Saleng
| Saleng | |
|---|---|
| |
| Taksonomia | |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Dibision: | Pinophyta |
| Klase: | Pinopsida |
| Urnos: | Pinales |
| Pamilia: | Pinaceae |
| Henero: | Pinus |
| Subhenero: | P. subg. Pinus |
| Seksion: | P. sect. Pinus |
| Subseksion: | P. subsect. Pinus |
| Sebbangan: | P. kesiya
|
| Dua a nagan | |
| Pinus kesiya | |
Ti saleng wenno parua[2] , (Pinus kesiya), ket maysa kadagiti kaaduan a naiwarwaras a pino idiay Asia. Ti sakupna ket maigay-at iti abagatan ken daya manipud iti turturod i Khasi idiay abagatan a daya ti India nga estado ti Meghalaya nga isu idiay ti nakaalan ti naganna aginggana ti akin-amianan a Tailandia, Filipinas, Burma, Cambodia, Laos, akin-abagatan unay a Tsina, ken Bietnam. Ti populasion ti saleng ket nasamek idiay India ken Burma ken saan unay nga adu idiay kadagiti lugar a masna a pakaisakupanna. Daytoy ket nangruna a naimuyongan a sebbangan kadagiti dadduma a paset ti lubong, a mairaman idiay akin-abagatan nga Aprika ken Abagatan nga Amerika.[3][4]
Iti Ingles daytoy ket sapasap nga ammo pay a kas iti:
- Khasi pine (manipud kadagiti turod ti Khasi idiay India)
- Benguet pine (manipud iti probinsia ti Benguet iti Luzon, Filipinas, nga isu daytoy ti kaaduan a sebbangan iti Tropikal a kabakiran ti pino ti Luzon)
- Three-needled pine.
Ti pino ti Filipinas (pino ti Benguet) ket sagpaminsan pay a tinawtawagan a kas ti Pinus insularis; nupay kasta, ti agdama a kapanunotan ket matrato daytoy a kapada ti P. kesiya. Ti siudad ti Baguio ket nabirngasan a kas "Ti siudad dagiti pino", gapu ti kaadu kadagitoy a kayo.
Deskripsion
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti saleng ket maysa a kayo a makaabot iti 30–35 metro a katayag nga addaan iti nalinteg, silindriko a puon. Ti ukis ti kayo ket napuskol, nangisit a kayumanggi, nga addaan kadagiti nauneg nga ukap. Dagiti sangana ket nalangpaw, nalabbasit a kayumanggi manipud iti maikadua a tawen, dagiti bassit a sangana ket horisontal ken naglay-ot . Dagiti bulong ket kasla dagiti dagum, nangisit a berde, kadawyan a 3 iti tunggal maysa a bassit nga uggot, 15–20 sentimetro iti kaatiddog, ti abbong ti bassit nga uggot ket 1–2 sentimetro ti kaatiddog ken agtalinaed. Dagiti kono ket immitlogda, 5–9 sentimetro ti kaatiddog, kankanayon a bassikaw nga agpababa, sagpaminsan pay bassit a nanrungad; dagiti siksik ti maikadua ti tawenna a kono ket napuskol, ti umbo ket rummuar bassit a bassikaw, ken masansan a nasiit. Dagiti siksik ket adda dagiti agdaliasat ken umatiddog a pasag iti ballasiw ti tengnga ti rabaw ti siksik. Dagiti bukel ket napayakan, 6–7 mm ti kaatiddogda nga addaan iti 1.5-2.5 sentimetro a payak. Ti polinasion ket iti tengnga ti primabera, dagiti kono ket tumangkenda kalpasan ti 18–20 a bulbulan.
T saleng ket kadawyan nga agtubo kadagiti puro a takder wenno mailalaok kadagiti akaba ti bulongna a kayo, ngem saan nga agporma kadagiti kabakiran ti nawaya a pino.
Komersial nga usar
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti nalukneng ken ken nalag-an a tarikayo ti saleng ket mabalin a mausar para kadagiti adu a sakup ti panangipakat, mairaman kadagiti kahon, ngala ti papel, ken dagiti temporario nga adigi ti elektrisidad. Kaaduan nga inus-usar daytoy para iti tarikayo, nga agtaud kadagiti masna a kabakiran ken dagiti plantasion.[3][4]
Ti nasayaat ti kalidad a tutotna ket saan unay nga adu ket saan unay a naus-usar malaksid idi las-ud ti panawen ti Kastila idiay Filipinas para iti panagpataud ti aguarras.
Lokal a nagnagan
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti saleng ket tinawtawagan pay iti:
- Ingles: Khasi pine
- Birmano: ထင်းရှူး [tʰí̃ jú]
- Insik: 思茅松 (Sīmáo sōng), manipud iti ili ti Simao
- Ilokano: saleng wenno parua
- Tagalog: sahing
- Lao: ຄົວ [kʰúə]
- Bietnamis: thông ba lá
- Thai: สนสามใบ (Son Sam Bai), manipud iti bulbulong.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Farjon, A. (2013). "Pinus kesiya". The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2013: e.T42372A2975925. doi:10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T42372A2975925.en. Naala idi 13 Disiembre 2017.
- ^ Elmer Drew Merrill (1922), Ti enumerasion dagiti agsabsabong a mula ti Filipinas, Manila: Opisina ti pagmalditan
- ^ a b Luu, Nguyen Duc To; Philip Ian Thomas (2004). Conifers of Vietnam. pp. 42–43. ISBN 1-872291-64-3. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-05-19. Naala idi 2013-08-12.
- ^ a b "Pinus kesiya". AgroForestryTree Database. International Centre for Research in Agroforestry. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-04-06. Naala idi 17 Abril 2012.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti midia a mainaig iti Saleng iti Wikimedia Commons
- Gymnosperm Database: Pinus kesiya
- Suitability of Pinus kesiya for tree-ring analyses
