Իռլանդիայի վարչապետ
| Իռլանդիայի վարչապետ Իռլանդիայի Տիշեկ | |
|---|---|
 | |
| Նստավայր | Ստյուարդս Լոջ, Դուբլին |
| Առաջին պաշտոնավար | Իմոն դե Վալերա |
| Աշխատավարձ | €199 135[1] |
| Կայք | taoiseach.ie |
Իռլանդիայի վարչապետ կամ Տիշեկ[2][3] (իռլանդերեն՝ Taoiseach na hÉireann, [t̪ˠiːʃəx]), վարչապետը կամ կառավարության ղեկավարը, պետության քաղաքականությունը որոշող անձը[4], նշանակվում է հանրապետության նախագահի կողմից, Էրյախտասի ստորին պալատի (խորհրդարանի) ներկայացմամբ և պետք է իր պաշտոնում մնալու համար պահպանի մեծամասնության աջակցությունը Դոյլ Էրենում։
Տիշեկ (taoiseach) բառը իռլանդերենից թարգմանաբար նշանակում է «առաջնորդ», այն ընդունվել է 1937 թվականի Իռլանդիայի Սահմանադրության մեջ որպես «կառավարության ղեկավարի կամ վարչապետի» կոչում։ Տիշեկը Իռլանդիայի կառավարության ղեկավարի պաշտոնի պաշտոնական անունն է անգլերեն և իռլանդերեն, և այն չի օգտագործվում այլ երկրների վարչապետներին վերաբերելու համար (որոնք իռլանդերենում կոչվում են Príomh Aire): Իռլանդական An Taoiseach ձևը երբեմն անգլերենում օգտագործվում է Taoiseach-ի փոխարեն: Իռլանդիայի սահմաններից դուրս ընդունված է այդ պաշտոնը նշանակել որպես Իռլանդիայի վարչապետ[5].
Գործող վարչապետը Սայմոն Հարիսն է՝ «Ֆինե Գել» կուսակցության առաջնորդը, ով պաշտոնը ստանձնել է 2024 թվականի ապրիլի 9-ին Լեո Վարադկարի հրաժարականից և «Ֆիաննա ֆայլ»-ի, «Ֆինե Գել»-ի և «Կանաչ» կուսակցության միջև կոալիցիոն համաձայնագրի շրջանակներում նախատեսված ռոտացիայից հետո։ Վարադկարն այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 2022 թվականի դեկտեմբերից, իսկ փոխվարչապետ Միխոլ Մարտինը այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 2020 թվականի հունիսից մինչև 2022 թվականի դեկտեմբերը՝ այդ համաձայնագրի շրջանակներում: 2024 թվականի ապրիլի 8-ին Վարադկարը նախագահին դիմում է ներկայացրել վարչապետի պաշտոնից իր հրաժարականի մասին։ 2024 թվականի ապրիլի 9-ին Դոյլ Էրենը ձայների 88 կողմ, 69 դեմ մեծամասնությամբ հաստատել է Սայմոն Հարիսին վարչապետի պաշտոնում[6]։ Դարձել է Իռլանդիայի պատմության մեջ ամենաերիտասարդ վարչապետը[7]։
Ակնարկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իռլանդիայի Սահմանադրության համաձայն՝ Տիշեկը առաջադրվել է Իռլանդիայի խորհրդարանի ստորին պալատի ձայների պարզ մեծամասնությամբ՝ նրա անդամների թվից։ Այնուհետև նախագահը ստորագրում է թեկնածուի նշանակման մասին հրամանագիրը՝ առանց առաջարկվող թեկնածությունը մերժելու հնարավորության: Այդ իսկ պատճառով հաճախ ասում են, որ Տիշեկը «ընտրվել է» Դոյլ Էրենի կողմից։
