Canicula

Escart de temperaturas en Euròpa al respècte de la normala pendent la canicula de 2003.

Una canicula, o calimàs o calorassa, es una onda de calor, un fenomèn meteorologic de temperaturas de l'aire anormalament fòrtas, diurnas e nocturnas, pendent unes jorns fins a unas setmanas, dins una zona plan espandida. Arriba amb un escalfament fòrça important de l'aire, o amb una invasion d'aire fòrça caud (exemple en Euròpa: en provenéncia del Sahara), que provòca una bassa significativa de l'amplitud termica entre lo jorn e la nuèch, la calor s'acumulant mai avidament que s'escapa per conveccion o raionament. Per qu'una tala èrsa de calor siá qualificada de canicula, cal d'arriba o passa de lindals en intensitat et en durada (exemple: al mens 72 oras (3 jorn) de seguida). Se pòt acompanhar d'un nivèl d'umiditat naut, qu'aumenta la sensacion de calor.

Definicion regionala

La definicion es relativa al clima de la region concenada. La definicion de la canicula en Africa o en Escandinàvia se basa sud de valors e de duradas diferentas. Es benlèu aquela dificultat qu'empacha la creacion d'una definicion universala.

Par exemple:

• a Lilla, se dich que la calor es caniculària quand fa al mens 33 °C lo jorn e 18 °C la nuèch;
•  a Tolosa, la canicula correspond a un maxim passant 36 °C lo jorn e un minim de 21 °C la nuèch.

Los lindals son evaluats gaireben cada an per Météo-France amb l'INVS (Institut Nacional de Vigiléncia Sanitària).

Etimologia

Canicula ven del latin, que significa « canhòta », l'autre nom de l'estela Sirius. Éra a l'origina lo periòde annadièr del 24 de julhet al 24 d'agost, ont se colca l'estela e sortís al meteis temps que lo Solelh, çò que fasiá pensar als ancians qu'aviá un ligam entre l'apareisson d'aquela estela e las grandas calors. Atal Plini lo Vièlh escriviá: « Al subjècte de la Canicula, qui ignora que, sortissent, aluca l'ardor del solelh ? Los efièts d'aquel astre son los mai poderoses sus la tèrra: las mars bolhisson (XVIII, 68) al seu levar, los vins bolisson dins los celèrs, las aigas estagnantas s'agitan. Los Etgipcians donan lo nom d'òrix a un animal que, çò dison, se ten en fàcia d'aquela estela a sa sortida, fixa los seus agachs sus ela, e l'adora, per o dire atal, esternudant. Los cans tanben son mai expausats a la ràbia (VIII, 61) pendent tot aquel interval de temps; d'aquò se pòt pas dobtar. »

Istòria

Fa tres milenaris, Sirius sortissiá amb lo Solelh (Sortida eliaca de Sirius) al començament de julhet. En Egipte antica, aquel fenomèn marcava lo començament de la sason de l'aigada del Nil e permetava de fixar lo calendièr annadièr. Dins la Roma antica, lo començament de la Canicula èra celebrat per la fèsta de Neptunalia (lo 24 de juilhet), se li atribissiá d'influéncias marridas (malautiás causadas per la calor e brams dels cans) e s'ensejava de conjurar l'influéncia nefasta de Sirius sus las meissons immolant de cans ros coma lo solelh. La Canicula s'acabava per la fèsta de Vulcania, lo 24 d'agost. Longtemps, los estius canicularis se passèron per d'an en seguida. Anavan sovent per grop de tres coma en 1383-1385, per grop de quatre coma en 1331-1334 e 1778-1781, per grop de sèt coma en 1757-1763 e quitament per grop de vingt coma en 1718-1737.

Consequéncias

Las fòrtas calors, associadas als anticiclons estivals demorants, pòdon durar de longas setmanas e a vegada de meses.

Dins los païses en via de desvelopament, pòdon causar un manca d'aiga potabla o la bassa de la qualitat d'aquela aiga, fasent indirectament fòrça defunts. En França, aguèt 500 000 mòrts en 1636, 700 000 en 1718 coma en 1719. Foguèt lo meteis pendent la canicula de 1666 en Angletèrra. Los illòts de calor urbans aumentan los efièts locals d'una canicula. L'estiu caniculari de 2003 aguèt fòrça efècts urbans, provocan una subremortalitat de 15 000 personas en França e 20 000 en Itàlia pendent los 20 primièrs jorns d'agost, o un aument de la mortalitat de mai de 40 %. Al total, s'estima a 70 000 lo nombre de defunts per causa de l'eveniment en Euròpa.

Las caniculas son mai sovent acompanhadas de secadas podent èsser catastroficas que l'aire present en altitud i demora longtemps caud e sec. Lo Grand incendi de Londres en 1666 foguèt favorizat pel manca d'aiga disponible per l'arrestar. La subreconsomacion electrica causada per l'usatge intensiu dels climatisors e la bassa produccion idroelectrica provòca un desequilibre subte de l'ofra e de la demanda. Los periòdes de canicula correspondon sovent a de millesimes excepcionals per la produccion viticòla, la vinha supòrta plan las fòrtas calors mercé a son enrasigament fòrça prigond.

