Aeronau

Una montgolfièra, un exemple d'aeronau.

Una aeronau es un mejan de transpòrt capable de s'enlairar e de se desplaçar en altitud dins l'atmosfèra terrèstra. Se distinguís doas categorias principalas d'aeronaus en foncion del mejan de sustentacion utilizat. L'aerostat utiliza una fòrça estatica e es sovent dit « mai leugièr que l'air ». La montgolfièra o lo dirigible fan partida d'aquela categoria. L'aerodin engendra una fòrça dinamica per equilibrar son pes e es sovent dit « mai pesuc que l'air ». L'avion o l'elicoptèr son d'exemples d'aeronaus d'aquela categoria. Uèi, los aerodins predominan largament e los aerostats son redusits a d'aplicacions especificas.

Los aeronaus apareguèron a la fin del sègle XVIII pels aerostats e au començament del sègle XX pels aerodins. Ocupan un ròtle important dins lo mond actual. En efièch, lo vòl es un mejan de desplaçament mai rapid que los mejans de transpòrts terrèstres o maritims. L'aeronautica, lo domeni scientific e tecnica que s'ocupa d'estudiar, de concenbre e de contraròtlar los aeronaus, es una branca importanta de l'economia modèrna (especialament en Occitània). Los practicants de l'aeronautica son tradicionalament dits aviators e aviatrises mai lo tèrme pilòt ven mai e mai frequent dins lo lengatge ordinari.

Istòria

Article detalhat: Istòria de l'aviacion.

L'istòria de las aeronaus es ligada a la de l'aviacion en general. Es donc possible de la dividir en cinc periòdes que correspondon als pionièrs del vòl (globalament abans 1914), a la Primièra Guèrra Mondiala, a l'entre doas guèrras, a la Segonda Guèrra Mondiala e a l'èra actuala (dempuèi 1945). Las primièras experiéncias realas datan del sègle XVIII, mas de projèctes mai ancians son atestats pendent l'Edat Mejana e la Renaissença. Los dos conflictes mondials foguèron marcats per de progrèsses tecnologics plan importants. Lo periòde actual, dempuèi los ans 2000-2010, son marcats per lo desvolopament del dròne, una aeronau pilotada a distància o dirigida per un ordinator.

Classament segon lo mòde de sustentacion

L'aerostat

Article detalhat: Aerostat.

Un aerostat es comunament nomenat « pus leugièr que l'aire », sa massa essent mendre que la de l'aire desplaçat. La sustentacion es assegurada mercé a la butada d'Arquimèdes. Per produire aquela fòrça, un aerostat utiliza una envelopa contenent un gas pus leugièr que l'aire ambient : d'aire caud per la montgolfièra, d'èli pels balons dirigibles. Dins lo pan orizontal, l'aerostat es immobil a respècte de l'aire ambient e se desplaça mercé als vents. Lo contraròtle de la trajectòria d'una montgolfièra es assegurat en cambiant d'altitud per cercar de corrents d'aire anant dins la direccion desirada. Lo balon dirigible es un balon de gas equipat d'un motor que li permet de contraròtlar sa trajectòria.

Principi de foncionament d'una montgolfièra

L'aerodin

Article detalhat: Aerodin.

L'aerodin es comunament nomenat « pus pesucs que l'aire ». Sa sustentacion es assegurada per una fòrça aerodinamica, la fòrça portadoira, qu'es producha mercé a de velas. Las velas demandan un vent relatiu per produire aquela fòrça. Aquel vent relatiu es creat pel movement de las velas dins la massa d'aire. Existís mantun tipe diferent d'aerodins que son definits per lor sistèma de velas.

Las velas fixas

Article detalhat: Avion.

