Sejarah Perlis
 | Rencana ini perlu dikemas kini. |
Sebahagian daripada siri tentang |
|---|
| Sejarah Malaysia |
 |
 Portal Malaysia |
Sejarah Perlis bermula dengan Perlis sebagai sebahagian daripada negeri Kedah, dan oleh itu, berkait rapat dengan sejarah Kedah. Kedatangan saudagar Alawi dari Hadramaut pada abad ke-18 ke Kedah serta penjalinannya dengan kerabat Kedah membawa kepada penyerahan kawasan Perlis kepada keluarganya sebelum diiktiraf sebagai kawasan berdaulat oleh raja Siam pada 1843.
Sejarah awal
[sunting | sunting sumber]Dari segi sejarah, Perlis adalah negeri di bawah naungan negeri Kedah. Bukti-bukti prasejarah yang terdapat di Bukit Tengku Lembu di Beseri menunjukkan kewujudan negeri ini. Tempoh selepas prasejarah menunjukkan pengaruh ideologi Islam yang mengambil alih pengaruh agama Hindu dan Buddha pada akhir abad ke-12 kerana berdasarkan cara hidup masyarakat tempatan.
Ideologi ini juga dipengaruhi oleh sultan Kedah yang menunjukkan imej negeri tersebut. Terdapat beberapa pendapat yang berlainan mengenai sejarah pembentukan negeri Perlis serta asal-usul namanya. Menurut Ahmad Ismail dan Dato' Yazid Mat dalam buku mereka, Perlis Indera Kayangan, nama Perlis diambil dari nama sebuah pokok iaitu "pokok perlis".[1]Teori-teori lain termasuk etimologi Siam seperti prow-lowy ("kelapa hanyut"), perelus dalam dialek Melayu Utara, pelawak bernama Peran Leh atau Saleh, pembesar bernama Tok Perlis, perkataan perlit ("batu") serta daripada perkataan "peroleh" daripada "negeri yang diperoleh". Di samping itu, "Kayang" juga menjadi nama alternatif Perlis—pemendekan daripada kota Indera Kayangan.[2] Ketika itu, jajahan Perlis adalah di tenggara sempadan Satun, di barat daya daerah Kubang Pasu, bertentangan dengan Selat Melaka dibarat, di timur lautSongkhla. Namun begitu, ada fakta sejarah bahawa kawasan jajahan negeri Perlis sebenarnya lebih luas dari itu.[perlu rujukan]
Berdasarkan Al-Tarikh Salasilah Negeri Kedah, wilayah Perlis memiliki kegiatan pertanian padi yang ketara sejak abad ke-17 oleh kerana terusan yang dipercayai tertua di Semenanjung Malaysia yang dibina oleh sultan Kedah ke-15, Sultan Dziaddin Mukarram Shah pada 1661 hingga 1687; terusan itu pada asalnya dibina untuk memudahkan Sultan Dziaddin berangkat ke tempat bersemayam isterinya, tetapi kemudiannya dijadikan menjadi kawasan tumpuan pertanian yang subur.[3]
Kedatangan kerabat Alawi
[sunting | sunting sumber]Penceritaan kerabat raja Perlis kini bermula pada 1735 dengan penghijrahan Syed Ahmad Husain Jamalullail dari Hadramaut ke Kedah, berketurunan Hadhrami, dan seterusnya, merupakan kerabat Ba 'Alawi yang terbit daripada Husain bin Ali bin Muhammad. Beliau kemudiannya berkahwin dengan seorang kerabat diraja Kedah, Sharifah Aminah, seterusnya melahirkan Syed Harun.[4] Ketika dewasanya pada 1751, Syed Harun berpindah ke Cenak (kini Chana) bersama bapa-bapa saudaranya, Syed Ibrahim dan Syed Umar, dan menjalankan perniagaan di sana.[5][2]
