Ռոստիսլավ Զախարով

Ռոստիսլավ Զախարով; ռուս.՝ Захаров Ростислав Владимирович
Ծնվել է	օգոստոսի 25 (սեպտեմբերի 7), 1907
Ծննդավայր	Աստրախան, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հունվարի 15, 1984 (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Վագանկովյան գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Ա. Վահանովայի անվան ռուսական բալետի ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի պետական թատերական արվեստի ակադեմիա
Գիտական աստիճան	արվեստագիտության դոկտոր
Մասնագիտություն	պարուսույց, բալետմայստեր, բալետի պարող, թատերական ռեժիսոր, բալետի ուսուցիչ, հրապարակախոս և կինոռեժիսոր
Աշխատավայր	Մարիինսկի թատրոն
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; և
	Rostislav Zakharov Վիքիպահեստում

Ռոստիսլավ Զախարով (ռուս.՝ Ростисла́в Заха́ров, օգոստոսի 25 (սեպտեմբերի 7), 1907, Աստրախան, Ռուսական կայսրություն^[1] - հունվարի 15, 1984(1984-01-15)^[2], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), բալետի խորհրդային արտիստ, բալետմաստեր, օպերային ռեժիսոր, մանկավարժ, բալետի մասին գրքերի հեղինակ։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1969 ), Ստալինյան երկու մրցանակիի առաջին աստիճանի դափնեկիր (1943, 1946 թվականներ) արվեստաբանության դոկտոր (1970 թվական)^[3]^[4]։

Կենսագրություն

Ռոստիսլավ Զախարովը ծնվել է Աստրախանում։ Նրա հայրը մի փոքր նավի նավապետ էր, ազատ ժամանակ նվագում էր մանդոլին, բալալայկա և այլ գործիքներ, տանը կազմակերպում էր սիրողական նվագախումբ։ Մայրը` Օլգա Նիկոլաևան, բեմադրում էր սիրողական ներկայացումներ, որոնցից մեկում Ռոստիսլավ Զախարովը պարում էր ռուսական պարեղանակի տակ^[5]։ 1914 թվականին ընտանիքը տեղափոխվում է Պետրոգրադ և սենյակ է վարձում Նևսկի պողոտայում^[6]։ Երբ նրա քրոջը` Ելենային, ծնողները տանում են բալետային մանկավարժ Ալեքսանդր Չեկրիգին` մոտ ստուգատեսի, Զախարովը խնդրում է նրանց իրեն էլ տանել։ Չեկրիգինը միաժամանակ ստուգում է նաև Ռոստիսլավի տվյալները և համառորեն խորհուրդ է տալիս ընդունել նրան բալետի դպրոց^[7]։

1920 Զախարովն ընդունվել է պետական ակադեմիական թատերական բալետային ուսումնարան, իսկ նրա քույրը չի ընդունվել` քննությունները ձախողելու պատճառով։ Նրա ուսուցիչներից էր Վլադիմիր Պոնոմարյովը, որը տալիս էր դասական պարի դասեր, Ալեքսանդր Շիրյաևը, որը դասավանդում էր բնորոշ պար և Լեոնիդ Լեոնտևը, որն ուսուցանում էր մնջախաղ։ 1926 թվականին հաջող կատարել է բենգալացու դերը «Թալիսման» ավարտական բալետում^[7]։

Նույն թվականին ուղարկվել է Խարկովի նորաբաց պետական մայրաքաղաքային օպերային թատրոն, որն ղեկավարում էին Վլադիմիր Ռյաբցևն ու Ասաֆ Մեսսերերը, որոնք խումբը համալրել էին մայրաքաղաքային ուսումնարանների շրջանավարտներով։ Խաղացանկը նույնպես կազմված էր լենինգրադյան և մոսկովյան թատրոնների բալետներից։ Զախարովի առաջնախաղը կայացել է «Սապատավոր ձիուկ» բալետում` ուկրաինական պարով^[7]։ Տարվա վերջում խումբը տեղափոխել է Կիևի պետական ակադեմիական ուկրաինական օպերա։ Զախարովն զբաղված էր «Կարապի լիճ» բալետում, որտեղ կատարել է պա-դե-տռուա և մենակատարի դերը հունգարական պարում։ Զախարովը միջսեզոնի ժամանակ հանդես է եկել հյուրախաղային ելույթներով և ինքնուրույն համարներ է բեմադրել։