Եթե Տիշեկը կորցնի մեծամասնության աջակցությունը Դոյլ Էրենում, ապա կամ հրաժարական է տալիս, կամ համոզում է նախագահին լուծարել ստորին պալատը։ Նախագահը կարող է հրաժարվել լուծարումից և, ըստ էության, ստիպել Տիշեկին հրաժարական տալ. մինչ օրս ոչ մի նախագահ չի օգտվել այդ արտոնությունից, թեև այս տարբերակը ծագել է 1944 և 1994 թվականներին, այնուհետև երկու անգամ՝ 1982 թվականին: Տիշեկը կարող է կորցնել աջակցությունը Դոյլ Էրենին անվստահության քվեի ընդունման արդյունքում կամ անուղղակիորեն պատգամավորների վստահության քվեի օգտին քվեարկելուց հրաժարվելու պատճառով, կամ, որպես այլընտրանք, ստորին պալատը կարող է դեմ քվեարկել կառավարության բյուջեի նախագծին: Հրաժարականի դեպքում Տիշեկը շարունակում է կատարել իր պարտականություններն ու գործառույթները մինչև իրավահաջորդի նշանակումը։
Տիշեկը նշանակում է կառավարության մնացած անդամներին, որոնք այնուհետև, Դոյլ Էրենի համաձայնությամբ, հաստատվում են նախագահի կողմից։ Տիշեկը կարող է նաև խորհուրդ տալ նախագահին հեռացնել կաբինետի նախարարներին, ընդ որում նախագահը պետք է հետևի համաձայնագրի վերաբերյալ իր առաջարկությանը: Տիշեկը պատասխանատու է նաև Իռլանդիայի խորհրդարանի վերին պալատի՝ Սենադ Էրենի 60 անդամներից 11-ի նշանակման համար:
Տիշեկի դեպարտամենտ (իռլանդերեն՝ Roinn an Taoisigh, անգլ.՝ Department of the Taoiseach), պետական դեպարտամենտ, որն աջակցում և խորհուրդ է տալիս Տիշեկին իր պարտականությունները կատարելիս։
Աշխատանքի վարձատրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ից Տիշեկի բազային աշխատավարձը կազմում է 94 535 եվրո, լրացուցիչ հավելավճարը՝ 104 601 եվրո, ընդհանուր՝ 199 136 եվրո[1]։ 2011 թվականին Տիշեկի աշխատավարձը կրճատվել է 214 187 եվրոյից մինչև 200 000 եվրո, իսկ 2013 թվականին՝ 185 350 եվրո[8]։
Նստավայր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տիշեկը պաշտոնական նստավայր չունի։ 2008-ին հաղորդեցս, որ Ստյուարդս Լոջ ֆերմայում, Ֆենիքս-Պարկի հարևանությամբ (Դուբլին), կդառնա Իռլանդիայի վարչապետի պաշտոնական նստավայրը, սակայն պաշտոնական հայտարարություններ և գործողություններ չեն եղել[9]։ 11-րդ Տիշեկ Բերտի Ահերնը (1997-2008) չի օգտագործել Ստյուարդս Լոջը որպես բնակավայր, իսկ նրա իրավահաջորդը՝ Բրայան Քոուանը (2008-2011), օգտագործել է այն «ժամանակ առ ժամանակ»[10]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծագում և ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տիշեկ և տոնիշտե բառերը (Tánaiste, փոխվարչապետ, փոխվարչապետ) իռլանդական են և ունեն հնագույն ծագում: Չնայած Իռլանդիայի Սահմանադրության մեջ տիշեկը նկարագրվում է որպես «կառավարության ղեկավար կամ վարչապետ», նրա բառացի թարգմանությունը առաջնորդ կամ լիդեր[4]։ Չնայած 1937 թվականին այդ անունները ներդրած Իմոն դե Վալերան ոչ ֆաշիստ էր, ոչ էլ բռնապետ, երբեմն նշվում էր, որ նա անունը նմանեցնում է ժամանակի ֆաշիստական բռնապետների աշխատանքի վերնագրերին, ինչպիսիք են ֆյուրերը (Հիտլեր), դուչեն (Մուսոլինի) և կաուդիլոն (Ֆրանկո)[11][12][13]։ Իռլանդերենում տոնիշտե բառը նշանակում է «առաջնորդի ժառանգ» և կապված է գելական ժառանգության համակարգի հետ, որի համաձայն առաջնորդը իր կյանքի ընթացքում նշանակում է իրավահաջորդ:
