136472 Makemake

Makemake e son satellit vists per lo telescòpi espaciau Hubble.

Makemake (simbòl: ;^[1] 136472 Makemake dins lo sistèma de nomenclatura deis objèctes menors) es una planeta nana situada dins la cencha de Kuiper. D'un diamètre de 1 350 a 1 500 km, es a l'ora d'ara l'objècte pus important identificat dins aquela region dau Sistèma Solar. Descubèrt en 2005, demòra pauc conegut car la distància importanta entre la Tèrra e eu limita l'eficacitat dei telescòpis. Pasmens, sembla de presentar de similituds amb leis autreis objèctes transuranians coneguts. A au mens un satellit naturau.

Istòria

Makemake es present sus mai d'un clichat durant un periòde anant dau 29 de genier de 1955 au 1^èr de mai de 1998. Pasmens, son existéncia foguèt identificada per lo premier còp lo 31 de març de 2005^[2]. Òbra de Michael E. Brown, Chadwick Trujillo e de David L. Rabinowitz, tres astronòms dau California Institute of Technology, aquela descubèrta se debanèt dins l'encastre dei recèrcas destinadas a trobar la planeta X^[3]. L'anóncia de la descubèrta aguèt luòc lo 20 de julhet seguent^[4]. En abriu de 2016, foguèt descubèrt un satellit naturau dich S/2015 (136472) 1.

Tre sa descubèrta, Makemake foguèt categorizat coma objècte classic de la cencha de Kuiper. Aquò significa que son orbita es pron alunchada d'aquela de Neptun per pas èsser en resonància amb la planeta. Es donc probable demorat dins un estat relativament estable dempuei la formacion dau Sistèma Solar^[5]. Pasmens, l'estatut de Makemake conoguèt de cambiaments successius entre 2006 e 2008 amb la creacion dau grop dei planetas nanas per l'Union Astronomica Internacionala. D'efiech, après la creacion d'aquela categoria, Makemake venguèt un dei candidats principaus a l'estatut de planeta nana. O recebèt en julhet de 2008 e venguèt tanben un plutoïd, es a dire una planeta nana orbitant en delà de Neptun.

A sa descubèrta, Makemake recebèt la denominacion provisòria 2005 FY₉. Foguèt tanben subrenomat Easter Bunny per la còla de Michael E. Brown en causa de la proximitat de la data de sa descubèrta amb aquela de Pascas. Puei, sei descubreires pensèron prepausar la divessa germanica Ostara coma nom. Pasmens, coma aqueu nom es ja utilizat per l'asteroïde (343) Ostara, son adopcion èra impossibla. Finalament, Makemake, la divinitat de la fertilitat de l'ila de Pascas foguèt prepausat e adoptat en julhet de 2008.

Caracteristicas

Vista d'artista de Makemake e de son satellit.

Makemake es un objècte de la cencha de Kuiper qu'es pauc conegut. D'efiech, son observacion es malaisada en causa de la distància e ges de detalh de sa superficia es estat observat, compres amb lei telescòpis pus poderós^[6]. Segon lei donadas obtengudas a partir de l'estudi de l'espèctre de sa superficia, la temperatura mejana dins aquela region dau Sistèma Solar es de 35 K. Makemake es cubèrt per una substància organica roja que contèn d'idrocarburs (metan, etan, propan, etilèn...), d'azòt e de glaç^[7]. Pasmens, a respècte d'objèctes similars coma Pluton, la quantitat d'azòt paréis febla, çò que pòu suggerir l'existéncia d'un mecanisme aguent entraïnat la disparicion d'aquel element durant l'istòria de l'objècte^[8]. Enfin, de mesuras realizadas per lei telescòpis Spitzer e Herschel en 2010 mostrèron la preséncia possibla d'elements eterogèns sus la superficia constituidas de tacas sornas amb un albedo de 2% a 12% (còntra 78% a 90% per lo rèsta de la superficia).

