Theogonia

Theogonia
	Editie uit 1869
Oorspronkelijke titel	Θεογονία
Auteur(s)	Hesiodus
Land	Oude Griekenland
Oorspronkelijke taal	Oudgrieks
Onderwerp	Grieks-Romeinse mythologie, godsdienstfilosofie
Genre	Filosofische literatuur
Oorspronkelijk uitgegeven	ca. 700 v.Chr.
Portaal	Literatuur

De Theogonia of Theogonie (Oudgrieks: Θεογονία / Theogonía, van Θεός / theós (« god ») en γεννάω / gennáô (« ontstaan »)) is een werk in Dactylische hexameters van Hesiodus (7e eeuw v.Chr.) over de oorsprong van de wereld en de geboorte van de goden (vandaar de titel Theogonia), die, in haar huidige vorm, is samengesteld uit verschillende herziene versies, samen met vele latere toevoegingen. Naast de gedichten van Homerus is het de belangrijkste bron voor de kennis van de visie op de wereld en de goden van de Grieken uit de vroegste tijden.

Thema

De Theogonie is een eerste autoritaire poging om orde te scheppen in de organisch gegroeide Griekse godenfamilie, door de goden in genealogieën te rangschikken en aldus tevens tot een coherente ontstaansgeschiedenis van de wereld te komen. Hesiodus ziet de evolutie in functie van de wisselende kosmische heerschappij, eerst in handen van Uranus, dan van Kronos, en ten slotte van Zeus. Deze evolutie is op Zeus gericht: in hem wordt de grote kosmische en wereldorde voltooid die voor alle tijden vastgelegd is. In de ultieme machtsstrijd, de Titanomachie, die veel gelijkenissen vertoont met de Myceense en zelfs Kretenzische piramidale staatsstructuur, waakt Zeus (vader) als sacrale koning met harde hand over het door hem ingestelde Recht.

Ontstaan van de wereld

Voordat er een aarde was, was er slechts Chaos, een zwarte afgrond die gevuld was met nevel en donkere wolken. Uit Chaos ontstonden drie oergoden: Gaia (aarde), Tartaros (de donkere afgrond onder de aarde) en Eros (de liefde).

Gaia baarde drie dingen: de gebergten, de zee en de hemel. Uit de verbinding tussen aarde en hemel ontstonden de Titanen, drie Cyclopen en drie honderdarmige reuzen. Ouranos, de vader van deze schepsels, haatte zijn kinderen. Hij vermoordde hen en verbande hen naar de Tartaros. Gaia kon dit niet aanzien en overtuigde een van zijn zonen, de Titaan Kronos, om hem van de troon te stoten. Uit de bloeddruppels van de gewonde Ouranos die op de grond vielen, ontstonden de Erinyen (furiën, wraakgodinnen) de vreselijke Giganten (reuzen) en de Melische nimfen, die zowel zegen als vloek brachten.

Nadat Kronos zijn broers had bevrijd uit de Tartaros trouwde hij met zijn zus Rheia. Die schonk hem drie dochters: Hestia, Demeter en Hera en twee zonen Hades en Poseidon. Kronos vreesde echter dat zijn kinderen hem, net als hij bij zijn vader had gedaan, van de troon zouden stoten. Daarom verslond hij elk kind direct nadat het geboren was. Zijn vrouw wilde toch een kind baren dat vrij zou kunnen leven. Toen ze op het punt stond om het zesde kind (Zeus) te baren, ging ze naar Kreta waar ze het kind verstopte in de bergen. Haar man gaf ze een steen gewikkeld in doeken die hij meteen verslond.

Zeus groeide op in zijn schuilplaats en werd er gezoogd door de geit Amalthea. Alles ging voorspoedig en toen hij volwassen was geworden, ging hij naar zijn vader en dwong hem zijn broers en zussen weer uit te braken. Toen zijn vader dit had gedaan, ging hij samen met zijn broers en zussen de strijd aan met Kronos en de Titanen. Zeus kreeg echter ook hulp van een aantal Titanen, want Kronos had een aantal van hen verbannen en deze wilden nu ook wraak nemen. Zeus, zijn broers en een aantal Titanen lagen gelegerd op de Olympus. De vijand Kronos lag met de rest van de Titanen gelegerd op Othrys. Zeus wist met bliksemschichten de vijand in de Tartaros te krijgen.

Volgens Griekse bronnen vond er uiteindelijk een verzoening plaats van de Olympiërs met de Titanen, die genade kregen van Zeus en samen met hun heerser Kronos werden overgeplaatst naar de Eilanden der Gelukzaligen. De Titanen die in de strijd om de wereldheerschappij samen met hun kinderen de zijde van de Olympiërs hadden gekozen, onder andere Okeanos en Themis, konden hun oude aanzien en rechten behouden.

Nederlandse vertalingen

Symboliek van de Griekse mythologie. Hesiodos' boodschap aan onze tijd. Vertaling en analyse door Wilfried Depuydt. Ankh-Hermes, 1987. ISBN 9789020233131
De geboorte van de Goden, Werken en dagen & De wedstrijd tussen Homeros en Hesiodos. Vertaling door Wolter Kassies. Athenaeum - Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2002. ISBN 9025320422
Alle goden! Theogonie. Vertaling en toelichting door Ronald Blankenborg. Uitgeverij Damon, 2018. ISBN 9789463401470