Walau bagaimanapun, kejayaan perniagaannya menimbulkan fitnah terhadapnya, termasuk oleh raja Singgora, menyebabkan beliau berpindah semula ke kawasan Perlis lalu membukan penempatan di Arau sementara pengikutnya membuka penempatan di Padang Siding setelah mendapat perkenan daripada Sultan Kedah, Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II.[6] Setelah kematian isterinya, Syarifah Mariam, beliau berkahwin pula dengan puteri Sultan Dhiauddin, Tunku Sofiah setelah baginda sultan dikatakan tertarik dengan keperibadian Syed Harun.[2] Dengan perkahwinan itu, dianugerahkan wilayah Arau buatnya oleh baginda sultan Kedah lalu menjadi penghulu Arau pertama pada 1797.[7] Di samping Tunku Sofiah, Syed Harun juga berkahwin dengan Wan Fatimah bin Dato' Kayang, cucu kepada pembesar bawahan Sultan Dhiauddin, Dato’ Johan Lela Perkasa, dan membawa kepada kelahiran Syed Hussain.[8]
Serangan Siam dan permulaan kerabat
[sunting | sunting sumber]Permulaan abad ke-19 terdiri daripada sejarah kucar-kacir di Kedah dan Perlis berikutan serangan Siam. Pendudukan Siam ke atas Kedah dan jajahannya pada tahun 1821 menyebabkan serangan dan tindak balas penduduk tempatan secara besar-besaran, yakni dalam Perang Musuh Bisik. Ketika tempoh ini juga, Syed Harun mangkat pada tahun 1825, dengan kedudukannya sebagai penghulu Arau diganti oleh anakanda Syed Hussain. Dalam tempoh ini, Syed Hussain serta para pembesar mula berunding dengan kerajaan Siam secara diplomatik untuk menghentikan perang serta membebaskan Kedah daripada jajahannya.[9]
Perang Musuh Bisik akhirnya telah membawa kepada pengunduran Siam pada 1830-an, dan penyerahan kuasa mentadbir kepada pembesar tempatan bagi mentadbir Kedah yang kini dirombak oleh kerajaan Siam kepada empat kawasan: Kedah, Setul, Kubang Pasu dan Perlis. Bagi Perlis, Raja Long Krok dilantik sebagai gabenor, manakala Syed Hussin sebagai timbalannya pada 1839,[10] menyebabkan Perlis bertukar kedudukan daripada tanah jajahan menjadi sebuah negeri naungan. Setelah Raja Long Krok mangkat, Syed Hussain menggantikan kedudukannya sebagai gabenor. Pada 20 Mei 1843, setelah mendapat perkenan daripada Sultan Kedah, Syed Hussain ditabalkan sebagai Raja Perlis, Raja Syed Hussein Jamalullail, dengan gelaran Siam Phya Songkram Ramu Wichit Wilis Asmara Phya Polit atau singkatan Phya Polit oleh raja Siam, Raja Rama III, sekaligus menandakan permulaan sistem raja Perlis yang berdaulat.[11][9]
Zaman beraja
[sunting | sunting sumber]Raja Syed Hussein kemudiannya memerintah Perlis di samping bantuan para pembesar, dan tertakluk kepada pemberian ufti bunga emas dan lain-lain kepada kerajaan Siam. Dalam pemerintahannya, wilayah Perlis juga dibahagikan kepada 22 buah mukim, dan hubungan kerabat Perlis dikuatkan susulan kemelut berkaitan kerajaan Kubang Pasu yang menimbulkan konflik dalam kalangan kerabat Kedah.[9] Baginda mangkat pada 1873, dan digantikan anakandanya, Raja Syed Ahmad Jamalullail dengan pertabalan pada Februari 1874 oleh Raja Chulalongkorn di Siam. Pada 1888, sekolah Melayu pertama di Perlis telah dibuka, Sekolah Melayu Arau (kini Sekolah Menengah Kebangsaan Tengku Budriah), dan diberi kepada warga kerabat Jamalullail serta pembesar negeri.[12] Pada 1895, kerajaan Perlis digandingkan dengan kerajaan Kedah dan Setul di bawah satu pesuruhjaya tinggi untuk mengukuhkan kuasa Siam dalam menanangi kedatangan penjajahan Barat, bermula dengan Sultan Kedah, Sultan Abdul Hamid, dan dikatakan menyebabkan kekeliruan dalam kalangan warga Perlis berkenaan pemerintahan atasan Perlis, terutamanya pertikaian dengan kerajaan Kedah, tetapi diselesaikan oleh pihak diraja Siam.[13]