En causa d'aquela incertitud sus la valor de l'albedo, la determinacion dau diamètre vària de 1 360 a 1 500 km^[9]. En revènge, gràcias a l'estudi deis interaccions entre Makemake e son satellit, la massa es coneguda amb una bòna precision. Es estimada a 3,1.10²¹^[10]. En consequéncia, sa densitat es estimada a 1,7, çò qu'es compatible amb lei donadas relativas ais autreis objèctes transuranians estudiats.

Lo periòde de rotacion de Makemake a l'entorn de son aisse foguèt inicialament calculat a 7,71 h. Pasmens, de calculs novèus la fixèron finalament a 22,86 h en 2019^[11]. Aquela valor es probablament la consequéncia d'interaccions amb son satellit e, benlèu, amb una segonda luna. La natura de l'estructura intèrna de Makemake es desconeguda. La preséncia d'una atmosfèra es de còps supausada mai de mesuras en 2016 semblan d'indicar lo contrari. Pasmens, l'existéncia d'una atmosfèra sasoniera demòra possibla, coma per d'autrei plutoïds.

Orbita

Makemake a una orbita elliptica d'una excentricitat de 0,16 que son perièli se situa a 38,1 ua (5,7.10⁹ km) e son afèli a 52,8 ua (7,9.10⁹ km). Aquela trajectòria es relativament clinada a respècte dau plan de l'ecliptica (29°). Son orbita es donc similara a aquela de Haumea mai es leugierament pus alunchada dau Soleu. Son periòde de revolucion a l'entorn de l'estela es de 306,21 ans.

Son orbita es pas trebolada per l'influéncia gravitacionala de Neptun. Au contrari d'autreis objèctes de la cencha de Kuiper, Makemake es pas en resonància orbitana 2:3 amb la planeta giganta.

Observacion e exploracion

Durant leis ans 2020, Makemake serà a una distància mejana de 50 ua dau Soleu. Maugrat aquela distància, es lo segond objècte pus lushent actualament coneguda dins la cencha de Kuiper. Dins aquò, amb una magnitud aparenta de 17, es pas un objècte aisat d'observar. De mai, ges de mission espaciala a visitat lo sistèma. Segon lei capacitats tecnicas actualas, lo viatge d'una sonda necessiterà 16 ans en utilizant l'assistància gravitacionala de Jupitèr.

Annèxas

Liames intèrnes

Bibliografia

Michael E. Brown, How I Killed Pluto and Why It Had It Coming, Random House, 2010.
Alain Doressoundiram e Emmanuel Lellouch, Aux confins du système solaire, Belin, 2008.
Roger Dymock, Asteroids and dwarf planets and how to observe them, Springer, 2010.
Stephen P. Maran e Laurence A. Marschall, Pluto Confidential : an Insider Account of the Ongoing Battles Over the Status of Pluto, BenBella Books, 2009.
Michael Moltenbrey, Dawn of small worlds : dwarf planets, asteroids, comets, Springer, 2016.
Andrew S. Rivkin, Asteroids, comets, and dwarf planets, Greenwood Press/ABC-CLIO, 2009.
Govert Schilling, The Hunt for Planet X: New Worlds and the Fate of Pluto, Copernicus, coll. « Copernicus », 2009.