Las velas fixas son constituïdas d'alas fixadas de contunh al fuselatge. Fornisson pas de poténcia per la butada e lo movement es produch mercé a un propulsor (eliç) entrainat per un motor o per un reactor. L'aparelh a besonh d'una pista d'envòl e d'aterratge. A tanben besonh d'aver una empenta, alimentat per una font d'energia distinta, per s'orientar dins la massa d'aire. Los avions e los ULM son d'exemples d'aeronaus de velas fixas. Los planaires son un cas particular de velas fixas car son pas motorizats. Per s'envolar, son tirats per un autre aparelh, generalament un avion dedicat a aquel prètzfach. Pendent lo vòl, produtz l'energia necessària a son movement gràcias a la conversion de son energia potenciala.

Principi de foncionament d'un avion

Las velas tornejantas

Las velas tornejantas son constituïdas d'alas mobilas fixadas a un rotor. La butada es provesida per la rotacion del rotor que demenís la pression de l'aire a la verticala de l'aparelh. Aquò permet una utilizacion a partir d'installacions reduchas coma un elipòrt. Un segond rotor es necessari per permetre d'orientar l'aparelh dins la massa d'aire. Los elicoptèrs e l'autogira son d'exemples d'aparelhs de velas tornejantas.

Los autres tipes

Existís d'autres tipes de velas, mas son d'ara enlà raras :

• un ornitoptèr cèrca d'imitar lo movement dels aucèls amb de velas alatejantas. Tecnicament complèxes, aqueles aparelhs son demorats rars perque sas qualitats tecnicas dels ornitoptèrs son limitadas.
• un còs portant es un aparelh espacial o ipersonics que produtz una fòrça portadoira gràcias a la forma de lor fuselatge. Pasmens, los còsses portants son demorats a l'estat de prototipes dins l'encastre del programa espacial estatsunidenc.
• los aparelhs d'envòl e d'aterratge verticals possedisson de rotors rotatius. Combinan atal las caracteristicas de las avions per lor vòl e dels elicoptèrs per lor envòl e aterratge. Son venguts relativament frequent dins qualques domenis, en particular dins las armadas modèrnas.
• los avions d'efièch de sòl son d'aparelhs generalament equipats d'alas cortas que vòlan a qualques mètres al dessús del sòl en creant una subrepression entre lo sòl e lor carcassa. Principalament desvolopats pels Sovietics, son rars.

Galariá fotografica d'aerostats e d'aerodins

• 
  Montgolfièra, aerostat que se desplaça en foncion del vent.
• 
  Balon dirigible, aerostat dotat d'un motor per orientar sa trajectòria.
• 
  Avion d'eliça, aerodin de velas fixas dotat d'un motor d'eliça.
• 
  Avion de reaccion, aerodin de velas fixas dotat de reactors.
• 
  Elicoptèr, aerodin de velas tornejantas.
• 
  Prototip de còs portant estatsunidenc de la Guèrra Freja.
• 
  Prototip d'aparelh d'envòl e d'aterratge verticals civil.
• 
  Prototip d'ornitoptèr.
• 
  Rèstas d'un prototip d'avion d'efièch de sòl sovietic de la Guèrra Freja.

Classament segon lo mòde de propulsion

Las aeronaus non propulsadas

Las aeronaus non propulsadas son divèrsas. Los dos tipes principals son lo planaire e la montgolfièra. Lo planaire es un avion sensa motor qu'es menat en altitud per un autre avion. A generalament d'alas plan longas, una estructura plan fina e un pes reduch. Per mantenir son vòl, pòt utilizar los corrents d'aire atmosferic o davalar cap al sòl per prene de velocitat. La montgolfièra es un balon de gas que pòt èsser calfat per montar o davalar. La seleccion de l'altitud permet de trobar de corrents d'aire anant dins la direccion desirada.

Los sistèmas de propulsion

Los motors d'eliça

Motor d'eliça.