1927 թվականին, չլքելով թատրոնը, հիմնադրել է Կիևի բալետային ստուդիան, որտեղ ուսուցանել է դասական և զույգ պարերի հիմունքները իր ապագա կնոջ` Մարիա Սմիրնովայի հետ։ Ստուդիայի բազայի վրա ստեղծել և բեմադրել է իր առաջին` մեկ գործողությամբ կատարվող «Նավաստի» բալետը^[7] իր սեփական սցենարով, որտեղ կատարել է կապիտանի դերը։ Դրանց հաջորդել է բալետ Ռիկարդո Դրիգոյի «Առլեկինադայի» մոտիվներով և համերգային ծրագիր, որը կազմված էր «Ֆաուստ» և «Իշխան Իգոր» օպերաների համարներից։

1929 թվականի ամռանը հրավիրվել է Սարատովի երաժշտական կոմեդիայի և բալետի թատրոն, որտեղ բեմադրել է «Դոն Կխոտ» բալետը։ Փորձի պակաս զգալով` նույն թվականի աշնանը ընդունվել է Լենինգրադի բեմական արվեստի տեխնիկումի ռեժիսորական բաժինը, Վլադիմիր Սոլովյովի կուրսը և այնտեղ սովորել է մինչև 1932 թվականը^[7]։ Համատեղել է ուսումը և Լենինգրադի պետական էստրադայում արտիստի և բեմադրողի աշխատանքը, թատրոնի ներկայացումների համար պարեր է բեմադրել Ս. Է. Ռադլովայի ղեկավարությամբ, Էստրադային-կրկեսային տեխնիկումում ղեկավարել է դերասանի վարպետության դասարանը, որտեղ նույնպես իրականացրել է բեմադրությունների շարք. նրա աշակերտը եղել է Սերգեյ Ֆիլիպովը^[6]^[7]։

1934-1936 թվականներին բալետմաստեր է եղել Լենինգրադի օպերայի և բալետի թատրոնում։ Արդեն առաջին թատերաշրջանում իրականացրել է «Բախչիսարայի շատրվան» բալետի բեմադրությունը` սկիզբ դնելով խորհրդային խորեոգրաֆիկ «պուշկինապատմանը» և հայտնելով աշխարհին ռեժիսորական աշխատանքների նոր մեթոդի մասին^[3]^[4]։ Դրանում կիրառում է գտել Ստանիսլավսկու համակարգը, որի երկրպագուն էր Զախարովը^[5]։ Ներկայացման հաջողությունն այնքան մեծ էր, որ արդեն առաջին գործողությունից հետո ռեժիսորին կանչում էին բեմ բիսի, ոչ պակաս ջերմությամբ նրան ընդունել են նաև արտասահմանյան հյուրախաղերում^[6]։

1936 թվականին Զախարովը հրավիրվել է Մեծ թատրոն, որտեղ աշխատել է որպես բալետմաստեր և օպերային ռեժիսոր ընդհուպ մինչև 1956 թվականը։ 1936-1939 թվականներին ղեկավարել է բալետային խումբ^[4]։ Հայրենական մեծ պատերազմի սկզբին թատրոնն էվակուացվել էր Կույբիշև, որտեղ 1942 թվականին Կույբիշևի օպերային թատրոնի բեմում Զախարովը բեմադրել է «Վիլհելմ Տելլ» օպերան^[6]։ 1943 թվականին նա արժանացել է Ստալինյան մրցանակի առաջին աստիճանի և այդ մրցանակը հանձնել պաշտպանության ֆոնդ^[5]։ 1942 թվականին թատրոնում բացվել է Փորձարարական թատերական ստուդիա, որը մինչև 1945 թվականը ղեկավարել է հենց ինքը` Զախարովը։ 1943 թվականին խումբը վերադարձել է Մոսկվա։ Խորհրդային բանակի հաղթանակը թատրոնը տոնել է Զախարովի բեմադրությամբ «Մոխրոտիկը» բալետով, որի առաջնախաղը հաջողությամբ անցկացվել է 1945 թվականի աշնանը^[6]։