Nòtas e referéncias

↑ .
↑ Govert Schilling, The Hunt for Planet X: New Worlds and the Fate of Pluto, Copernicus, coll. « Copernicus », 2009, pp. 196-200.
↑ En 2005, Pluton aviá encara l'estatut de planeta. Lo Sistèma Solar conteniá donc 9 planetas.
↑ Govert Schilling, The Hunt for Planet X: New Worlds and the Fate of Pluto, Copernicus, coll. « Copernicus », 2009, p. 198.
↑ Jane X. Luu e David C. Jewitt, « Kuiper Belt Objects: Relics from the Accretion Disk of the Sun », Annual Review of Astronomy and Astrophysics, vol. 40, n° 1,‎ 2002-09-xx, pp. 63–101.
↑ Kenneth Chang, « Makemake, the Moonless Dwarf Planet, Has a Moon After All », The New York Times,‎ 26 d'abriu de 2016.
↑ T. L. Lim, J. Stansberry, T. G. Müller e M. Mueller, « “TNOs are Cool”: A survey of the trans-Neptunian region - III. Thermophysical properties of 90482 Orcus and 136472 Makemake », Astronomy & Astrophysics, vol. 518,‎ 1^èr de julhet de 2010, p. L148.
↑ S.C. Tegler, William M. Grundy, F. Vilas, W. Romanishin, D.M. Cornelison e G.J. Consolmagno, « Evidence of N2-ice on the surface of the icy dwarf Planet 136472 (2005 FY9) », Icarus, vol. 195, n° 2,‎ 1^èr de junh de 2008, pp. 844–850.
↑ Michael Moltenbrey, Dawn of small worlds : dwarf planets, asteroids, comets, Springer, 2016, p. 216.
↑ Alex Parker, Marc W. Buie, Will Grundy e Keith Noll, « The Mass, Density, and Figure of the Kuiper Belt Dwarf Planet Makemake », AAS/Division for Planetary Sciences Meeting Abstracts, vol. 50,‎ 1^èr d'octòbre de 2018, p. 509.02.
↑ T. A. Hromakina, I. N. Belskaya, Yu N. Krugly e V. G. Shevchenko, « Long-term photometric monitoring of the dwarf planet (136472) Makemake », Astronomy & Astrophysics, vol. 625,‎ 1^èr de mai de 2019, A46.

[1] .

[2] Govert Schilling, The Hunt for Planet X: New Worlds and the Fate of Pluto, Copernicus, coll. « Copernicus », 2009, pp. 196-200.

[3] En 2005, Pluton aviá encara l'estatut de planeta. Lo Sistèma Solar conteniá donc 9 planetas.

[4] Govert Schilling, The Hunt for Planet X: New Worlds and the Fate of Pluto, Copernicus, coll. « Copernicus », 2009, p. 198.

[5] Jane X. Luu e David C. Jewitt, « Kuiper Belt Objects: Relics from the Accretion Disk of the Sun », Annual Review of Astronomy and Astrophysics, vol. 40, n° 1,‎ 2002-09-xx, pp. 63–101.

[6] Kenneth Chang, « Makemake, the Moonless Dwarf Planet, Has a Moon After All », The New York Times,‎ 26 d'abriu de 2016.

[7] T. L. Lim, J. Stansberry, T. G. Müller e M. Mueller, « “TNOs are Cool”: A survey of the trans-Neptunian region - III. Thermophysical properties of 90482 Orcus and 136472 Makemake », Astronomy & Astrophysics, vol. 518,‎ 1^èr de julhet de 2010, p. L148.

[8] S.C. Tegler, William M. Grundy, F. Vilas, W. Romanishin, D.M. Cornelison e G.J. Consolmagno, « Evidence of N2-ice on the surface of the icy dwarf Planet 136472 (2005 FY9) », Icarus, vol. 195, n° 2,‎ 1^èr de junh de 2008, pp. 844–850.

[9] Michael Moltenbrey, Dawn of small worlds : dwarf planets, asteroids, comets, Springer, 2016, p. 216.

[10] Alex Parker, Marc W. Buie, Will Grundy e Keith Noll, « The Mass, Density, and Figure of the Kuiper Belt Dwarf Planet Makemake », AAS/Division for Planetary Sciences Meeting Abstracts, vol. 50,‎ 1^èr d'octòbre de 2018, p. 509.02.

[11] T. A. Hromakina, I. N. Belskaya, Yu N. Krugly e V. G. Shevchenko, « Long-term photometric monitoring of the dwarf planet (136472) Makemake », Astronomy & Astrophysics, vol. 625,‎ 1^èr de mai de 2019, A46.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]