Los motors d'eliça son los primièrs motors utilizats per propulsar d'avions. Son de motors de piston que foncionan segon un principi similar als motors d'automobilas. ermeton la rotacion d'una eliça qu'aspira una granda quantitat d'aire en direccion de l'aparelh. Aquò permet d'aspirar l'avion cap al davant e de crear un flux d'aire que serà accelerat al dessús de las alas e que permetrà de crear la sustention. Aqueles motors son estats regularament perfeccionats en integrant los progrèsses tecnics realizats dempuèi l'aparicion de l'aviacion : passatge del motor a vapor al motor de combustion intèrna, perfeccionament dels carburants, etc. Uèi, son encara largament utilizats pels avions qu'an pas besonh d'aténher de velocitats importantas.

Los reactors

Ensag d'un reactor aeròbi.

Article detalhat: Motor de reaccion.

Los motors de reaccions (o reactors) son de motors apareguts pendent la Segonda Guèrra Mondiala. Son foncionament es basat sus de reaccions quimicas que produson de quantitats importantas de gases calfats dins una direccion donada. Aquò permet de propulsar l'aeronau, generalament un avion, dins la direccion opausada. La forma de las alas permet alara d'accelerar l'aire que passa al dessús de sa fàcia superiora e de crear la sustencion.

Los reactors an un rapòrt pes/poténcia plan favorabla, çò que permet d'aténher de velocitats importantas. Equipan donc los avions rapids e los aparelhs espacials. Existís dos grands tipes de propulsors a reaccion, en foncion de l'origina de la matèria projectada a l'exterior :

• los reactors anaeròbis projèctan de matèrias contengudas per abans dins lo còs de l'engenh. Son reservats a d'aplicacions particularas, generalament dins lo domeni espacial, car permeten de fabricar de motors-fusadas.
• los motors aeròbis qu'aspiran l'aire exterior per assegurar la combustion. Son los motors mai frequents pels vòls atmosferics.

Los rotors

Rotor principal d'un elicoptèr.

Article detalhat: Rotor principal.

Los rotors son las partidas rotativas que genèran la fòrça portadoira dels elicoptèrs o que permeten l'estabilizacion de lor vòl. Son constituïts d'un mast, entrainat per la transmission del motor, que pòrta las palas de l'eliça. Lo nombre de palas vària generalament entre doas e cinc. Es de còps possible de los orientar per modificar las caracteristicas del vòl. Per raport als autres sistèmas de motorizacion sovent utilizats en aeronautica, los rotors an la particularitat d'èsser pas orientats vèrs lo davant de l'aparelh.

Caracteristicas del vòl

Domeni de vòl

Domeni de vòl d'un avion F-104.

Article detalhat: Domeni de vòl.

Lo domeni de vòl d'una aeronau es l'espaci ont pòt evoluar en foncion de sas caracteristicas aerodinamicas e de sos limits de securitat. Es generalament exprimit en velocitat, en factor de carga e en altitud. Es representat per un diagrama exprimissent la velocitat en foncion del factor de carga. Permet de conéisser las constrenchas admissiblas per l'aeronau per una velocitat donada. Se l'aeronau despassa la velocitat maximala o lo factor de carga maximal, son estructura risca d'èsser damatjada o destrucha. Se lo pilòt cerca d'obtenir un factor de carga superior a la fòrça portadoira permesa a una velocitat e una altitud donadas, l'aeronau risca de descrocar.

Distància franquissabla

Article detalhat: Distància franquissabla.

La distància franquissabla es la distància maximala franquissabla per una aeronau entre son envòl e son aterratge. Es definida en foncion de la carga utila (massa, volum, nombre de passatgièrs, etc.), de la velocitat e de l'autonomia (oras de vòl, rai d'accion, etc.). Es exprimida en quilomètres. L'utilizator la modifica generalament en foncion de l'utilizacion prevista de l'aeronau e de las condicions meteorologicas. Lo concèpte es plan important per l'aviacion comerciala perque es a la basa de las qualificacions dels vòls prepausats als viatjaires : cort-corrièr pels vòls interiors (mens de 1 500 km), mejan-corrièr pels vòls internacionals intracontinentals (1 500 a 3 500 km) e long-corrièr pels vòls intercontinentals (mai de 3 500 km).

