Carmina (Carolus Magnus), J. P. Migne
CARMEN PRIMUM. AD ADRIANUM PAPAM.(Ex Froben., Opp. B. Alcuini.)
(1349B)
Adriano summo papae, papaeque beato;
Rex Carolus salve mando, valeque, Pater
Praesul apostolicae munus hoc [ L., isthoc] sume cathedrae,
Vile foris visu, stemma sed intus habens.
Organa Davidico gestant modulantia plectro,
Continet et lyricos, suavisonosque modos.
Haec tua, Christe, chelys miracula concinit alma,
Qui clavem David, sceptra domumque [ Ms., donumque] tenes.
Mystica septeno fuerant haec trusa sigillo
Carmina, ni Christus panderet ista Deus.
(1349C)Hoc vobis ideo munus pie dedo sacerdos,
Filius ut mentem Patris adire queam.
Ac memorare mei precibus sanctisque piisque,
Hoc donum exiguum saepe tenendo manu.
Et quanquam modico niteat splendore libellus,
Davidis placeat celsa camoena tibi.
Rivulus iste meus teneatur flumine vestro,
Floriferumque nemus floscula nostra petant.
(1350B)Incolumis vigeas, rector, per tempora longa
Ecclesiamque Dei dogmatis arte regas.
CARMEN II. EPITAPHIUM ADRIANI I PAPAE, Quo Carolus Magnus sepulcrum ipsius decoravit. (Ex eodem, ibid.)
Hic Pater Ecclesiae, Romae decus, inclytus auctor
Adrianus requiem papa beatus habet.
Vir, cui vita Deus, pietas lex, gloria Christus,
Pastor apostolicus, promptus ad omne bonum.
Nobilis ex magna genitus jam gente parentum,
Sed sacris longe nobilior meritis.
Exornare studens devoto pectore pastor
Semper ubique suo templa sacrata Deo.
(1350C)Ecclesias donis, populos et dogmate sancto
Imbuit, et cunctis pandit ad astra viam.
Pauperibus largus, nulli pietate secundus,
Et pro plebe sacris pervigil in precibus,
Doctrinis. Opibus, muris erexerat arces,
Urbs caput orbis, honor inclyta Roma, tuas.
Mors cui nil nocuit, Christi quae morte perempta est,
Janua sed vitae mors melioris erat.
(1351A)Post Patrem lacrymans [ Edit., lacrymis] Carolus haec carmina scripsi.
Tu mini dulcis amor, te modo plango, Pater.
Tu memor esto mei, sequitur te mens mea semper.
Cum Christo teneas regna beata poli.
Te clerus [ Edit., clarus] populus magno dilexit amore,
Omnibus unus amor, optime praesul, eras.
Nomina jungo simul titulis, clarissime [ Edit., charissime], nostra.
Adrianus, Carolus, rex ego, tuque Pater.
Quisque legas versus, devoto pectore supplex,
Amborum mitis, dic, miserere Deus.
Haec tua nunc teneat requies, charissime, membra,
Cum sanctis anima gaudeat alma Dei.
(1351B)Ultima quippe tuas donec tuba clamet in aures,
Principe cum Petro surge videre Deum.
Auditurus eris vocem, scio, Judicis almam:
Intra nunc Domini gaudia magna tui.
Tum memor esto tui nati, Pater optime, posco;
Cum Patre, dic, natus pergat et iste meus.
O pete regna, Pater felix, coelestia Christi,
Inde tuum precibus auxiliare gregem.
Dum sol ignicomo rutilis splendescit ab axe,
Laus tua, sancte Pater, semper in orbe manet.
Versus sequentes ad epitaphium Adriani papae adjuncti sunt ex codice manuscripto pervetusto in collegio Ratisbonensi asservato. Illos versus excepimus ex Frobenio inter ADDENDA et SUPPLENDA ad beati Alcuini Opera, tom. II, pag. 614. [EDIT.]