Las caniculas son sovent sinonimes de pollution atmosferica car las condicions meteorologicas associadas son anticiclonicas amb un fòrt ensolelhament, de fòrtas calors, un vent orizontal flac veire inexistant e una estabilitat de l'aire excepcionala que limita los escambis verticals amb l'exterior. Aquelas condicions acaban amb la formacion de polluents coma l'ozòn a causa de l'escalfament global de l'aire e d'aqueles compausats quimics e a lor acumulacion per manca de vent.

E mai, se la calor extrème se combina a una fòrta umiditat, lo procediment de regulacion de temperatura del còs uman ven mai caotic. Donat que lo còs uman se refreja per l'evaporacion de la susors, un fòrt taus d'umiditat relativa fa l'evaporacion de la susor malaisida, fins a èsser gaireben impossibla passat 90% d'umiditat. La susor pega a la pèl e la calor sentida es mai granda que la calor vertadièra. Es la rason qu'es mai aisit de suportar 40 °C amb 24% d'umiditat que 30 °C amb 79% d'umiditat.

Prospectiva e modelizacion

Las modelizacions de 2012 de Météo-France (scenari tendancial, es a dire « mièg pessimista » al subjècte de las emissions mondialas de gas d'efièch de sèrra) confirman que lo nombre e la gravitat de las caniculas deuriá aumentar fins a 2100 (de 2 a 4 °C per la fin del sègle al respècte de mejana de 1971-2006), subretot pel periòde julhèt agost (3,5 a 5 °C mai que la normala), amb gaireben 12 còps mai de jorns de caniculas per an.

Fenomèn meteorologic

Las caniculas en Euròpa se produsont per un blocatge de la circulacion atmosferica d'altitud. Pòt èsser una situacion de blocatge de tipe anticiclon de blocatge o encara blòc Omega. Dins aqueles cases, avèm un anticiclon estacionari copat del flus zonal d'oèst per una poderosa adveccion d'aire fòrça caud e sec pujant del Sahara e del Magrèb. De talas condicions, quand se produson en plen estat seran favorablas a una canicula (e possiblament a una secada).

Prevencions

Organizacions nacionalas de la prevision sus la canicula

De païses organizan la prevision dels periòdes de caniculas per alertar la proteccion civila e las populacions indicant de contunh lo nivèl de vigiléncia adaptada segon los sectors geografics:

Precaucions

L'estat de canicula essent definit coma un eveniment excepcional, las populacions an pas sovent l'abitud de gerir aqueles eveniments (al contrari de las calors « abitualas »). I a dos riscs màger: lo còp de calor (se, jos l'efièch de l'environament, la temperatura corporala s'auça passant 40,5 °C, lo foncionament de las cellulas es alterat) e la desidratacion.

Cinc categorias de personas son fòrça expausadas:

• los drollets: son dependents, e se demandan espontaneament per beure, plorant, son pas capables de beure sens ajuda ni s'aparar de la calor;
• las personas fasent d'esforces fisics, a causa de la termogenèsi del trabalh muscular: trabalhadors expausats a las calors extrèmas (per exemple obrièr del bastiment), esportius, caminaires;
• las personas patissent de trebolums cardiovasculars: la transpiracion o l'idratacion excessiva modificarán la pression arteriala e sa composicion;
• las personas d'edat: aquelas pèrdon la nocion de set e devon donc beure quitament se n'an pas l'enveja;
• los sens domicili fixe, que pòdon pas s'aparar de la calor e son mai sovent general dels luòcs frescs.

Las precaucions que cal prene son de s'aparar del solelh, de se rafrescar se molhant la pèl (brumizacion, banhs, dochas) e utilisant un ventador, o anant dins de luòcs climatizats, e de beure pro (abans d'aver lo sens de set intensa), segon l'activitat fisica e segon la calor.

Lo cas de las personas d'edats es delicat car aquelas an mai sovent una ipertension arteriala o una insufiséncia cardiaca, que dins la cura se dona de diuretics e/o un regim paure en sal. L'absorpcion d'aiga sens sal pòt menar a una iponatremia (bassa del taus de sòdi dins lo sang). De mètges penson que lo risc de desidratacion e d'iponatremia prima sul risc d'edèma: conflament dels membres e edèma pulmonar; en fach, l'edèma pulmonar es aisit de detectar e curar (tanben ear un metge a domicili), alara que la desidratacion e l'iponatremia son malaisits de detectar e mai mortalas. Unes recomandan la suspension dels regims sens sal e dels diuretics; mas i a pas de consens.

Recerca

Segon un estudi de 2007 realizat pel CEA e lo CNRS, un manca de pluèja en Euròpa del Sud (Itàlia, Occitània, Espanha e Portugal) en ivèrn anonçariá una canicula a 70 % sus l'Euròpa centrala e del nòrd.