Raja Syed Ahmad mangkat pada Februari 1897, dan digantikan oleh cucundanya, Raja Syed Safi Jamalullail yang telah diberi pendidikan pemerintahan di Siam oleh nendanya.[13] Dalam pemerintahannya, pertikaian antara Perlis dengan Kedah memuncak ketika mana pihak kerajaan Kedah berhasrat untuk mengembalikan Perlis ke dalam taklukan Kedah susulan kemangkatan Raja Syed Ahmad. Akan tetapi, pertikaian ini selesai dengan pengurniaan cap mohor oleh pihak diraja Siam kepada Perlis, sekaligus mengesahkan kedaulatan wangsa Jamalullail terhadap Perlis.[14] Daripada aspek pembangunan, pemerintahan Raja Syed Safi juga menampakkan permulaan pemodenan Perlis, dengan pelbagai prasarana seperti jalan raya, tali air dan pasar baharu di Kangar dibina, serta pakaian ala Barat yang digandingkan dengan songkok.[14][15] Akan tetapi, perbelanjaannya yang besar demi pembangunan Perlis serta menampungi kerabatnya mula memberikan tekanan terhadap kewangan pentadbiran negeri.[16] Baginda mangkat selepas kira-kira lapan tahun memerintah pada 29 Disember 1904, dan pemerintahannya diteruskan oleh puteranya, Raja Syed Alwi Jamalullail.
Abad ke-20
[sunting | sunting sumber]Pemerintahan Raja Syed Alwi dikenali oleh kerana langkah-langkah pemodenan Perlis yang ketara dalam kedatangan penjajahan British di Perlis.[16] Raja Syed Alwi mula menubuhkan Majlis Mesyuarat Kerajaan negeri pada Disember 1905 yang diketuai baginda sendiri atas nasihat penasihat kewangan di Kedah, G. C. Hart,[16][17] dan mula mengorak langkah seperti menyelesaikan masalah kewangan tinggalan ayahandanya. Untuk menyelesaikan masalah kewangan tersebut, pihak Perlis memeterai pinjaman wang daripada Siam, dengan seorang pegawai British, A. H. Duke, dilantik oleh Siam sebagai penasihat kewangan untuk melunaskan isu kewangan Perlis, menandakan pengaruh awal pentadbiran British di Perlis. Pada masa yang sama, pinjaman wang kepada Perlis dilihat sebagai taktik pihak Siam untuk mengikat Perlis agar dapat terus menguasainya dalam suasana kedatangan Barat.
Penguasaan jajahan British di Perlis semakin ketara dengan Perjanjian Bangkok pada 1909. Sungguhpun perjanjian ini menandakan peralihan tampuk penguasaan Siam kepada British, ia juga memberikan pertolongan kepada masalah kewangan Perlis memandangkan hutang kini dapat diselesaikan dengan wang daripada Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, dengan hutang berjaya dilunaskan pada 1929.[16] Susulan itu, pada 1930, Perlis menjadi negeri naungan British, dan menerima penasihat British secara rasmi.[18] Pada sekitar awal 1930-an, wabak hawar berdarah yang membelenggu kawasan Tanah Melayu, terutamanya Kedah, memasuki Perlis.[19]
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ Ahmad Ismail 1992, m/s. 16.