Շոտլանդական գելական լեզվով tîiseach-ը թարգմանվում է որպես կլանի ղեկավար, և երկու բառերն էլ ի սկզբանե նման իմաստներ ունեին Շոտլանդիայի և Իռլանդիայի գելական լեզուներում[note 1][note 2][14][15]։ Տիշեկ բառը նման ծագում և իմաստ ունի ուելսերենի հետ tywysog բառը (ներկայիս իմաստը՝ իշխան)[note 3]։ Ենթադրվում է, որ երկուսն էլ, ի վերջո, բխում են պրակելտ towissākos-ից («առաջնորդ, լիդեր»):
Taoiseach-ի հոգնակի թիվը taoisigh է(t̪ˠiːʃiː)[4]։
Չնայած իռլանդական An Taoiseach ձևը երբեմն անգլերենում օգտագործվում է «Taoiseach»-ի փոխարեն[16], Իռլանդիայի Սահմանադրության անգլալեզու տարբերակն ասում է, որ նա «կկոչվի ... Taoiseach»[note 4]։
Վերնագրի վեճ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1937 թվականին, երբ Դոյլը քննարկում էր Իռլանդիայի Սահմանադրության նախագիծը, ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ Ֆրենկ Մակդերմոտը առաջարկեց փոփոխություն՝ Սահմանադրության անգլերեն տեքստում «Taoiseach» բառը փոխարինել «Prime Minister» բառով՝ պահպանելով իռլանդական անունը միայն Իռլանդերեն տեքստում: Նախաձեռնողն իր առաջարկը պատճառաբանել է ճիշտ արտասանության համար բառի բարդությամբ և իռլանդական Հյուսիսի բնակչությանը օտարելու դժկամությամբ։ Գործադիր խորհրդի նախագահ Իմոն դե Վալերան դեմ է արտահայտվել։ Առաջարկվող փոփոխությունը քվեարկության արդյունքում մերժվել է[17]։
Ներկայիս իրավիճակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տիշեկի ներկայիս դիրքը հաստատվել է Իռլանդիայի 1937 թվականի Սահմանադրությամբ և հանդիսանում է ամենաազդեցիկ դերը իռլանդական քաղաքականության մեջ։ Այս պաշտոնը փոխարինեց 1922-1937 թվականներին Իռլանդիայի ազատ պետության գործադիր խորհրդի նախագահի պաշտոնին:
Տիշեկի և Գործադիր խորհրդի նախագահի դիրքորոշումները տարբեր էին։ Իռլանդիայի ազատ պետության Սահմանադրության համաձայն, վերջինս օժտված էր զգալիորեն ավելի քիչ լիազորություններով և հիմնականում կառավարության նախագահն էր: Օրինակ՝ Գործադիր խորհրդի նախագահը սեփական նախաձեռնությամբ չէր կարող պաշտոնանկ անել գործընկեր նախարարին։ Փոխարենը, Գործադիր խորհուրդը պետք է լուծարվեր և ամբողջությամբ վերափոխվեր՝ անդամին հեռացնելու համար: Գործադիր խորհրդի նախագահը նույնպես իրավունք չուներ խորհուրդ տալ գեներալ նահանգապետին լուծարել ստորին պալատը:
Ի տարբերություն Գործադիր խորհրդի նախագահի՝ Տիշեկը, որի պաշտոնը ստեղծվել է 1937 թվականին, շատ ավելի կարևոր դեր է խաղում։ Նա իրավունք ունի նախագահին խորհուրդ տալ ազատել նախարարներին և լուծարել խորհրդարանը իր հայեցողությամբ, ընդ որում նախագահը գրեթե միշտ պարտավոր է հետևել Տիշեկի առաջարկություններին՝ համաձայն կոնվենցիայի[note 5]։ Քանի որ Տիշեկը կառավարության ղեկավարն է և կարող է իր հայեցողությամբ ազատել նախարարներին, օրենքով կամ Սահմանադրությամբ սահմանված լիազորություններից շատերը, որոնք պետք է իրականացվեն կառավարության կողմից որպես կոլեկտիվ մարմին, իրականում իրականացվում են Տիշեկի կամքով: Կառավարությունը գրեթե միշտ աջակցում է իր ղեկավարին կարևոր որոշումներ կայացնելիս, և շատ դեպքերում հաճախ այդ որոշումը պարզապես պաշտոնականացնում է արդեն իսկ հայտարարվելուց հետո հաջորդ նիստում: Այնուամենայնիվ, թղթի վրա կոլեկտիվ որոշումներ կայացնելու անհրաժեշտությունը երաշխիք է Տիշեկի կողմից ընդունված անխոհեմ որոշման դեմ։
Պատմականորեն, կոալիցիոն կառավարության ձևավորման դեպքում Տիշեկը կոալիցիայի ամենամեծ կուսակցության առաջնորդն էր։ Դրանից միակ բացառությունը Ջոն Կոստելլոն էր, ով, չլինելով իր կուսակցության առաջնորդը, համաձայնեց ղեկավարել կառավարությունը, քանի որ մյուս կուսակցությունները հրաժարվեցին ընդունել այն ժամանակվա ղեկավար Ֆինե գալ Ռիչարդ Մուլքահիին որպես Տիշեկ։ 2010 թվականին Բրայան Քոուանը, համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամից հետո պետական ծախսերի խիստ ոչ պոպուլյար կրճատման պայմաններում, պահպանեց իր դիրքը որպես Տիշեկ մինչև նոր ընտրություններ, բայց Ֆիաննա ֆայլի ղեկավարի պաշտոնը զիջեց Միխոլ Մարտինին (ով հրաժարական տվեց՝ բողոքելով այն բանի դեմ, թե ինչպես է Քոուանը արձագանքել ճգնաժամին):
Պաշտոնատար անձանց ցուցակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գործադիր Խորհրդի Նախագահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | ||||||||||
| № | Դիմանկար | Ազգանուն (Կյանքի տարիներ) Շրջան |
Պաշտոնավարման ժամկետ | Կուսակցություն | Խորհրդի կազմ | Փոխնախագահ | Դոյլ (ընտրված) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Ուիլյամ Կոսգրեյվ Կառլոու-Կիլկենին մինչև 1927 Կորկ՝ 1927 թվականից հետո |
1922 թվականի դեկտեմբերի 6[note 6] |
1932 թվականի մարտի 9 |
Գելական լիգա | 1-ին | ԳԼ (փոքրամասնություն) | Քևին Օ'Հիգինս | 3-րդ (1922) | |
| Գելական լիգա | 2-րդ | ԳԼ (փոքրամասնություն) | 4-րդ (1923) | |||||||
| 3-րդ | Էռնեստ Բլայթ | 5-րդ (1927, հունիս) | ||||||||
| 4-րդ | 6-րդ (1927, սեպտեմբեր) | |||||||||
| 5-րդ | ||||||||||
| 2 | 
|
Իմոն դե Վալերա (1882–1975) Քլեր |
1932 թվականի մարտի 9[note 7] |
1937 թվականի դեկտեմբերի 29 |
Ֆիաննա Ֆայլ | 6-րդ | ՖՖ (փոքրամասնություն) | Շոն Թոմաս Օ'Քելլի | 7-րդ (1932) | |
| 7-րդ | 8-րդ (1933) | |||||||||
| 8-րդ | 9-րդ (1937) | |||||||||
Տիշեկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | ||||||||||
| № | Դիմանկար | Ազգանուն (Կյանքի տարիներ) Շրջան |
Պաշտոնավարման ժամկետ | Կուսակցություն | Կաբինետ կազմ | Փոխվարչապետ | Դոյլ (ընտրված) | |||
| (2) |
|
Իմոն դե Վալերա (1882–1975) Քլեր |
1937 թվականի դեկտեմբերի 29 |
