Northfrisek
Yeth minorita usi kowsys yn Almayn yw Northfrisek (Frasch/Fresk/Freesk/Friisk). Kowsys yw gans 30,000 person yn Frisi Kledh. Keskelmys yw an yeth dhe'n dhew yeth Frisek aral, Saterfrisek usi kowsys yn Is-Saksoni ha Westfrisek usi kowsys y'n Iseldiryow.
An yeth Sowsnek yw keskelmys dhe Frisek keffrys. Klassys yw an dhew yeth yn bagas Anglo-Frisek kemmyn hag Anglo-Frisek yw gorrys yn bagas gans an yethow Jermanek Mor Kledh gans Is-Almaynek.
Rannyethow
[golegi | pennfenten]
Yma dew bennvagas a rannyethow Northfrisek: rannyethow an dor bras ha rannyethow enesek. Oll yn oll yma deg rannyeth a Northfrisek ynter an dhew vagas ma.
Northfrisek Enesek
[golegi | pennfenten]Northfrisek an Dor Bras
[golegi | pennfenten]- Frisek Wiedringharde
- Frisek Bökingharde
- Frisek Karrharde
- Frisek Goesharde North
- Frisek Goesharde Kres
- Frisek Goesharde Soth (marow a-dhia 1981)
- Frisek Halligen
Ensamplow
[golegi | pennfenten]
Treylyans an lavar a-woles yw: "'Spann, loor koth, splann!', Häwelman a grias, mes ny yllys gweles po'n loor po'n ster; i res eth dhe'n gweli seulabrys" (dhyworth: Der kleine Häwelmann gans Theodor Storm).
Enesek
[golegi | pennfenten]- „Ljucht, ual Muun, ljucht!” skriilt Häwelmann, man di Muun wiar narigen tö sen en uk di Stiaren ek; ja wiar al altermaal tö Bēr gingen.
Fering-Öömrang (rannyeth a Föhr hag Amrum)
- „Locht, ual muun, locht!” rep Heewelmaan, man a muun wiar nochhuaren tu sen an a stäären uk ei; jo wiar al altermaal tu baad gingen.
HeligolandekHeligolandek (rannyeth a Helgoland)
- „Lochte, ool Muun, lochte!” rüp Heäwelman, oawers de Muun wear naarni tu sin’n en uk de Steern ni; dja wear al allemoal tu Baad gingen.
Dor Bras
[golegi | pennfenten]Frisek Goesharde North, Hoorninger Fräisch eghen a Langenhorn
- „Jocht, uule moune, jocht!” biilked Hääwelmoon, ors e moune waas närngs to schüns än da steere ok ai; ja weern al aal to beede gingen.
- „Ljocht, uuile moone, ljocht!” biilked Hääwelmuon, män e moone was näärgen to schüns än uk e steere ai; jä würn al altomoale to beerd gingen.
Halligen Frisian (kowsys y'n enysyow Halligen mes yw rann an rannyethow Dor Bras)
- „Jaacht, uale mööne, jaacht!” bölked Hääwelmoon, man de mööne woas näärngs to siinen än de steere uk ee; jä weern al altomaole to beed giangen.
Mooring (rannyeth a Bökingharde)
- „Jucht, üülje moune, jucht!” biiljked Hääwelmoon, ouers e moune wus nargne tu schüns än e stääre uk ai; ja wjarn ål åltumååle tu beed lim.
Tabel hevelyans
[golegi | pennfenten]Sowsnek re beu komprehendyes rag hevelyans.
| Rannyeth | Tas | Mamm | Hwor | Broder |
|---|---|---|---|---|
| Söl'ring | Faaðer | Mooter | Sester | Bröðer |
| Fering | aatj | mam | saster | bruler |
| Öömrang | bruder | |||
| Frisek Hallig | baabe | mäm | soster | bröör |
| Halunder | Foor | Mem | Söster | Bruur |
| Frisek Wiedingharde | tääte | määm | broor | |
| Frisek Karrharde | mäm | brauder | ||
| Frisek Bökingharde | taatje | mam | brouder | |
| Frisek Goesharde Kres | ate | mäm | broor | |
| Frisek Goesharde Soth | fåår, fååðer | brööðer | ||
| Frisek Goesharde North | fååje | soster | brår | |
| Sowsnek | father | mother | sister | brother |
Studh a-lemmyn
[golegi | pennfenten]An niver a Northfrisegoryon yw ynter 8,00 ha 10,000, mes nyns eus arhwithransow kewar. Yn peryll yw an yeth awos ny'n dysk fleghes yn lower a leow. Yn Lyver Rudh an Yethow Peryllys gans UNESCO, klassys yw Northfrisek avel peryllys yn tevri. Gwithys yw an yeth gans an Chartour Europek rag Yethow Ranndiryel po Bian.