Նույն թվականին Սերգեյ Էյզենշտեյնը հրավիրել է նրան բեմադրել օպրիչնիկների հայտնի պարը «Իվան ահեղի» երկրորդ մասում` Մեծ թատրոնի արտիստների մասնակցությամբ, սակայն ֆիլմում օգտագործվել է Զախարովի բեմադրած տեսարաններից մի փոքր մասը^[7]։ 15 տարի անց նա Ալեքսանդր Ռոուի հետ համատեղ նկարահանել է «Բյուրեղապակյա մաշիկ» ֆիլմ-բալետը` իր բեմադրած «Մոխրոտիկի» մոտիվներով։ 1947 թվականից նա կանոնավոր կերպով մասնակցել է երիտասարդների և ուսանողների համաշխարհային փառատոններին` որպես խորեոգրաֆիկ խմբի գլխավոր բալետմաստեր, եղել է խորհրդային պատվիրակությունների ղեկավարներից մեկը^[7]։

1945-1947 թվականներին եղել է Մոսկվայի խորեոգրաֆիկ ուսումնարանի տնօրեն և գեղարվեստական ղեկավար։ 1948 թվականին էքստեռն ավարտել է Լենինգրադի թատերական ուսումնարանի ռեժիսորական բաժինը, Բորիս Զոնայի դասարանը^[3]^[4]։ 1946 թվականին հիմնադրել է Ռուսաստանի թատերական արվեստի համալսարանի խորեոգրաֆիայի ամբիոնը։ 1951 թվականին ստացել է պրոֆեսորի կոչում։ Իր աշակերտների կազմում էին խորհրդային և արտասահմանյան բալետային թատրոնի գործիչներ, որոնցից էին Իգոր Սմիրնովը, Խաջիսմել Վարզիեևը, Գաֆար Վալամատ-Զադեն, Ալեքսանդր Լապաուրին, Նատալյա Կոնյուսը, Միխայիլ Լավրովսկին, Բուլատ Այուխանովը, Անատոլի Բորզովը, Նատալյա Սոկովիկովան, Դինա Ժուրկինան, Ան Սոն Խին (Հյուսիսային Կորեա), Նադեժդա Կիրաջիևան (Բուլղարիա), Յիրժի Բլաժեկը և Մարիլենա Տոտովան (Չեխոսլովակիա), Վերա Բոկկադորոն (Ֆրանսիա) և ուրիշներ։

1956 թվականին խմբում եղած կոնֆլիկտի պատճառով ստիպված հեռացել է Մեծ թատրոնից^[6]։ Դրանից հետո աշխատել է խորհրդային հանրապետություններում և արտասահմանում, բեմադրել է բալետներ Պրահայի, Բելգրադի, Զագրեբի, Բուդապեշտում թատրոններում։ 1957 թվականին հանդես է եկել որպես Մոսկվայի երիտասարդների և ուսանողների վեցերորդ համաշխարհային փառատոնի եզրափակիչ համերգի ռեժիսոր^[7]։ Ակտիվորեն տպագրվել է, բալետին նվիրված գրքերի, հոդվածների և գրախոսությունների հեղինակ է։ 1951 թվականին դարձել է Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցության անդամ։

Ռոստիսլավ Զախարովը մահացել է Մոսկվայում, 1984 թվականի հունվարի 15-ին։ Թաղված է Վագանկովյան գերեզմանատանը^[8]։