1948 թվականի փետրվարի 18 |
Ֆիաննա Ֆայլ | 1-ին | ՖՖ (փոքրամասնություն) | Շոն Թոմաս Օ'Քելլի | 9-րդ ( ···· ) | |
| 2-րդ | ՖՖ | 10-րդ (1938) | ||||||||
| 3-րդ | ՖՖ (փոքրամասնություն) | 11-րդ (1943) | ||||||||
| 4-րդ | ՖՖ | Շոն Լեմաս | 12-րդ (1944) | |||||||
| 3 | 
|
Ջոն Կոստելլո (1891–1976) Հարավ-Արևելք: Դուբլին |
1948 թվականի փետրվարի 18 |
1951 թվականի հունիսի 13 |
Ֆինե Գել | 5-րդ | ՖԳ–ԼԿ–ԿՊ–ԵԵ–ԱԼԿ–Անկախ | Ուիլյամ Նորթոն | 13-րդ (1948) | |
| (2) |
|
Իմոն դե Վալերա (1882–1975) Քլեր |
1951 թվականի հունիսի 13 | 1954
թվականի հունիսի 2 |
Ֆիաննա Ֆայլ | 6-րդ | ՖՖ (փոքրամասնություն) | Շոն Լեմաս | 14-րդ (1951) | |
| (3) |
|
Ջոն Կոստելլո (1891–1976) Հարավ-Արևելք: Դուբլին |
1954 թվականի հունիսի 2 | 1957 թվականի մարտի 20 | Ֆինե Գել | 7-րդ | ՖԳ–ԼԿ–ԵԵ | Ուիլյամ Նորթոն | 15-րդ (1954) | |
| (2) |
|
Իմոն դե Վալերա (1882–1975) Հարավ-Արևելք: Դուբլին |
1957 թվականի մարտի 20 | 1959 թվականի հունիսի 23 | Ֆիաննա Ֆայլ | 8-րդ | ՖՖ | Շոն Լեմաս | 16-րդ (1957) | |
| 4 | 
|
Շոն Լեմաս (1899–1971) Հարավ-Կենտրոն։ Դուբլին |
1959 թվականի հունիսի 23 | 1966 թվականի նոյեմբերի 10 | Ֆիաննա Ֆայլ | 9-րդ | ՖՖ | Թոմաս Մաքենթի | ||
| 10-րդ | ՖՖ (փոքրամասնություն) | 17-րդ (1961) | ||||||||
| 11-րդ | ՖՖ | Ֆրենկ Այքեն | 18-րդ (1965) | |||||||
| 5 | 
|
Ջեք Լինչ (1917–1999) Կորկ |
1966 թվականի նոյեմբերի 10 | 1973 թվականի մարտի 14 | Ֆիաննա Ֆայլ | 12-րդ | ՖՖ | |||
| 13-րդ | ՖՖ | Էրսկին Չայլդերս | 19-րդ (1969) | |||||||
| 6 | 
|
Լիամ Կոսգրեյվ (1920–2017) Դուն-Լեարե-Ռատդաուն |
1973 թվականի մարտի 14 | 1977 թվականի հուլիսի 5 | Ֆինե Գել | 14-րդ | ՖՖ-ԼԿ | Բրենդան Կորիշ | 20-րդ (1973) | |
| (5) |
|
Ջեք Լինչ (1917–1999) Կորկ |
1977 թվականի հուլիսի 5 | 1979 թվականի դեկտեմբերի 11 | Ֆիաննա Ֆայլ | 15-րդ | ՖՖ | Ջորջ Քոլլի | 21-րդ (1977) | |
| 7 | 
|
Չարլզ Հոգի (1925–2006) Արտեյն |
1979 թվականի դեկտեմբերի 11 | 1981 թվականի հունիսի 30 | Ֆիաննա Ֆայլ | 16-րդ | ՖՖ | |||
| 8 | 
|
Գարեթ Ֆիցջերալդ (1926–2011) Հարավ-Արևելք: Դուբլին |
1981 թվականի հունիսի 30 | 1982 թվականի մարտի 9 | Ֆինե Գել | 17-րդ | ՖՖ–ԼԿ (փոքրամասնություն) | Մայքլ Օ'Լիրի | 23-րդ (1981) | |
| (7) |
|
Չարլզ Հոգի (1925–2006) Հյուսիս-Կենտրոն։ Դուբլին |
1982 թվականի մարտի 9 | 1982 թվականի դեկտեմբերի 14 | Ֆիաննա Ֆայլ | 18-րդ | ՖՖ (փոքրամասնություն) | Ռեյ Մաքշարրի | 23-րդ (1982, փետրվար) | |
| (8) |
|
Գարեթ Ֆիցջերալդ (1926–2011) Հարավ-Արևելք: Դուբլին |
1982 թվականի դեկտեմբերի 14 | 1987 թվականի մարտի 10 | Ֆինե Գել | 19-րդ | ՖՖ–ԼԿ ՖԳ (փոքրամասնություն) 1987 թվականի հունվարից հետո |
Դիկ Սփրինգ | 24-րդ (1982, նոյեմբեր) | |
| Փիթեր Բերրի | ||||||||||
| (7) |
|
Չարլզ Հոգի (1925–2006) Հյուսիս-Կենտրոն։ Դուբլին |