(1351C)Quamvis digna tuis non sint, Pater, ista sepulcris.
Nec titulis egeat clarificata fides:
Sume tamen laudes, quas Petri captus amore
Extremo veniens hospes ab orbe legat.
Sanasti patriae laceratum scismate corpus,
Restituens propriis membra revulsa locis.
Imperio devicta pio tibi Graecia cessit,
Amissam gaudens se reparasse fidem.
Africa laetatur, multos captiva per annos,
Pontifices precibus promeruisse tuis.
Haec ego Silverius, quamvis mihi dura, notavi,
Ut possent tumulis fixa manere diu.
CARMEN III. AD ALCUINUM.(Ex eodem, ibid.)
(1351D)
Rex Carolus gaudens de te, Pater atque magister,
Versibus his paucis aeternam posco [ Edit., in Christo] salutem.
Mens mea mellifluo, fateor, congaudet amore,
Doctor amate, tui; volui quapropter in odis,
O venerande, tuam musis solare senectam.
Te quoque te cupiens imperante agnoscere Christo,
(1352A)Nos nostrosque simul sanos nunc esse fideles,
Perpetuis optans tete gaudere triumphis,
Inque Dei cultu vigeas virtutibus almis,
In meliora tenens sanctae vestigia vitae,
Donec et aetherei venias ad culmina regni,
Congaudens sanctis Christo sociatus in aevum.
Meque tuis precibus mecum rape, quaeso, magister
Ad pia, qua tendis, miserantis culmina Regis.
Qua laus atque decus, species, pax, gloria, lumen
Semper in aeternum sanctis sine fine manebit.
CARMEN IV. AD PAULUM TUNC MONACHUM CASSINENSEM.(Ex eodem, ibid.)
(1352B)Parvula rex Carolus seniori carmina Paulo
Dilecto fratri mittit honore pio.
Quae rapuit calamus subito dictantis amore
Demandans chartae [ Edit., castae]: Fer mea verba cito.
Ad faciem Pauli venerandam perge per urbes,
Per montes, silvas, flumina, lustra pete.
Casinum montem Benedicti nomine clarum,
Pastoris magni praecipuique Patris.
Illic quaere meum mox per sacra culmina Paulum,
Illic habitat medio sub grege, credo, Dei.
Inventumque senem devota voce saluta,
Et dic: Rex Carolus mandat aveto tibi.
Gaudia dicque, reor, nostrae sibi magna salutis,
Gratificam Christi per miserantis opem.
(1352C)Atque Pium Patrem rogito tunc semper ubique
Pro nobis preces ut ferat ille sacras.
Nec non nos fratrum precibus commendet honestis,
Sum votis quorum certus adesse Deum.
Quapropter sociis per me mandare salutem
Perpetuae pacis omnibus his placuit.
Ecce valete simul cuncti juvenesque senesque,
Gratia vos Christi protegat atque regat.
CARMEN V. AD EUMDEM PAULUM DIACONUM.(Ex eodem, ibid.)
Hinc celer egrediens celeri mea charta volatu,
Per silvas, colles, valles quoque perpete cursu,
(1352D)Alma Deo chari Benedicti tecta require,
Est nam certa quies fessis venientibus illuc.
Hic olus hospitibus; piscis, hic panis abundat
Pax pia, mens humilis, pulchra et concordia fratrum,
Laus, amor et cultus Christi simul omnibus horis.
Dic Patri et sociis cunctis, salvete, valete.
Colla mei Pauli gaudendo amplecte benigne.
Dicito multoties, salve, Pater optime, salve.
CARMEN VI. AD EUMDEM PAULUM DIACONUM.(Biblioth. de l' Ecole des Chartes.)
(1353A)
Christe, Pater mundi, secli radiantis origo,
Annue nunc voto, ut queam tua mystica dona
Dicere, quae nobis solita clementia praestes,
Atque salutiferam Patribus perferre salutem.
