Jason
| Tematicas dins la Mitologia grèga |
|---|
|
|
|
 Greek mythology portal
|
| Modèl:Navbar |
Dins la mitologia grèga, Jason o Iason (en grèc ancian Ἰάσων, « lo medecinaire ») es filh d'Eson, rei d'Iolcos en Tessalia, e un descendant d'Eòl. Es subretot conegut per sa quista de l'Aus d'aur amb los Argonautas. Es un dels eròis grècs màger e subretot onorat a Atenas.
Vei lo seu paire despossedat del tròn per son oncle Pelias. Salvat de l'omicidi previst per Pelias per sa maire que a sa naissança o faguèt passar per mòrt nascut, Foguèt expausat sul mont Pelion e reculhit pel centaure Quiron que l'elevèt. Un còp adult, reclamèt lo tròn d'Iolcos. Pelias prometèt de li tornat, a condicion que torna de Colquida la Toison d'aur. Après aver capitanejat l'espedicion dels Argonautas, Jason arribèt près del rei Eètes, gardian de la Toison, que lo somet a de pròvas que lo jove eròis trionfa mercé a l'ajuda de la filha del rei, Medèa, que s'enamorava d'el. A son retorn, Jason descòbra que Pelias aviá sacat Eson. Medèa, ara esposa de Jason, organizèt una maquinacion que las filhas de Pelias tuen lo lor paire. Exiliat a Corint, lo parelh visquèt astruc pendent dètz ans. Pasmens, Jason acabèt per preferar a sa femna Glaucèa, la filha del rei Creont. Medèa tua aquela, e lor seu enfants, Mermeros e Ferés, puèi fugiguèt dins un carri alat, dòna del Solelh. Jason torna alara a Iolcos e, amb l'ajuda de Pelèa e dels Dioscurs, pren lo tròn.
Mite
[modificar | Modificar lo còdi]
Jason es filh d'Eson, rei d'Iolcos. Lo nom de sa maire varia seguent las tradicions: per d'unas s'agís de Polimedèa, filha de Filacos, segon d'autras, de Polimelèa[1], filha d'Autolicos, çò que fariá de Jason un cosin d'Ulisses[2]. Jason vei lo seu paire despossedat del tròn pel frairastre d'aquel darrièr, Pelias. Salvat dels vejaires omicidis de Pelias per d'amics, es elevat pel centaure Quiron sul mont Pelion.
La quista de l'Aus d'aur
[modificar | Modificar lo còdi]
Un oracle aviá predich a Pelias, usurpator del tròn d'Iolcos, que seriá destronat per un òme que se presenterá a el amb una sola espardelha. Un còp adult, Jason reclamèt lo tròn d'Iolcos. Sul camin, ajuda una vielha per passar un flum. Aquela femna èra de verai la divessa Èra, travestida; perd una espardelha dins l'aiga.
Pelias li promet lo tròn mai que li torna l'Aus d'aur, que se situava alara en Colquida. Amb l'ajuda d'Atena e d'Èra, Jason fa bastit una nau fabulosa, l'Argo (« lo rapid »). Un còp acabada embarca amb 50 jòves companhs eroícs, los Argonautas (s'agís de la generacion precedenta als eròis de la Guèrra de Tròia), que partegèron amb el los ensenhaments del centaure Quiron. Entre eles, èran Eracles, Tesèu e los bessons Castor e Pollux. Benoît de Sainte-Maure conta qu'es Pelias que demanda a un constructor grèc de talent nomenat Argus, de bastir una nau per l'occasion, la primièra nau de vela nomenada l’Argo.
Partit d'Iolcos, Jason desembarca sus las tèrras de Laomedon, lo rei de Tròia. Aquel, per paur que Jason e los seus l'atacan, envia un messatgièr los percaçar sul còp. Jason, rasonable mas ofensat, maldirá lo rei e la vila afirmant que serán un jorn castigat per l'inespitalitat, puèi se tornèt (segon Lo Roman de Tròia, de Benoît de Sainte-Maure).
Al tèrme d'un viatge dangieirós (ont deu entre autres passar las Simplegadas), los Argonautas acostan en Colquida. Lo rei Eètes accèpta de li daissar la Toison d'aur, se capita a véncer d'espròvas subreumanas. En efièch, la preséncia de la Toison d'aur dins son reialme garantís sa prosperitat. Las espròvas son: laurar una tèrra arid avent jónher un taure amb de batas d'aram e bufant de fuòc, i semenar los dents del dragon de Cadmos, que grelhan de guerrièrs, los Espartas (los « semenats »), que l'atacan. Aurosament, es ajudat per la filha del rei, la masca Medèa, que s'èra enamorada d'el. Aquela li balha un baume protector contra las cremaduras e lo fèrre dels taures, e tanben una pèira fasent que los guerrièrs s'entretuan. Lo rei, de malafe, vòl pas lor donar la Toison d'aur. Decidisson donc de l'anar cercar la nuèch. Medèa endormís lo dragon que garda la Toison d'aur e fugís amb el: pas res pus l'arrèsta, quitament tua lo seu fraire, Apsirtos, per retardar las gents del rei dins lo percaç.