1987 թվականի մարտի 10 | 1992 թվականի փետրվարի 11 | Ֆիաննա Ֆայլ | 20-րդ | ՖՖ (փոքրամասնություն) | Բրայեն Լենիհան | 25-րդ (1987) | |
| 21-րդ | ՖՖ-ԱԴ | 26-րդ (1989) | ||||||||
| Ջոն Ուիլսոն | ||||||||||
| 9 | 
|
Ալբերտ Ռեյնոլդս (1932–2014) Լոնգֆորդ-Ռոսկոմոն |
1992 թվականի փետրավարի 11 | 1994 թվականի դեկտեմբերի 15 | Ֆիաննա Ֆայլ | 22-րդ | ՖՖ–ԱԴ ՖՖ (փոքրամասնություն) 1992 թվականի նոյեմբերի հետո
| |||
| 23-րդ | ՖՖ–ԼԿ ՖՖ (փոքրամասնություն) 1994 թվականի նոյեմբերից հետո
|
Դիկ Սփրինգ | 27-րդ (1992) | |||||||
| Բերտի Ահերն | ||||||||||
| 10 | 
|
Ջոն Բրատոն (1947—2024) Միտ |
1994 թվականի դեկտեմբերի 15 | 1997 թվականի հունիսի 26 | Ֆինե Գել | 24-րդ | ՖԳ–ԼԿ–ԺՁ | Դիկ Սփրինգ | ||
| 11 | 
|
Բերտի Ահերն (ծնվ. 1951) Կենտրոն։ Դուբլին |
1997 թվականի հունիսի 26 | 2008 թվականի մայիսի 7 | Ֆիաննա Ֆայլ | 25-րդ | ՖՖ–ԱԴ (մեծամասնություն) | Մերի Հարնի | 28-րդ (1997) | |
| 26-րդ | ՖՖ–ԱԴ | 29-րդ (2002) | ||||||||
| Մայքլ Մաքդաուել | ||||||||||
| 27-րդ | ՖՖ–ԻԿԿ–ԱԴ | Բրայան Քոուեն | 30-րդ (2007) | |||||||
| 12 | 
|
Բրայան Քոուեն (ծնվ. 1960) Լիիշ-Օֆալի |
2008 թվականի մայիսի 7 | 2011 թվականի մարտի 9 | Ֆիաննա Ֆայլ | 28-րդ | ՖՖ–ԻԿԿ–ԱԿ ՖՖ–ԻԿԿ–Անկախ՝ 2009 թվականին նոյեմեբերից հետո ՖՖ (փոքրամասնություն) 2011 թվականի հունվարից հետո |
Մերի Կուգլան | ||
| 13 | 
|
Էնդա Քեննի (ծնվ. 1951) Մեյո |
2011 թվականի մարտի 9 | 2017 թվականի հունիսի 14[18] | Ֆինե Գել | 29-րդ | ՖԳ–ԼԿ | Իմոն Գիլմոր | 31-րդ (2011) | |
| Ջոան Բյորթոն | ||||||||||
| 30-րդ | ՖԳ–Անկախ (փոքրամասնություն) | Ֆրենսիս Ֆիցջերալդ | 32-րդ (2016) | |||||||
| 14 | 
|
Լեո Վարադկար (ծնվ. 1979) Դուբլին |
2017 թվականի հունիսի 14[19] | 2020 թվականի հունիսի 27 | Ֆինե Գել | 31-րդ | ՖԳ–Անկախ (փոքրամասնություն) | |||
| Սայմոն Կովնի | ||||||||||
| 15 | 
|
Միխոլ Մարտին (ծնվ. 1960) Կորկ |
2020 թվականի հունիսի 27 | 2022 թվականի դեկտեմբերի 17 | Ֆիաննա Ֆայլ | 32-րդ | ՖԳ–ՖՖ–ԻԿԿ | Լեո Վարադկար | 33-րդ (2020) | |
| (14) | 
|
Լեո Վարադկար (ծնվ. 1979) Դուբլին |
2022 թվականի դեկտեմբերի 17 | 2024 թվականի ապրիլի 9 | Ֆինե Գել | 33-րդ | ՖԳ–ՖՖ–ԻԿԿ | Միխոլ Մարտին | ||
| 16 | 
|
Սայմոն Հարիս (ծնվ․ 1986) Ուիքլոու |
2024 թվականի ապրիլի 9 | գործող | Ֆինե Գել | 34-րդ | ՖԳ–ՖՖ–ԻԿԿ | |||
Ժամանակացույց
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նշումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ As we cannot name the first Celtic chieftain who consented to change his style of Toshach and his patriarchal sway for the title and stability of King’s Thane of Cawdor, so it is impossible to fix the precise time when their ancient property and offices were acquired. Смотри: John Frederick Vaughan Campbell Cawdor [1] / Ed.: Innes Cosmo. — Spalding Club, 1859. — Vol. 1236. — 471 p.