Dinamica de vòl

Article detalhat: Dinamica de vòl.

La dinamica de vòl es lo domeni tecnic qu'estúdia l'orientacion e lo contraròtle d'un avion dins las tres dimensions. Tres paramètres principals an un ròtle determinant per dirigir un aparelh. Son los axes de rotacion de l'aeronau a l'entorn dels axes que passan pel centre de gravetat de l'aparelh : lo balanç es la rotacion a l'entorn d'un axe anant del nas a la coá, lo brandament es la rotacion a l'entorn de l'axe que connècta las alas e lo contorn es la rotacion a l'entorn de l'axe vertical de l'aparelh.

L'estabilitat es un autre paramètre important. Un aparelh estable a tendéncia a gardar una trajectòria donada. O manobrar ven alara mai dificil. Pendent la concepcion d'un avion, l'estabilitat es donc un paramètre important de determinar per obtenir la manobrabilitat cercada. Al jorn de uèi, los avions son aital concebuts per èsser instables e un sistèma informatic s'ocupa de realizar las correccions necessàrias a la creacion d'una estabilitat artificiala durant lo vòl. Per cambiar la trajectòria d'un avion, lo pilòt utiliza un sistèma de timons que permet a l'aparelh de virar a l'entorn d'un axe de balanç, de brandament o de contorn. Es possible de combinar un movement a l'entorn de mai d'un axe.

• 
  Movement de balanç
• 
  Movement de brandament
• 
  Movement de contorn
• 
  Timons de la coá d'un avion

Usatges de las aeronaus

Los usatges civils

Dins aquela categoria, i a las aeronaus que fan de vòls regulars o pontuals de transpòrt de merças e de passatgièrs, e d'autres usatges pus pontuals coma la susvelhança d'una causa donada, lo secors e la proteccion dels bens, l'entraïnament o l'usatge recreatiu.

L'aviacion comerciala

L'Airbus A380 es un avion de linha long-corrièr utilizat dins l'aviacion comerciala.

Articles detalhats: Aviacion comerciala e Companhiá aeriana.

L'aviacion comerciala inclutz lo transpòrt regular e non regular de passatgièrs o de merças. Aquel sector economic es dominat per de companhiás aerianas que lògan o que crompan d'aeronaus per assegurar de vòls. L'idèa apareguèt abans la Primièra Guèrra Mondiala amb la companhiá alemanda DELAG qu'espleitèt de dirigibles per organizar de vòls regulars a partir de 1910. Durant l'entre doas guèrras, los avions remplacèron pauc a pauc los balons e las distàncias percorrudas aumentèron. Los passatges dels oceans o de las cadenas de montanhas mai importantas foguèron d'episòdis majors de l'istòria de l'aviacion.

Uèi, l'aviacion comerciala es una activitat fòrça larga que son trabalh es de mantenir los servicis aerians amb lo personal, lo carburant, los avions, la distribucion e logistica, lo servici de restauracion, los motors, rotacions, asseguranças, gestion de las operacions en tèrra, etc. Los vòls de linha pòdon aital ligar de vilas de totas las regions del mond. En 2015, lo nombre de passatgièrs transportats pel sector foguèt de 3,44 miliards. L'avion contunha de dominar l'aviacion comerciala gràcias a sa capacitat de carga mai importanta. Ça que la, pòt existir de companhiás qu'espleitan d'elicoptèrs.

L'aviacion d'afaires e l'aviacion de brossa

Agençament interior d'un avion d'afaires.

Articles detalhats: Aviacion d'afaires e Aviacion de brossa.