De retorn a Iolcos, Jason constata que Pelias profeitèt de son abséncia per tuar lo seu paire e sacar la familha. Medèa realiza una engana per lo venjar: fa tornar jòve un marran lo fasent bolhir dins un pairòl amb d'erbas magicas. Atal convenç las filhas de Pelias de far lo mèsme amb lo paire. Mas dona d'erbas sens cap de poder, e las filhas de Pelias causan malgrat çò voler la mòrt del paire. Pasmens Acast, son filh, exprimís la pèna qu'epròva a Jason e Medèa, e aqueles s'exilian cap a Corint per rebut d'aver tuat lo paire de l'enfant.
L'exili a Corint
[modificar | Modificar lo còdi]Pendent dètz ans, faguèron una vida astruca e elevèron lors enfants, fins a que Jason abandone Medèa e acaba per maridar una princessa locala, Creusa, filha del rei Creont. Medèa se venja en tuant Creusa e sa familha, e tanben los seus enfants, Mermeros e Ferés.
Font literàrias
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo mite de Jason e lo cicle dels Argonautas constituís lo subjècte de fòrça òbras literàrias.
- Doas òbras grègas: Pindar, 4e Pitica e Apollonios de Ròdes, Argonauticas.
- Una òbra latina: Cai Valeri Flac, Argonauticas.
- Una òbra medievala: Benoît de Sainte-Maure, Lo Roman de Tròia, 1165.
Vèrs 1460, Raoul Lefèvre redigís una Istòria de Jason, que fa una reabilitacion del personatge de Jason, dictada per l'eròis d'esperel. En realité, redigida sus comanda de Filip III de Borgònha, après atacas conta l'Òrdre de l'Aus d'aur: se fa repròche a l'eròi d'èsser un seductor e lo cancelièr del duc, Jehan Germain, quitament prepausèt de remplaçar Jason per l'eròi biblic Gedeon[3].
Vèrs 1614, lo mètge filosòf Michael Maier, comte palatin de l'emperaire Rodòlf II, publica a Londres un obratge que vòl confirmar las teorias de Bracesco: Arcana arcanissima, ont pretend mostrar que tota l'allegoria de l'Aus d'aur significa pas res mai que l'obtencion de la medecina d'aur dels alquimistas[4]. Coincidéncia, en Georgia (ancianament la Colquida) de pòbles nontanhòls del nòrd sortisson l'aur dels rius caucasians utilizan dempuèi d'aus de fedas per reculhir las pampalhetas d'aur que s'i tròban.
Al sègle XVIII, Jason e los Argonautas provòcan encara l'interés. Dins The Chronology of Ancient Kingdoms Amended (1728), Isaac Newton defend l'idèa qu'una granda partida de las constellacions venon de la gèsta argonautica[5] :
- l'Aret es aquel de l'Aus d'aur;
- lo Taure es aquel que Jason jonh en Colquida;
- les Geminis son los Dioscurs, qu'ajudan Jason, e lo Cigne lor maire Leda ;
- lo Drac es aquel de Cadmos – lo Còrb se ten sul seu cadavre;
- la Nau Argo es una constellacion granda, divisada per Nicolas-Louis de Lacaille en tres constellacions pichonas : la Carena, la Popa e las Velas ;
- la Copa es aquela de Medèa;
- lo Centaure es Quiron, qu'es associat a l'Altar ;
- Ercules, l'un dels Argonautas, es figurat amb sas victimas, l'Idra (de Lèrna), lo Càncer (un cranc enviat per Èra per contrariar l'eròi pendent son combat amb l'Idra), lo Leon (de Nemèa) e lo Voltor (ara la Lira) tuada per la Flècha.
Notas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Catalòg de las femnas; Esiòde
- ↑ Grimal, p.242.
- ↑ Morse, p.35.
- ↑ (fr) Michael Maier, Les Arcanes très secrets, livre II, pp.89-38. Beya Éd., Grez-Doiceau, 2005.
- ↑ Morse, p.36, note 1.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- (en)Timothy Gantz, Early Greek Myth, Johns Hopkins University Press, 1993, t. I, p. 340-373
- article « Jason », Modèl:Grimal DMGR, p. 242-243.
- (en) Ruth Morse, « Problems of Early Fiction: Raoul Lefèvre's Histoire de Jason », The Modern Language Review, vol. 78, n°1 (janvier 1983), p. 34-45
- Dimitris Michalopoulos, Les Argonautes, Paris: Dualpha, 2013 (ISBN 9782353742516)
