Գլազգո

Գլազգո
Քաղաք
	Գլազգո
	անգլ.՝ Glasgow; անգլա-շոտլ.՝ Glesga
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Երկրամաս	Շոտլանդիա
Մարզ	Գլազգո (մարզ)
Համայնք	Գլազգո
Լորդ-քաղաքապետ	Բոբ Ուինթեր
Մակերես	175,5 կմ²
Բնակչություն	580․690 մարդ (2006)
Ագլոմերացիա	1,750,000
Ժամային գոտի	UTC+0, ամառը UTC+1
Հեռախոսային կոդ	+0
Փոստային դասիչ	G1-G80
Ավտոմոբիլային կոդ	SA-SJ
Պաշտոնական կայք	glasgow.gov.uk
	Գլազգո (Միացյալ Թագավորություն)
	Գլազգո (Շոտլանդիա)
	Գլազգո Վիքիպահեստում

Գլազգո (անգլ.՝ Glasgow [ˈɡlæzɡoʊ], անգլա-շոտլ.՝ Glesga), քաղաք Շոտլանդիայի արևմտյան մասում (Մեծ Բրիտանիա)։Շոտլանդիայի ամենախոշոր և Մեծ Բրիտանիայում տարածքով 3-րդ մեծ քաղաքն է։ Քաղաքը գտնվում է Կլայդ գետի վրա, գետի ակունքից 32 կմ հեռավորության վրա։

Հիմնադրված լինելով 6-րդ դարի կեսերին՝ միջին դարերում Գլազգոն համարվում էր Շոտլանդիայի կարևորագույն կրոնական և կրթական կենտրոններից մեկը։ 18-րդ դարի արդյունաբերական հեղափոխությունը քաղաքը վերածեց Մեծ Բրիտանիայի խոշոր արդյունաբերական կենտրոններից մեկի (հատկապես նավաշինության ոլորտում), իսկ հաջորդ հարյուրամյակում քաղաքի տնտեսական զարգացումն այնպիսի մասշտաբների հասավ, որ Գլազգոն համարվեց ժամանակի երկրորդ քաղաքը կայսրությունում (Լոնդոնից հետո)։ 20-րդ դարի վերջում, 1920-ական և 1970-ական թվականների կրիզիսը հաղթահարելուց հետո (որի արդյունքն եղավ բնակչության թվի կտրուկ նվազումն ու կենսամակարդակի անկումը) Գլազգոյում հաջողությամբ իրականացվեցին քաղաքի մշակութային և տնտեսական վերածննդին ուղղված մի շարք ծրագրեր։

Անվան ստուգաբանություն

Հռոմեացիների կողմից Բրիտանիայի նվաճման ժամանակ Գլազգոյի բնակչությունը կոչվում էր Cathures։ Ենթադրվում է, որ Գլազգոյի ժամանակակից անվանումն ունի բրիտանական ծագում.այն եկել է կուբրիերենից և նշանակում է «կանաչ անտառապատ հովիտ» (glas և cau բառերի միաձուլումից)։ Այդ անվան առաջին տարբերակները եղել են բավականին բազմազան. ամենահին աղբյուրները նշում են Glaschu, 1180 թվականի կնիքների վրա քաղաքը նշվում է որպես Glasgeu (1297 թվականի փաստաթուղթ) և Glaschow (1419 թվականի փաստաթուղթ)^[1]^[2]։ Քիչ հավանական, բայց առավել հայտնի Ժոսլենի և Ֆերնեսի վարկածը, ըստ որի քաղաքի անվանումը տվել է Սբ. Մունգոն՝ իր կողմից ստեղծված համայնքը անվանելով «Glesgu», այսինքն՝ «Սիրալիր ընտանիք»։ Նախկինում շրջանառվում էր այ կարծիքը, թե նախկինում Գլազգոյի վայրում գոյություն է ունեցել Deschu բնակավայրը, որի անունը միջնադարյան արտագրողի սխալի պատճառով վեր է ածվել Glaschu-ի^[3]։