- ↑ .«Tartan Details - Toshach» (անգլերեն). Scottish Register of Tartans. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-02-ին. Վերցված է 2013-06-27-ին. «Toshach is an early Celtic title given to minor territorial chiefs in Scotland (note Eire Prime Minister's official title is this).»
- ↑ An early word meaning 'leader' appears on a 5th- or 6th-century inscribed stone as both ogam Irish and British genitive TOVISACI: tywysog now means 'prince' in Welsh, the regular descriptive title used for Prince Charles, for example; while in Ireland, the corresponding Taoiseach is now the correct title, in both Irish and English, for the Prime Minister of the Irish Republic (Éire). Смотри: John Thomas Koch Celtic Culture: a Historical Encyclopedia. — ABC-CLIO, 2006. — 2128 p. — ISBN 9781851094400
- ↑ Статья 13.1.1 ° и Статья 28.5.1 ° Конституции Ирландии Արխիվացված 2015-09-01 Wayback Machine. Последнее положение гласит: «The head of the Government, or Prime Minister, shall be called, and is in this Constitution referred to as, the Taoiseach.»
- ↑ Среди самых известных случаев увольнений министров можно назвать отставку Чарльз Хоги и Нила Блейни за предполагаемую причастность к заговору с целью контрабанды оружия для Ирландской республиканской армии в 1970 году, Брайана Ленихана в 1990 году и Альберта Рейнольдса, Падрейга Флинна и Маира Геогеган-Куинна в 1991 году.
- ↑ Косгрейв возглавил ирландское правительство 22 августа 1922 года и руководил им в переходный период до 6 декабря 1922 года, когда Ирландия стала официально независимой.
- ↑ Де Валера также возглавлял революционное ирландское правительство с 1 апреля 1919 по 9 января 1922
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 «TDs and Senators salaries». Houses of the Oireachtas (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018-12-25-ին. Վերցված է 2019-05-15-ին.
- ↑ «Общие сведения об Ирландии» (ռուսերեն). МИД РФ. Արխիվացված օրիգինալից 2020-08-19-ին. Վերցված է 2019-05-15-ին.
- ↑ «Taoiseach: definition of Taoiseach in Oxford dictionary (British & World English). Meaning, pronunciation and origin of the word». Oxford Language Dictionaries (անգլերեն). Oxford University Press. 2013. Արխիվացված օրիգինալից 2018-12-25-ին. Վերցված է 2013-11-30-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 «Youth Zone School Pack» (PDF). Department of the Taoiseach (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2018-10-14-ին. Վերցված է 2019-05-15-ին.
- ↑ McDonald, Henry (2017-06-02). «Leo Varadkar, gay son of Indian immigrant, to be next Irish PM». The Guardian (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019-05-17-ին. Վերցված է 2018-07-16-ին.
- ↑ Jenni Reid (2024-04-09). «Simon Harris becomes youngest-ever Irish prime minister, pledges 'reset'». CNBC (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024-04-19-ին. Վերցված է 2024-07-12-ին.
- ↑ Glen Murphy (2024-04-09). «In Pictures: Simon Harris becomes youngest Taoiseach in history of the State». The Irish Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024-04-09-ին. Վերցված է 2024-07-12-ին.
- ↑ «The Taoiseach, Ministers and every TD are having their pay cut today». TheJournal.ie (անգլերեն). 2013-07-04. Արխիվացված օրիգինալից 2017-11-30-ին. Վերցված է 2013-12-18-ին.
- ↑ Ronald Quinlan (2008-05-18). «Opulent Phoenix Park lodge is set to become 'Fortress Cowen'». The Irish Independent (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2008-05-21-ին. Վերցված է 2019-05-15-ին.