Ընտանիք

Կինը` Մարիա Սմիրնովա (1905—1983 թվականներ), բալետի պարուհի և խորեոգրաֆ։
Որդին` Վլադիմիր Զախարով (1931—1989 թվականներ)։
Թոռնուհին` Օլգա Զախարովա։

Ստեղծագործություն

Պարտիաներ

1927 թվական` «Սապատավոր ձիուկ» (Կեսար Պունի), ուկրաինական պար։
«Կորսար» (երաժշտությունը` Ադոլֆ Ադանի, Լեո Դելիբի, Ռիկարդո Դրիգոյի, Կեսար Պունիի)` ծովահեն։
Համերգային համար «Ծովային պար»

Բեմադրություններ

Մարինյան թատրոն

1934 թվական` «Բախչիսարայի շատրվանը» (Բ. Ասաֆև
1935 թվական` Պարեր օպերայում («Հուգենոտներ» օպերա, Ջակոմո Մեյերբեր)
1936 թվական` «Կորցրած պատրանքներ» (Բ. Ասաֆև)
1949 թվական` «Պղնձե հեծյալ» (Ռեյնգոլդ Գլիեր, ըստ Օնորե դը Բալզակի վեպի)
1949 թվական` «Կարմիր կակաչ» (Ռեյնգոլդ Գլիեր)
1964 թվական` «Նավահանգիստ մտավ «Ռուսաստանը»» (Վասիլի Սոլովյով-Սեդոյ)

Մեծ թատրոն

Բալետներ

1936, 1944, 1954 թվականներ` «Բախչիսարյի շատրվանը» (Բորիս Ասաֆև)
1938 թվական` «Կովկասյան գերին» (Բ. Ասաֆև)
1940 թվական` «Դոն Կիխոտ» (Լյուդվիգ Մինկուս)
1941 թվական` «Տարաս բուլբա» (Վասիլի Սոլովյով-Սեդոյ)
1945 թվական` «Մոխրոտիկը» (Սերգեյ Պրոկոֆև)
1946 թվական` «Օրիորդ-գեջկուհի» (Բ. Ասաֆև)
1949 թվական` «Պղնձե հեծյալ» (Ռեյնգոլդ Գլիեր)
1951 թվական` Գիշերը լերկ ժայռի վրա (երաժշտության հեղինակ` Մոդեստ Մուսորգսկի)

Օպերաներ

1937 թվական` «Ռուսլան և Լյուդմիլա» (Միխայիլ Գլինկա)
1942 թվական` «Վիլհելմ Տելլ» (Ջոակինո Ռոսսինի)
1943, 1953 թվականներ` «Կարմեն» (Ժորժ Բիզե)

Պարեր օպերաներում

1936, 1945` Կյանքը հանուն ցարի (Միխայիլ Գլինկա)
1937` «Հերկած խոպան» (Իվան Ձերժինսկի)
1939, 1942, 1945 թվականներ` «Ռուսլան և Լյուդմիլա» (Միխայիլ Գլինկա)
1942, 1943 թվականներ` «Տրավիատա» (Ջուզեպպե Վերդի)
1942, 1943 թվականներ` «Եվգենի Օնեգին» (Պյոտր Չայկովսկի)
1951 թվական` «Աիդա» (Ջուզեպպե Վերդի)
1952 թվական` «Սորոչինյան տոնավաճառ» (Մոդեստ Մուսորգսկի)
1959 թվական` «Ջալիլ» (Ն. Գ. Ժիգանով)
1969 թվական` «Պատերազմ և խաղաղություն» (Սերգեյ Պրոկոֆև)
«ԻշխանԻգոր» (Ալեքսանդր Բորոդին)
«Ֆաուստ» (Շառլ Գունո)