Պատմություն

Քաղաքի հիմնում

Կելվինգրոուվ պատկերասրահի ճակատին տեղադրված սուրբ Մունգոյի արձանը

Հնագիտական պեղումները վկայում են, որ Կլայդ գետի հովտում առաջին բնակավայրերը հայտնվել են դեռևս նեոլիթի ժամանակաշրջանում։ Ավելի ուշ ժամանակակից Գլազգոյի տարածքը բնակեցրել են կելտական ցեղերը։ 142-144 թվականներին Բրիտանիան նվաճած հռոմեացիները, հյուսիսային ցեղերից բրիտների պաշտպանության նպատակով, Շոտլանդիայի մի ափից մյուսը կառուցեցին պաշտպանական ամրություն, այսպես կոչված՝ Անտոնինի պատնեշը^[4]։ Պատնեշի մնացորդները մինչև այժմ պահպանվել են Գլազգոյի ծայրամասում^[5]։

Քաղաքի հիմնադրումը վերագրվում է քրիստոնեական միսիոներ սուրբ Մունգոյին։ Ավանդության համաձայն՝ 543 թվականին նա մի վանք է հիմնել Մոլենդինար գետի ափին, այնտեղ, որտեղ այժմ գտնվում է սուրբ Մունգոյի տաճարը։ Ավանդությունը գրի է առնվել 1185 թվականին, Ֆերնեսից վանական-տարեգիր Ժոսլենի կողմից և չի հաստատվում և ոչ մի այլ աղբյուրով, սակայն սուրբ Մունգոն և նրա մայրը՝ Տենևան, ավանդաբար համարվում են Գլազգոյի հովանավորները, իսկ Մունգոյի պատկերն առկա է քաղաքի զինանշանի վրա^[6]։

Հերալդիկա

Զինանշանը քաղաքին շնորհվել է լորդ Լիոնի կողմից (Շոտլանդիայի հիրալդիկ (զինանշանագիտություն) ծառայության ղեկավար) 1866 թվականի օգոստոսի 25-ին։ Նրա վրա պատկերված նշանները և պատկերները նախկինում օգտագործվել են Գլազգոյի պաշտոնական կնիքի վրա և անմիջական կապ են ունեցել սուրբ Մունգոյի հետ՝ ներկայացնելով քաղաքի հովանավորին վերագրվող 4 հրաշքները.

Here is the bird that never flew / Ահա թռչունը, որ ոչ մի անգամ չի թռել,
Here is the tree that never grew / Ահա ծառը, որը երբեք չի աճել,
Here is the bell that never rang / Ահա զանգը, որը երբեք չի զանգել,
Here is the fish that never swam / Ահա ձուկը, որը երբեքչի լողացել։

Առաջին հրաշքը շիկահավի հառնելն էր այն բանից հետո, երբ Մունգոյի համախոհները սպանեցին սուրբ Սերֆայի դաստիարակին և նրա մահվան մեջ մեղադրեցին ապագա քահանային։ Երկրորդ հրաշքը, որը թեպետ կապ չունի զինանշանի վրա պատկերված կաղնու հետ, կատարվեց այն ժամանակ, երբ Կոլրոսա եկեղեցում հանգել էր կրակը, և սուրբ սուրբ Մունգոն հրաշքով վառեց ընկուզենու ճյուղը։ Երրորդ հրաշք՝ զանգակը, որը, ըստ առասպելի, սրբին նվիրել էր Հռոմի պապը։ Եվ վերջապես չորրորդ հրաշքը կապված է Լանգիորետա թագուհու ավանդույթի հետ։ Երբ նրա ամուսինը՝ Ռիդերախ թագավորը, կնոջը կասկածում էր անհավատարմության մեջ, իմանալով, որ թագուհին իր սիրելի ասպետին նվիրել է ոսկե մատանի, գողանում է այն ու նետում է Կլայդի ալիքների մեջ։ Հետո նա Լանգիորետայից պահանջեց վերադարձնել մատանին։ Սակայն սուրբ Մունգոն՝ նրա սիրեկանի խոստովանահայրը, խոստովանության ժամանակ իմացավ նրանց կապի մասին և ասպետին հուշեց, թե ինչպես կատարի թագավորի հրամանը։ Սուրբ Մունգոյի խորհրդով նա գետից բռնեց սաղմոն, որի բերանում գտնվում էր մատանին, և այդ եղանակով փրկեց թագուհու պատիվը^[7]^[8]։

