amb lo dògma negator de la segonda alliança. Per illustrar legissèm dins Labyrinthus medicorum errantium (1537-1538), Paracelse qu'escriu: «Quant a la medecina, los Josieus d’ara, coma aqueles d’autrecòps, se vantan d’abondança e se vergonhejan pas de mentir. Pretendon èsser los mètges mai ancians e los primièrs. Vertat, son los primièrs d'entre totas las nacions, los premièrs capons, se compren… Eles que forajetèron Dieu e son filh unic, eles que los reconeguèron pas, cossí poirián coneisser los poders misterioses de la Natura? Dieu lor retirèt, lor desrabèt de las mans l’Art de la medecina, los condamnant e los bandissent tot a l'encòp, eles e lors enfants, per tota eternitat… Pasmens, revendican coma las lors totas las losanjas de la medecina. I fasent gaire atencion… Per que nasquèron pas per la medecina e jamai i faguèron formats. Dempuèi lo primèr començament del mond, recebèron per mission d’esperar lo divin Messias… E tot çò qu’entreprenguèron per edacòm mai lor es demorat estrangièr e fals. La medecina foguèt donada als Gentils.»

Notas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Paracelse La grand quirurgia de Philippe Aoreole Theophraste Paracelse…
  2. ↑ (fr)Marc Haven introduction à Les Sept livres de l'Archidoxe magique, ed. Bussière, París, 1983
  3. ↑ Walter Pagel, Paracelse, Arthaud, 1963, p. 16.
  4. ↑ carn putrida
  5. ↑ carn putrida
  6. ↑ (fr)Quatre traités de Paracelse, 3 : Le Livre de la longue vie, Dervy. 1992
  7. ↑ (en) Eric John Holmyard,Alchemy, Dover Publication, New York, rééd.1990, p.165, identifiant pérenne extrait en ligne
  8. ↑ (fr)Paracelse, Spitalbuch (1529), ed. Karl Sudhoff : Sämtliche Werke, Munich et Berlin, Otto Wilhelm Barth, 1922-1931, t. VII, p. 374 ; La grande chirurgie, préface.
  9. ↑ (fr)Wickersheimer, E. (1951), Paracelse à Strasbourg, Centaurus, 1: 356–365. doi: 10.1111/j.1600-0498.1951.tb00635.x
  10. ↑ Liber paragraphorum, epistòla, in Sämtliche Werke, K. Sudhoff édi., t. IV, p. 1-4
  11. ↑ (en)George Sarton, Six wings:Men of Science in the Renaissance, University of Indiana Press, 1957, p. 109-110.
  12. ↑ (en) The uses of enchantment, The Economist, 19 Janvier, 2006
  13. ↑ (fr)Guitard Eugène-Humbert: Paracelse éternel nomade In: Revue d'histoire de la pharmacie, 42e année, N. 142, 1954. p. 326.[1] Consulté le 5 juillet 2012
  14. ↑ (fr)Paracelse, De la maladie des montagnes [mines] et d’autres maladies semblables (1533), in Œuvres médicales, trad. Bernard Gorceix, PUF, 1968.
  15. ↑ (fr)Paracelse, De la vertu des bains de Pfäffers. Vonn dem Bad Pfäffers... Tugenden (1535).
  16. ↑ (en)George Rosen, in Four Treatises of Theophrastus von Hohenheim called Paracelsus, Johns Hopkins University Press, 1996, p. 26.
  17. ↑ (en)Le monument funéraire de la tombe de Paracelse
  18. ↑ (fr) Roland Edighoffer, Les Rose-Croix et Paracelse, ARIES, París, La Table d’émeraude, 19 (1996), p. 67-80
  19. ↑ (fr)Paracelse, (la)Liber de resurrectione et corporum glorificatione}} (1533, en all.). Roland Edighoffer, La Rose-Croix au sègle xvii., Cahiers du G.E.S.C., Paris, Archè, 1993, p. 108.
  20. ↑ (fr)Didier Kahn, « Cinquante-neuf thèses de Paracelse censurées par la Faculté de théologie de Paris, le 9 octobre 1578 » in Sylvain Matton (éd.), Documents oubliés sur l’alchimie, la kabbale et Guillaume Postel offerts, à l’occasion de son 90e anniversaire, à François Secret par ses élèves et amis, Genève : Droz, 2001 (Travaux d’Humanisme et Renaissance, CCCLIII), p. 161-178.
  21. ↑ (fr)Paracelse, Volumen medicinae paramirum (1520) : Œuvres médico-chimiques ou Paradoxes. Liber paramirum, trad. de l’all. J. Grillot de Givry (1913), Milan, Archè, coll. Sebastiani, 1975, t. 1, p. 7-12.
  22. ↑ (fr)Paracelse, Volumen medicinae paramirum : Œuvres médico-chimiques ou Paradoxes. Liber paramirum, t. 1, p.19-26.
  23. ↑ (de) Paracelse, Die Grosse Wundarznei (1536).
  24. ↑ (fr)Pseudo-Paracelse, Des maladies invisibles et leurs causes. (de)Von den unsichtbaren Kranckheiten und deren Ursachen}} (1532), in Œuvres médicales, trad. Bernard Gorceix, PUF, 1968.
  25. ↑ (en) Joseph F. Borzelleca « Paracelsus: Herald of Modern Toxicology » Toxicol Sci. 2000;53(1):2-4 DOI 10.1093/toxsci/53.1.2 Texte intégral
  26. ↑ January 26, 2007 : «Dr Adrian Cohen was saddened, but not surprised, to hear about the 28-year-old woman who died earlier this month after drinking nearly two gallons of water to try to win a radio station contest.» (WashTimes)
  27. ↑ (fr)Paracelse, Le mal français. Von der Frantzösichen kranckheyt (1529).
  28. ↑ (fr)« Les risques liés à l’exposition domestique au radon » La Revue Prescrire ISSN 0247-7750, n°281, març de 2007
  29. ↑ (fr)Paracelse, Des maladies invisibles et de leurs causes. (De causis morborum invisibilium. Von den unsichtbaren Kranckheiten) (1532), trad. de l’all. : J. Grillot de Givry, Paracelse. Œuvres médico-chimiques ou Paradoxes (1913), Milan, Archè, coll. Sebastiani, 1975, t. 2, p. 245-307.
  30. ↑ (fr)Paracelse, Le Paragranum où sont décrits les quatre piliers sur lesquels repose la médecine : la philosophie, l’astronomie, l’alchimie et la vertu (1530), in Œuvres médicales choisies, trad. Bernard Gorceix, PUF, 1968, p. 29.
  31. ↑ (fr)Thierry Lefebvre e Cécile Raynal; Paracelse. Entre magie, alchimie et médecine : une vie de combat au temps de la Renaissance Revue d'histoire de la pharmacie, 84en an; n°311 1996
  32. ↑ Paracelse, De imaginibus, chap. 9 : Sämtliche Werke, t. XIII, p. 377. W. Pagel, Paracelse, p.168}}.
  33. ↑ (fr)D.-P. Walker, La magie spirituelle et angélique. De Ficin à Campanella (1958), trad., Dervy, 1988, p. 209. Segons Thomas Eraste, Disputationes de medecina nova Philippi Paracelsi (1572-1578), Pars altera, p. 220 sq.
  34. ↑ Paracelse, Liber Paragranum.
  35. ↑ Paracelse, Liber paramirum (1531), libre I
  36. ↑ (es) Raimon Arola, doctor en istòria de l’Art e professor de la facultat de las Bèlas Arts de l’Universitat de Barcelona, La Cábala y la Alquimia en la Tradición Espiritual de Occidente, siglos XV-XVII, José J. de Olañeta, Editor, p201-214.
  37. ↑ (fr)Paracelse, La grande astronomie ; Sept défenses.
  38. ↑ (fr)Paracelse, in Œuvres médicales, trad. B. Gorceix, 1968, p. 71.