L'aviacion d'afaires designa la branca del transpòrt aerian consacrada au transpòrt de passatgièrs a la demanda amb un objectiu non toristic. Se destria aital de l'aviacion civila qu'espleita de linhas aerianas (regularas o non regularas). Aquel sector es dominat per de companhiás especializadas qu'utilizan d'avions o d'elicoptèrs dedicats. Permèton de ganhar temps e de prepausar de vòls flexibles. Pasmens, lo còst es sovent important e l'ofèrta es donc mai que mai destinada a un elèit o a de transpòrts especiaus de professionals fòrça qualificats per de prètzfachs particulars. Los avions destinats a l'aviacion d'afaires son sovent d'aparelhs leugièrs o mejans que prepausan un nivèu de confòrt superior als avions de linha ordinaris.

L'aviacion de brossa es un autre sector plan particular de l'aviacion marchanda. Designa las operacions de transpòrt dins de regions isoladas que mancan d'infrastructuras aerianas ben preparadas. Los operators d'aquel sector utilizan donc d'avions o d'elicoptèrs capables d'utilizar de pistas rudimentàrias. Un enlairament cort e un tren d’aterrissatge adaptats a las condicions localas son indispensables. L'idravion a un interès particular dins aqueu domeni que pòt desservir de regions totalament desprovesidas d'installacions aerianas. Dins las regions polaras o montanhosas, ont la nèu es frequenta, d'avions an tanben de trens d’aterrissatge equipats d'esquí.

L'aviacion de léser

Article detalhat: Aviacion de léser.

L'aviacion de léser regropa totas las activitats aerianas qu'utilizan una aeronau fòra de las activitats comercialas o militaras. Es generalament practicada per de pilòts privats amb d'avions monomotors leugièrs. Pasmens, d'autres tipes d'aeronaus pòdon èsser utilizadas coma de montgolfièras, d'elicoptèrs, d'ultra leugièrs o de planaires. Recobrís d'activitats coma la passejada aeriana, l'acrobacia aeriana o la participacion a de corsas. Pasmens, aquel léser es relativament carestiós e tecnic. Una licéncia de pilòt es tanben necessària.

La proteccion civila e la polícia

Elicòpter d'una equipa medicala mobila neerlandesa en servici d'urgéncia.

Article detalhat: Proteccion civila.

La proteccion civila e la polícia utilizan d'aeronaus per de prètzfachs divèrs coma la susvelhança d'una zòna, la lucha còntra los incendis o lo salvament de victimas d'accident. Per aquelas operacions, los avions son utils gràcias a sa capacitat de carga importanta. Per exemple, los canadairs son plan eficaç per combatre los incendis que pòdon largar rapidament de quantitats importantas d'aiga sus las flamas.

Ça que la, los elicoptèrs son sovent mai interessants per assegurar aquelas missions. En efièch, los elicoptèrs son fòrça utilizadas per la proteccion civila a causa de lor polivaléncia. La capacitat de s'enlairar verticalament los rend fòrça apropriats sus de pistas cortas o dempuèi d'espacis redusits coma, per exemple, de terrassas d'envòl. Es aital abitual d'utilizar los elicòpters pels servicis publics de las vilas, per de tascas de susvelhància o de secors al ferits o en cases d'encendi. Dins los cases d'urgéncia son utiles perque son capables d'arribar lèu sus los luòcs ont efectuar las tascas de salvament, subretot per las catastròfas d'accès dificil. Pòdon tanben servir en cases d'urgéncias quand cal una vision aeriana de situacions complicadas e dels movements de las gents e pòdon transportar los expèrts e l'esquipament al luòc designat.

Los usatges agricòlas

Espandiment aerian realizat per un avion sus de culturas.

Article detalhat: Espandiment aerian.

Dins l'agricultura, l'aeronau pòt èsser utilizada per luchar contra las calamitats agricòlas que permet de largar d'insecticidis sus las culturas. L'idèa apareguèt au començament del sègle XX e foguèt aplicada pel primièr còp en 1906 amb de balons en Nòva Zelanda. Uèi, es generalament realizada amb d'avions leugièrs o d'elicoptèrs. Las polverizacions son possiblas sus d'espacis naturals (selvas, paluns, etc.) per luchar contra los insèctes vectors de malautiás, especialament los moissals. Las aeronaus pòdon tanben permetre d'observar las culturas per obtenir d'informacions sus las condicions meteorologicas.