Այլ թատրոններ

Բալետներ

«Բախչիսարայի շատրվանը» (Բորիս Ասաֆև, 1952 թվական` Բուդապեշտ, 1955 թվական` Պրահա, 1958 թվական` Հելսինկի, 1958 թվական` Ալմա-Աթա, 1961 թվական` Բելգրադ)
«Մոխրոտիկը» (Սերգեյ Պրոկոֆև, 957 թվական` Հելսինկի, 1964 թվական` Մինկս)
«Թանկ բարեկամություն» (Ն. Տլենդիև և Լ. Ստեպանովա)
«Կարապի լիճ» (Պյոտր Չայկովսկի, 1962 թվական` Զագրեբ)
«Ժողովրդի դուստրը» («Տատյանա») (Ա. Կրեյն, Կիևի օպերայի և բալետի թատրոն)

Օպերաներ

«Ռուսլան և Լյուդմիլա» (Միխայիլ Գլինկա, 1956 թվական` Պրահա)

Հեղինակած գրքեր

«Բալետմաստերի արվեստ», 1954
«Զրույցներ պարի մասին», 1963
«Բալետմաստերի աշխատանքը կատարողների հետ», 1967
«Բալետմաստերի գրառումներ», 1976
«Խոսք պարի մասին», 1977
«Պարի ստեղծում. Ուսուցչական փորձի էջեր», 1983
«Պարի ստեղծում. Ուսուցչական փորձի էջեր» Երկրորդ հրատարակչություն, 1989
«Խորհրդային բալետ»

Պարգևներ և կոչումներ

ՌԽՍՖՀ վաստակավոր արվեստի գործիչ (1948 թվական)
ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1951 թվական)
Ղազախստանի ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1959)
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1969)
Ստալինյան առաջին աստիճանի մրցանակ (1943), պարգևատրվել է «Վիլհելմ Տելլ» օպերային ներկայացման համար
Ստալինյան առաջին աստիճանի մրցանակ (1946), պարգևատրվել է Ս. Պրոկոֆևի «Մոխրոտիկը» բալետային ներկայացման բեմադրության համար
Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1976)
Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1937)
Պատվո շքանշան (1959)
Մեդալ «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում կատարած սխրանքների համար»
Մեդալ «Սխրանքի համար։ Ի նշանավորումն Վլադիմիր Լենինի ծննդյան 100-ամյակի»
Մեդալ «Մոսկվայի 800-ամյակի առթիվ»
Արվեստագիտության դոկտոր (1970)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Захаров Ростислав Владимирович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Захаров Ростислав Владимирович // Энциклопедия балета
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Захаров, Ростислав Владимирович // Театральная энциклопедия (под ред. С. С. Мокульского). — М.: Советская энциклопедия, 1961—1965. — Т. 2.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Захаров Р. В. Слово о танце. — М.: Молодая гвардия, 1979. — С. 6—8, 65—69. — 159 с.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 «Ростислав Захаров. По системе Станиславского». Культура. 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 17-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 ^7,8 Ивашнев В. И., Ильина К. В. Ростислав Захаров: Жизнь в танце. — М.: Советская Россия, 1982. — С. 3—27, 179—226. — 240 с.
↑ «Захаров Ростислав Владимирович». Где дремлют мёртвые...

Արտաքին հղումներ

Легенды Большо театра:Ռոստիսլավ Զախարով.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոստիսլավ Զախարով» հոդվածին։

[_f05d92a5330c7175-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Захаров Ростислав Владимирович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_e8539d80fca467d2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[balet-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Захаров Ростислав Владимирович // Энциклопедия балета

[encycl-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Захаров, Ростислав Владимирович // Театральная энциклопедия (под ред. С. С. Мокульского). — М.: Советская энциклопедия, 1961—1965. — Т. 2.

[:1-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Захаров Р. В. Слово о танце. — М.: Молодая гвардия, 1979. — С. 6—8, 65—69. — 159 с.

[:0-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 «Ростислав Захаров. По системе Станиславского». Культура. 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 17-ին.

[:2-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 ^7,8 Ивашнев В. И., Ильина К. В. Ростислав Захаров: Жизнь в танце. — М.: Советская Россия, 1982. — С. 3—27, 179—226. — 240 с.

[8] «Захаров Ростислав Владимирович». Где дремлют мёртвые...

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]