Surge, jocosa, veni, mecum fac, fistula, versus;
Incipe quamprimum meritas persolvere grates,
Et cordis plectro tu dic vale fratribus almis
Dulcia qui nobis doctrinae mella ministrant,
Carminibusque suis permulcent pectora nostra.
Curre per Ausoniae, non segnis epistola, campos,
Atque meo Petro chartam dilecto salutem
Gratificas laudes dic et, pro carmine laeto
(1353B)Quod mihi jam dudum placidum direxerit ille.
Inde per egregiam. . . . . . praesulis aedem
Adriani, tandem Petri loca sancta rogando,
Pro me proque meis visitata relinque silentes.
Hinc celer egrediens facili, mea charta, volatu
Per sylvas, colles, valles quoque praepete cursu,
Alma Deo chari Benedicti tecta require,
Colla mei Pauli persaepe amplecte benigne:
Est nam certa quies fessis venientibus illuc;
Hic olus hospitibus, pisces, hic panis abundans,
Pax pia, mens humilis, pulchra et concordia fratrum,
Laus, amor et cultus Christi simul omnibus horis:
Dic Patri et sociis cunctis: Salvete, valete.
CARMEN VII. CAROLUS MAGNUS AD LECTOREM MANUSCRIPTI QUEM IPSE MENDIS PURGAVERAT.(Ex Lambecio, tom. IV.)
(1353C)
Codicis hujus ovans volui confringere penna
Spinas, quas animo scriptor congessit inerti
Quique legis, precibus pro me pulsare Tonantem
Digneris, valeam si Christi vivere regno.
CARMEN VIII. Versus inscripti libro Evangeliorum quem jussu Caroli scripsit Godescalcus anno 781 ad opus ecclesiae sancti Saturnini Tolosani. (Ex dom. Bouquet., Recueil des Hist.)
Orbe bonus toto passim laudabilis heros,
(1354A)Inclytus in regno, fretus coelestibus armis,
Laude triumphator, dudum supra aethera notus,
Jure patrum solio feliciter inditus haeres,
Pacificus rector, potens dominator et aequus
Praeclarus multis, humili pietate superbus,
Providus ac sapiens, studiosus in arte librorum,
Justitiae custos rectus, verusque satelles,
Pauperibus largus, miseris solatia praestans,
Plenus amore Dei, et Christi compulsus amore,
Septenis dum aperit felix bis fascibus annum,
Hoc opus eximium Francorum scribere Karlus
Rex pius, egregia Hildegar cum conjuge, jussit:
Quorum salvifico tueatur nomine vitas
Rex regum Dominus, coelorum gloria, Christus.
Ultimus hoc famulus studuit complere Godescal,
(1354B)Tempore vernali transcensis Alpibus ipse
Urbem Romuleam voluit quo visere consul,
Ut Petrum sedemque Petri rex cerneret, atque
Plurima celsithrono deferret munera Christo.
Multa peregrinis concessit dona misellis,
Annua tunc ibidem celebrans solemnia Paschae.
Praesulis officio tunc Adrianus functus in arvis
Culmen apostolicum Romana rexit in urbe.
Principis hic Caroli claris natalibus auctam
Karlmannam sobolem mutato nomine Pippin
Fonte renascentem, et sacro baptismate lotum
Extulit oblatum sacratis compater undis.
Septies expletus fuerat centesimus annus,
Octies undecimo sol cumque currerat astro,
Ex quo Christus Jesus secla beaverat ortu,
(1354C)Exuerat totum et tetra caligine mundum.
CARMEN IX. DE ROLANDO SUO EXSTINCTO.(Ex Fabricio, Biblioth. med. et inf. Latinitatis.)
Tu patriam repetis, tristi nos orbe relinquis,
Te tenet aula nitens, nos lacrymosa dies.
Sex qui lustra gerens, octo bonus insuper annos,
Ereptus terrae justus ad astra redis.
Ad paradisiacas epulas te cive reducto,
Unde gemit mundus, gaudet honore polus.