Los avions per s'entrenar

L'usatge d'aeronaus per entrenar los pilòts es una necessitat per far de professionals experimentats que pilòtan los aparelhs.

Abitualament se servisson d'avions monomotors pichons e d'eliça coma per exemple los Cessna 172. En aquest cas son a usatge de léser, a causa de sa simplicitat e de son prètz accessible. Es doncas facil d'en logar per s'entrenar o pel léser.

Los usatges militars

Article detalhat: Guèrra aeriana.

Lo nombre d'aeronaus militaras es petit, en comparason amb lo grand nombre d'aeronaus civilas. Son las aeronaus destinadas a d'operacions militaras (combat, reconeissença, susvelhança, transpòrt de tropas, transpòrt d'avitalhament, etc.). Son adaptadas dempuèi lo civil o dessenhats especialament per assegurar de missions militaras.

La reconoissença e l'observacion

Las aeronaus de reconeissença son destinadas au recuèlh d'informacions. Aquela mission es capitala per las fòrças armadas que l'entresenha permet de detectar las activitats de l'adversari e concebre una manòbra per la contrar. Istoricament, la reconoissença e l'observacion, en particular l'ajuda al reglatge dels tirs de l'artilhariá, son las primièras missions que foguèron fisadas a l'aviacion militara. De balons foguèron aital utilizats per l'armada francesa durant las guèrras revolucionàrias per observar los movements enemics a la batalha de Fleurus en 1794. Lo començament de la Primièra Guèrra Mondiala vegèt lo remplaçament del balon pel avion, mai rapid e mens vulnerable als projectils tirats per las armas de fuòc. Durant la Guèrra Freja, lo satellit d'observacion remplacèt en partida l'avion, especialament per observar de luòcs situats dins una region alunhada o a l'interior del territòri enemic. Dempuèi 2022, la guèrra d'Ucraïna mòstra tanben l'interès del dròne per observar e susvelhar lo prat batalhièr.

Lo bombardament

Bombardament operat per un B-52 Stratofortress.

Lo bombardament es istoricament la segonda mission fisada a l'aviacion militara. L'objectiu es de tirar una carga de bombas o de missils contra l'enemic (generalament contra un bastiment, una posicion o una unitat militara). A l'origina, los balons èran privilegiats per assegurar aquelas atacas. Pasmens, l'avion mostrèt sa superioritat dins aquel domeni tre la Primièra Guèrra Mondiala. Los bombardièrs, avion especializats dins las missions de bombardament, ocupan aital una plaça importanta dins las fòrças aerianas modèrnas. Se caracterizan per son autonomia, per sa granda capacitat de carga e per sa resisténcia ai tirs de la defensa antiaeriana. Aquelas caracteristicas vàrian segon los modèls e las missions de menar. Permèton de definir de tipes diferents de bombardièrs (bombardièrs estrategics, bombardièrs torpilhaires, bombardièrs en picat, etc.). D'elicoptèrs son estats concebuts per assegurar lo sostèn dirècte de tropas engatjadas dins un combat (elicoptèrs d'ataca, etc.) e, dempuèi la Segonda Guèrra d'Afganistan, de drònes son tanben utilizats per assegurar de missions de bombardaments sul prat batalhièr.

La caça

Un F-15 Eagle e un P-51 Mustang, dos avions de caça datant respectivament de la Guèrra Freja e de la Segonda Guèrra Mondiala.