- ^ a b c Yazid Mat; Hazman Hassan. "Perlis: Dari jajahan takluk ke negeri berdaulat". Jabatan Arkib Negara. Diarkibkan daripada yang asal pada 3 Disember 2019.
- ^ Ismail, Ramli (1996). "Terusan Tertua di Semenanjung". Jurnal Warisan Indera Kayangan. 8: 10–12.
- ^ Siti Rosnah 2003, m/s. 7.
- ^ Siti Rosnah Haji Ahmad 2003, m/s. 7.
- ^ Siti Rosnah 2003, m/s. 7-8.
- ^ Ulrike Freitag, W. G. Clarence-Smith, Hadhrami Traders, Scholars, and Statesmen in the Indian Ocean, 1750s-1960s: 1750s- 1960s, pg 85-6
- ^ Siti Rosnah Haji Ahmad 2003, m/s. 8.
- ^ a b c "Salasilah Diraja". Pejabat DYMM Tuanku Raja Perlis. 13 April 2017. Dicapai pada 11 Julai 2024.
- ^ Ahmad Ismail 1992, m/s. 38.
- ^ Siti Rosnah Haji Ahmad 2003, m/s. 8-9.
- ^ Hassan; Abd Aziz; Mohd Noor; Zakaria (2022). "Al-Sunnah dalam kurikulum sekolah agama petang Perlis (SAPPs) Majlis Agama Islam dan Adat Istiadat Melayu Perlis (MAIPs)". Seminar Warisan Nabawi. https://swanfpqs.usim.edu.my/index.php/conference/article/view/39.
- ^ a b Rejab, F. I. (1992). "Sejarah pemerintahan Tuanku Syed Ahmad Jamalullail: Raja Negeri Perlis yang ke-2" (PDF). Jurnal Warisan Indera Kayangan. 4.
- ^ a b "Salasilah Diraja". dymm.perlis.gov.my. Pejabat DYMM Tuanku Raja Perlis. 13 April 2017. m/s. 4. Dicapai pada 24 Jun 2024.
- ^ F.I, Rejab (1993). "SEJARAH PEMERINTAHAN TUANKU RAJA SYED SAFFI JAMALULLAIL" (PDF). Jurnal Warisan Indera Kayangan Bil 5 - 1993.
- ^ a b c d Arba'iyah, Mohd Noor; Mohd Firdaus, Abdullah (2021). "Reign of Raja Syed Alwi ibn Syed Safi Jamalullail in Perlis (1905-1943): Modernisation and socioeconomic development" (PDF). Malaysian Journal of History, Politics & Strategic Studies. 48 (3): 127–152.
- ^ "Salasilah Diraja". dymm.perlis.gov.my. Pejabat DYMM Tuanku Raja Perlis. 13 April 2017. m/s. 5. Dicapai pada 24 Jun 2024.
- ^ Papers of John Hamer, MSS Ind. Ocn. S 316. Box 1 File 1, Advisers in Perlis, Bodleian Library, Oxford University.
- ^ Abadanuddin, Nur Nabilah Syuhada; Mat Enh, Azlizan (2021). "Penularan wabak hawar berdarah di Tanah Melayu, 1917-1957". Sejarah. 30 (2). doi:10.22452/sejarah.vol30no2.4.
Bibliografi
[sunting | sunting sumber]- Ahmad Ismail; Yazid Mat (1992). Perlis Indera Kayangan: sejarah pembentukan sebuah negeri berdaulat. Perpustakaan Awam Negeri Perlis. m/s. 38. ISBN 9789839976816.
- Siti Rosnah Haji Ahmad (2003). Pemerintah dan Pemimpin Kerajaan-Kerajaan Negeri. Kuala Lumpur: Golden Books Centre. ISBN 9837204591.
| Mukim | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pekan | |||||||||||
| Bahagian pilihan raya |
| ||||||||||
