Waopes vaan Noord-Braobant

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Nederlandse provincie Noord-Braobant heet 'n aajd waope mèt zien wortele in 't huieg Belsj. Ouch kint de provincie e rillatief groet aontal gemeintes en väöl vreuger gemeintes, de aldermieste ouch mèt hun eige waope. Daoneve kint Noord-Braobant nao Friesland ouch 't groetste aontal dörpswaopes. Dees paasj gief 'n euverziech vaan de versjèllende waopes die in Noord-Braobant gelle en golle, plus e paar veurgestèlde waopes die noets höbbe gegolle.

Soorte waopes

't Ierste wat opvèlt aon de Braobantse waopes is 'n rillatief einvörmegheid. Wie in Limbörg höbbe veural in de Meierij (Oos-Braobant) väöl gemeintes 't zegel vaan hun sjepebaank euvergepak; miestal waor dat 'nen heilege. Umtot zegele gein kleure drage, zien zoe'n waopes bekans ummer in riekskleure verdeild: veld vaan lazuur (blauw), figuur vaan goud, dus wie in 't waope vaan Nederland. Versjèllende populair heilege (Sint-Maarten, Sint-Joris, Sint-Caecilia, Sint-Laurens, Sint-Jan, Sinterklaos etc.) zien, dèks wel mie es eine kier, in de provincie te vinde. De mieste vaan die gemeintes zien intösse opgeheve en sommege höbbe 't waope mèt d'n heilege vervaange door 't hierlekheidswaope oet 't ancien regime, meh noe nog zien zoe'n waopes in gebruuk bij de gemeintes Gilze en Rijen (Pieter), Goirle (Jan; allein d'n aofgehakde kop), Uden ('t ruuster vaan Sint-Laurens) en Valkenswaard (Sinterklaos).

Ouch väöl waopes zoonder heilege en mèt aw heraldische veurstèllinge drage riekskleure. Dit beteikent miestens tot de gemeinte in kwestie 'n kleurloes teikening opsjikde, zoonder besjrieving vaan kleure ouch. Dit sjijnt in Noord-Braobant evels oongewoen dèks te zien gebeurd. Dèks heet 'n gemeinte dit later gecorrigeerd (zuug beveurbeeld de twie versies vaan 't Aarle-Rixtels waope). Allewijl drage veural nog sumpel, waopes riekskleure (beveurbeeld 't sprekend waope vaan Son en Breugel, boe de riekskleure hiel good passe). 'nen Inkele kier koume de riekskleure umgekierd veur (Udenhout, welk waope sumpel-eweg gebaseerd is op 't Nederlands riekswaope).^[1]

'nen Aanderen trend is tot väöl gemeintewaopes de symbole vaan hun historische regio's drage. Noord-Braobant kaom pas laat in de middeliewe oonder bestuur vaan d'n hertog vaan Braobant en de geannexeerde liene hele 'n groete zelfstendegheid. 't Waope vaan 't Markiezaot herkint me beveurbeeld bij Rucphen en Woensdrecht, 't waope vaan de Baronie - drei andreaskruiskes - bij oonder mie Zevenbergen en Breda zelf (en bij Willemstad in combinatie mèt 't Markiezaot; wijer ouch in Zuid-Holland, es symbool vaan de hiere vaan Strijen), 't sjèld vaan 'tland vaan Altena - twie vèsse - bij Woudrichem en talloes opgelufde gemeintes, in 't Land vaan Heusden (boe-oonder Heusden zelf) vint me e raad es figuur, merlètte vint me in 't noordooste, bij De Graaf, Kuuk en Zammek en in 't zuidooste vint me de drei heures vaan 't graofsjap Häör, die ouch op talloes Limbörgse waopes figurere.

Provinciewaope

De provincie Noord-Braobant dreug 't volgend waope:

In sabel (zwart) 'ne liew vaan goud, getongk en genageld vaan keel (roed). 't Sjèld gedèk mèt 'n hertogkroen (vaan goud, geveurd vaan keel mèt hermelijne umsleeg) en gehawwe door twie liewe vaan goud, getóngk en genageld vaan keel.