La caça aeriana designa las missions de combat aerian contra d'autres aeronaus. Apareguèt au començament de la Primièra Guèrra Mondiala e l'avion venguèt son esplech principal. Los avions de caça (o caçaires) an de dessenhs que valorizan la velocitat, l'agilitat, l'armament aire-aire e de sistèmas per trobar e perseguir una cibla. De tipes diferents de caçaires son estats concebuts segon la natura de la mission de realizar (interceptors, avion de superioritat aeriana, etc.). De fòrças armadas an tanben equipat d'elicoptèrs e de drònes de missils aire-aire mai en 2023, las capacitats antiaerianas qu'aquelas plataformas èran encara limitadas.

Dempuèi la fin del sègle XX, fòrça avions de caça son estats dotats d'una capacitat de carga importanta. Pòdon aital menar de missions de bombardament. Aquelas aeronaus mixtas forman la classa dels avions multiròtles que constituïsson la màger part de las fòrças aerianas modèrnas.

Lo transpòrt

L'Ercules C-130 es plan conegut dins lo domeni de la logistica militara.

Lo transpòrt militar aerian es una foncion variada que pòt aver de finalitats estrategicas e tacticas. Los movements estrategics concernisson de cargas de materials sus de grandas distàncias per provesir de basas militaras. Implican sovent d'avions de transpòrt pesucs. L'idèa apareguèt durant l'entre doas guèrras e foguèt aplicada pel primièr còp durant la Segonda Guèrra Mondiala. Los movements tactics concernisson de desplaçaments mai redusits. Tanben, lo temps e l'espaci venon mai critics car lo movement pòt aver una influéncia dirècta sul debanament dels combats. Implican generalament d'avions leugièrs o d'elicoptèrs.

Avitalhament en vòl

D'aeronaus militaras especialas an per ròtle de transferir la carga de carburant pendent lo vol, e tornar emplir la resèrva sens que l'aeronau en plena mission sens aterrar.

Annèxas

Ligams intèrnes

• Aerodin.
• Aeronautica.
• Aeropòrt.
• Aerostat.
• Astronau.
• Atmosfèra terrèstra.
• Aviacion comerciala.
• Aviacion d'afaires.
• Aviacion militara.
• Avion.
• Avion d'efièch de sòl.
• Avion de linha.
• Bombardièr.
• Caçaire.
• Companhiá aeriana.
• Còs portant.
• Dirigible.
• Dròne.
• Elicoptèr.
• Lista de las aeronaus.
• Montgolfièra.
• Motor.
• Motor de reaccion.
• Ornitoptèr.
• Planaire.
• Pression.
• Querosèn.
• Rotor principal.
• Sustentacion.
• Vòl.

Bibliografia

• (fr) Bernard Bombeau, Hélicoptères : la génèse, de Léonard de Vinci à Louis Breguet, Privat, 2006.
• (fr) René Chambe, Histoire de l'aviation, Flammarion, 1949.
• (fr) Yves Debay, Hélicoptères de combat, Histoire & collections, 1996.
• (fr) Charles Dollfus e Henri Bouche, Histoire de l'aéronautique, L'Illustration, 1938.
• (fr) Paul Fombonne, Les applications de l'électronique à l'aéronautique, Armand Colin, 1968.
• (fr) M. Lamé, Le vol vertical et la sustentation indépendante, Hélicoptères -- Gyroptères -- Avions-hélicoptère, Librairie de la Vie Technique et Industrielle, 1926.
• (en) J. Gordon Leishman, Principles of helicopter aerodynamics, Cambridge University Press, 2006.
• (fr) Thierry Lion, Technologies et liberté d’action : Des robots sur le terrain, Armée de Terre/France
• (fr) Bernard Marck, Le Rêve de Vol ou l'Histoire des idées aéronautiques avant Montgolfier, Le Pérégrinateur éditeur, 2006.
• (fr) Bernard Marck, Histoire de l'aviation, Arthaud, 2012.
• (fr) A. Sircos e Th. Pallier, Histoire des Ballons et des Ascensions Célèbres, F. Roy, 1870.
• (fr) Michel Vaissier, L’épopée des grands dirigeables et du Dixmude, Mens sana, 2011.