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Pagel W.: Paracelse, Arthaud, Paris, 1963 (traduction française).
  • (en) Pagel W.: Paracelsus and the neoplatonic and gnostic tradition, Ambix, Volume 8, Number 3, October 1960 , p. 125-166(42). Modèl:DOI Texte intégral
  • (en) Anna M. Stoddart: Life of Paracelsus , Kessinger, Whitefish, 2003 - 336 pages, Extraits
  • (fr) Anna M. Stoddart: la vie de Paracelse, lire en ligne sur la BNAM [2]
  • (en) Pagel W.: Paracelsus and Techellus the Jew., Bull Hist Med. 1960 May-Jun;34:274–277.
  • (en) Pagel W. and P. Rattansi: Vesalius and Paracelsus, Med Hist. 1964 October; 8(4): 309–328 Texte intégral
  • (en) Webster C.: Paracelsus, and 500 years of encouraging scientific inquiry., BMJ. 1993 March 6; 306(6878): 597–598.PMCID: PMC1676966 Texte intégral
  • (en) Gravenstein, J. S.: Paracelsus and His Contributions to Anesthesia, Anesthesiology, November/December 1965 - Volume 26, Issue 6, 805-11 Texte disponible en pdf
  • (en) Goodrick-Clarke N.: Paracelsus: Essential Readings, North Atlantic Books, Berkeley, Calif., c1999, ISBN 978-1-55643-316-0 (1-55643-316-6)Extraits
  • (en) A Davis: Paracelsus: a quincentennial assessment., J R Soc Med. 1993 November; 86(11): 653–656., Texte intégral
  • Casati M.:Para­celse, un éton­nant précurseur., Monde du Graal n°287, en linha, Texte intégral
  • Anonyme :Paracelse (1493-1541), article de l'Association philatélique sparnacienne.
  • Steiner, L.H.:Paracelsus and his influence on chemistry and medicine, Kieffer and Co., Chambersburg, 1853, Texte intégral
  • Thuysbaert Caroline (sous la dir. de): Paracelse Dorn Trithème, traduction française et présentation de différents traités latins ou allemands, Beya Éditions, Grez-Doiceau 2012.- 613 pages.
  • Genève P.: Paracelse (1493-1541), mage et médecin Texte intégral

Articles connèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Paracelse.

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
  • « Paracelse, un noble voyageur », par Charles Le Brun, in Aurora, printemps-été 2006, qui propose aussi un extrait du Lion septentrional, traduit par Armel Guerne.
  • PDF Écrits de Paracelse sur la magnétothérapie "Des forces de l’aimant".
  • (en) Azogue: Une partie du journal électronique Azogue avec des reproductions des textes originaux de Paracelse.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Paracelse&oldid=2346653 »