Dit is in weze 't aajd waope vaan 't Hertogdom Braobant en es zoedaoneg 't ajdste provinciewaope vaan Nederland. 't Oontstoont ind twelfden iew, in d'n tied tot Braobant nog bekind stoont es 't Graofsjap Leuve. Midde daartienden iew valle veur 't iers mèt zekerheid de kleure sabel en goud te oontdèkke, d'n iew dao-op weure de negel en tong keel gekleurd. Dit waope bleef, jeh zelfs mèt hertogskroen, ouch in gebruuk veur Staots-Braobant, 't deil vaan 't hertogdom wat nao 1648 es Generaliteitsland oonder de Rippubliek kaom. Ouch in e groet deil vaan de Fransen tied bleef 't waope in gebruuk (vaan 1795 tot 1798 wel mèt 'ne lauwerkrans). Ouch in 't Keuninkriek heel me 't waope aon. Bij Keuninklek Besluut vaan 15 juli 1920 woorte de twie Braobantse liewe es sjèldhawwers touwgeveug.^[2]

Gemeintewaopes

N.B.: Plaotse in 't Land van Kuuk en de gemeinte Kraonendónk stoon oonder hunnen eige dialeknaom opgenome, plaotse oet de Kempe, kortbij de Limbörgse grens, stoon hei mèt hunne Limbörgse naom.

Opmerking: De gemeinte Drimmelen dreug gei waope. Ouch Altena heet nog gein eige waope.

Vreuger gemeintewaopes

Zuug ouch: Lies vaan geweze gemeintes in Noord-Braobant

Gein eige waope: Deursen en Dennenburg, Gastel, Genderen, Huisseling en Neerloon, Lithoijen, Zeelst.
De kortstundege gemeinte Alem had 'tzelfde waope es Alem, Maren en Kessel. 't Aajd waope (versie 1817) vaan de gemeinte Fijnaart en Heijningen is geliek aon dat vaan Standdaarbuiten. De gemeinte Kuuk en Sint-Aagte (Cuijk en Sint-Agatha) veurde 'tzelfde waope es de huiege gemeinte Kuuk, evels zoonder kroen. Nieuw-Ginneken veurde 'tzelfde waope es de awwer gemeinte Ginneken en Bavel. Roosendaal en Nispen veurde 'tzelfde waope es de huiege gemeinte Roosendaal, zij 't ouch weer zoonder de kroen. Veldhoven droog tot 1969 't waope vaan de awwer gemeinte Veldhoven en Meerveldhoven.
Veurgestèlde nui versies die door oplufting vaan de gemeinte neet mie zien aongevraog: Berghem (1992), Den Dungen, Geldrop (1996), Mierlo (1996).
Veurgestèlde nui waopes, um aander reies neet ingeveurd: Best (1996).

Dörpswaopes

Noord-Braobant kint e vrij groet aontal dörpswaopes. Soms höbbe veurmaolege gemeintes ouch e dörpswaope; dat wèlt daan zègke tot 't waope nao de annexatie (al of neet officieel) is veranderd.

Oontbreke: Lieshout (dörpswaope), Mariahout.
Aofgeweze of neet doorgeveurde veurstèlle veur dörpswaopes: Engelen (1993), Gastel (1996), Gestel en Blaarthem (1996), Huisseling en Neerloon (1992), Stratum (1996), Strijp (1996), Tongelre (1996), Woensel (1996), Zeelst (1996), Zesgehuchten (1996)

Rifferenties

↑ Heraldrywiki - Udenhout
↑ Hubert de Vries, Wapens van de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 80-7, 207.

Waopes in Nederlandj
Drenthe \| Euverijssel \| Flevolandj \| Frieslandj \| Geljerlandj \| Groninge \| Limburg \| Naord-Braobentj \| Naord-Hollendj \| Utrech \| Zielandj \| Zuud-Hollendj

[1] Heraldrywiki - Udenhout

[2] Hubert de Vries, Wapens van de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 80-7, 207.

[1]

[2]