Պատենենի

Պատենենի
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Տիպ Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Ընտանիք Շրթնածաղիկներ Ցեղ Պատենենի
Լատիներեն անվանում
Coleus
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Պատենենի (լատին․՝ Coleus), պատկանում է շրթնածաղիկների ընտանիքին։ Հայրենիքը Հնդկաստանը և Ինդոնեզիան է (Ճավա կղզի)։

Կենսաբանական նկարագիր

Բազմամյա է, նման է վայրի վիճակում աճող եղինջին, այն տարբերությամբ, որ նրա տերևները գունեղ են, և բացի այդ, ձեռքով հպվելիս չի դաղում։

Ծագում

Պատենին առաջին անգամ Եվրոպայում երևացել է 1850 թվականներին, այդ բույսի առաջին սորտերը և ձևերը ստեղծել է գերմանացի օրիգինատոր Վալյեն։

Մշակում

Պատենիները ներկայուս մշակվում են՝ ջերմատներում, սենյակային պայմաններում և ծաղկային ձևավորումներում։ Բնակարանային պայմաններում մշակելու համար շատ հարմար է օգտագործել Ռենելտի պատենենու ձևերը (C.rehneltianus), որը բերվել է Ցեյլոն կղզուց 1914 թվականին։ Այդ տեսակի և դրա պարտեզային ձևերի շիվերը աճելով երկարում, կախվում են, տերևները փոքր են, շատ գունեղ, օգտագործվում են որպես ամպելային բույսեր։ Որպեսզի իր գունեղությունը չկորցնի, ձմեռ ժամանակ բույսը պետք է տեղավորել սենյակի ամենալուսավոր տեղում։ Բազմացվում է սերմերով և կտրոններով։ Կտրոնները սովորաբար վերցնում են ջերմատներում թաղարանների մեջ ձմեռող մայրակներից։

Ցաքսը կատարվում է փետրվարի սկզբներին 15-18° ջերմության պայմաններում։ Սերմերը ծլում են 10-12 օրվա ընթացքում։ Նախասածիլումը կատարում են արկղերում, որից հետո փոխադրում 7 սմ-անոց թաղարների մեջ։ Հետագայում իր հողագնդիկով տնկում են ծաղկանոցի նախատեսված տեղում, բույսը բույսից 15-20 սմ հեռավորության վրա։ Ջերմասեր և լուսասեր է։

Հողի նկատմամբ այքան էլ պահանջկոտ չէ, սակայն լավ է աճում սննդանյութերով հարուստ, պարարտ հողում։ Բարձր արդյունք է տալիս ամառվա ընթացքում թարմ գոմաղբից պատրաստված կոյաջրով 2-3 անգամ պարարտացնելը։ Ջուրը տրվում է առատ, միայն պետք է աշխատել, որ տերևների վրա չթափվի, որովհետև փոշին նստելով թրջված տերևների վրա գույնը կխունացնի։ Այդ պատճառով, ջուրը պետք է տալ հողի երեսից, կամ ռետինե խողովակով, միայն գիշերները։

Կիրառություն

Ծաղկեգործության մեջ օգտագործվում են ծաղկեթմբերի և ղևանդների ձևավորումներում։ Այդ նպատակների համար ցանկալի է օգտագործել, միայն միամյաները, իսկ երկամյաները կամ բազմամյաները օգտագործվում են գեղեցիկ խմբավորումներում և որպես առանձնյակներ (սոլիտեր) գազոնի ֆոնի վրա։

Ծաղկային ձևավորումներում օգտագործվում է պատենենի Վերշաֆֆելտի տեսակը (C.verschafelti Lem.), որն ունի արնակարմիր թավշանման տերևներ, եզրագծած կանաչ շերտով։ Առանձին սորտերից օգտագործվում են՝ պատենենի Հեռոն (C.Hero), մուգ-մանուշակագույն տերևներով, Մարիա-Բոշեն (C.Marie Bocher), դեղին ոսկեգույն տերևներով, Յուլկեն (C.Juhlke), թավշանման կարմիր տերևներով ու ոսկեգույն եզրագծերով և այլն։

Տեսակներ

Պատենիների ցեղը իր մեջ ընդգրկում է մոտավորապես 120 տեսակներ, որոնց մի մասի՝ հայրենիքն էլ արևադարձային Աֆրիկան է։ Դրանք գնահատվում են ոչ թե ծաղիկների, այլ տերևների գեղեցիկ գունեղությամբ։

• Solenostemon autarky (Briq.) J. K. Morton
• Solenostemon pumilus
• Solenostemon rotundifolius, moved to Plectranthus rotundifolius
• Solenostemon scutellarioides (Linnaeus) Codd (Accepted name Plectranthus scutellarioides and also syn. Coleus blumei).
• Solenostemon shirensis (Gürke) Codd
• Solenostemon sylvaticus (Gürke ex Engl.) Agnew

Գրականություն

• Ծաղկաբուծություն և դեկորատիվ այգեգործություն, Հ. Ե. Նարինջյան

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պատենենի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պատենենի» հոդվածին։