- ↑ Michael O'Regan (2009-01-29). «Cowen questioned on use of Farmleigh». The Irish Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2010-11-18-ին. Վերցված է 2019-05-15-ին.
- ↑ John-Paul McCarthy (2010-01-10). «WT became the most ruthless of them all» (անգլերեն). The Irish Independent. Արխիվացված օրիգինալից 2016-11-22-ին. Վերցված է 2019-05-16-ին. «While Taoiseach itself carried with it some initially unpleasant assonances with Caudillo, Fuhrer and Duce, all but one of the 12 men who wielded the prime ministerial sceptre have managed to keep their megalomaniacal tendencies in check.»
- ↑ Eamon de Valera is An Taoiseach or «boss Gael.» That title goes considerably beyond the English «prime minister» or the American «president.» It is the Gaelic equivalent of the German "Fuehrer, " the Italian «Duce» and the Spanish "Caudillo. Смотри: Martin Quigley, Jr Great Gaels: Ireland at Peace in a World at War. — New York, 1944. — 71 p.
- ↑ … and let alone the names of the Prime Minister (the Taoiseach, a word that is related to Duce, Fuhrer, and Caudillo) (translated from the original Irish: … agus fiú amháin ainmeacha an Phríomh-Aire (An Taoiseach, focal go bhfuil gaol aige le Duce, Fuhrer, agus Caudillo). Смотри: Administration - Volume 18. — Institute of Public Administration (Ireland), 1970.
- ↑ E. William Robertson Scotland Under Her Early Kings: A History of the Kingdom to the Close of the Thirteenth Century Part One. — Kessinger Publishing, 2004. — 456 p. — ISBN 9781417946075
- ↑ «DSL - SND1 TOISEACH». Dictionary of the Scots Language (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-02-ին. Վերցված է 2013-06-27-ին.
- ↑ «Statement by An Taoiseach on the death of Cardinal Desmond Connell» (անգլերեն). Department of the Taoiseach. 2017-02-09. Արխիվացված օրիգինալից 2017-04-06-ին. Վերցված է 2017-03-05-ին. «The Taoiseach has learnt with regret …»
- ↑ «Bunreacht na hEireann (Dréacht)—Coiste (Ath-thógaint). – Dáil Éireann Debate (8th Dáil) – Wednesday, 26 May 1937». Houses of the Oireachtas (անգլերեն) — Опубликовано в Dáil Éireann Debate Vol. 67 No. 9. Արխիվացված օրիգինալից 2018-11-22-ին. Վերցված է 2019-05-16-ին.
- ↑ «Kenny's farewell: 'This has never been about me'». RTÉ. 2017-06-13. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-06-13-ին. Վերցված է 2017-06-14-ին.
- ↑ Lord, Miriam (2017-06-08). «Taoiseach-in-waiting meets man waiting to be taoiseach» (անգլերեն). The Irish Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017-06-08-ին. Վերցված է 2017-06-10-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Որոշ նախկին վարչապետների և Գործադիր խորհրդի նախագահների կենսագրություններ
- Tim Pat Coogan, Éamon de Valera
- John Horgan, Seán Lemass
- Brian Farrell, Seán Lemass
- T. P. O’Mahony, Jack Lynch: A Biography
- T. Ryle Dwyer, Nice Fellow: A Biography of Jack Lynch
- Stephen Collins, The Cosgrave legacy
- Garret FitzGerald, All in a Life
- Garret FitzGerald, «Just Garret: Tales from the Political Frontline»
- Raymond Smith, Garret: The Enigma
- T. Ryle Dwyer, Short Fellow: A Biography of Charles Haughey
- Martin Mansergh, Spirit of the Nation: The Collected Speeches of Haughey
- Joe Joyce & Peter Murtagh The Boss: Charles Haughey in Government
- Tim Ryan, Albert Reynolds: The Longford Leader
- Albert Reynolds, My Autobiography (Reviewed hereԱրխիվացված 2016-06-11 Wayback Machine)
- Bertie Ahern, My Autobiography (Reviewed hereԱրխիվացված 2016-06-11 Wayback Machine)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- David Gwynn Morgan (2016-03-08). «David Gwynn Morgan: What exactly is a caretaker taoiseach?». The Irish Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017-05-17-ին. Վերցված է 2019-05-15-ին.