Այդ նշանները՝ պատկերված միասին կամ առանձին, հաճախ կարելի է տեսնել Գլազգոյի փողոցներում։ Նրանք զարդարում են շինությունները, հուշարձանները, կամուրջները, շատրվանները և արտաքին լուսավորման սյուները, ինչպես նաև առկա են Գլազգոյի համալսարանի գերբի վրա^[9]։

Քաղաքի նշանաբանն է համարվում՝ «Թող Գլազգոն ծաղկի» (անգլ.՝ Let Glasgow Flourish. այս կարճ արտահայտությունը սուրբ Մունգոյի վկայություններից է։ Նրա ամբողջական տարբերակն այսպիսին է՝ «Աստված իմ, թող Գլազգոն ծաղկի Աստծո և նրա փառքի անունով» (անգլ.՝ Lord, Let Glasgow flourish by the preaching of the word and the praising of thy name)^[7]։

Միջնադար

XII դարի վերջում Գլազգոն դարձավ մարզի կարևոր հոգևոր կենտրոնը։ Նրա բնակչությունը կազմում էր 1500 մարդ^[10]։ 1136 թվականին Դավիթ I-ի ներկայությամբ կայացել է տաճարի օծման արարողությունը, որը կառուցված էր Սբ. Մունգո եկեղեցու վայրում։ Հրդեհից հետո տաճարը վերակառուցվել է և օծվել 1197 թվականին, իսկ հաջորդ երկու դարերում վերակառուցվել է^[11]։ 1175-1178 թվականներին Վիլհելմ I Առյուծ թագավորը Գլազգոյին տվեց քաղաքի կարգավիճակ՝ ինքնավարության իրավունքով^[12]։ Առևտուր կատարելու իրավունքը նպաստեց քաղաքի զարգացմանը, հատկապես այն բանից հետո, երբ մոտավորապես 1190 թվականից քաղաքի տարածքում սկսեց անցկացվել ամենամյա ամառային տոնավաճառ, որին մասնակցում էին առևտրականներ ու արհեստավորներ^[13]։ Հուլիսի վերջին տոնավաճառ անցկացնելու սովորույթը պահպանվում է մինչ այսօր^[14]։ 1451 թվականին հիմնադրվեց Գլազգոյի համալսարանը, ինչի շնորհիվ քաղաքը ոչ միայն կրոնական, այլև կրթական կենտրոն էր^[15]։ 1492 թվականին Գլազգոյի եպիսկոպոսությունը ստացավ արքեպիսկոպոսության իրավունք^[10]։ Չնայած դրան միջնադարում Գլազգոյի տնտեսությունը ավելի քիչ էր զարգացած, քան Շոտլանդիայի արևելյան ծովափերի մյուս քաղաքներինը, որոնց աշխարհագրական դիրքը հեշտացնում էր եվրոպական երկրների հետ առևտրական հարաբերությունները։ Առևտուրը կատարվում էր հիմնականում մոտակա քաղաքների ու կղզիների հետ^[12]։

Քաղաքի վարչական բաժանումը

Գլազգոն բաժանված է 21 վարչական միավորների, որոնցից երեք կամ չորս մարդ ընտրվում են քաղաքային խորհուրդում.

1.	Linn
2.	Newlands / Auldburn
3.	Greater Pollok
4.	Craigton
5.	Govan
6.	Pollokshields
7.	Langside

8.	Southside Central
9.	Calton
10.	Anderston / City
11.	Hillhead
12.	Partick West
13.	Garscadden / Scotstounhill
14.	Drumchapel / Anniesland

15.	Maryhill / Kelvin
16.	Canal
17.	Springburn
18.	East Centre
19.	Shettleston
20.	Baillieston
21.	North East

Գլազգոյի համայնպատկերը

Քույր քաղաքներ

Երկիր	քաղաք	մարզ	թվական
Գերմանիա	Նյուրնբերգ	Բավարիա	1985
Ռուսաստան	Ռոստով-նա-Դոնու	Ռոստովի մարզ	1986
Չինաստան	Դալյան	Լյաոնին	1997
Կուբա	Հավանա	Հավանա	2002
Իտալիա	Թուրին	Պիեմոնտ	2003
Պակիստան	Լահոր	Փենջաբ	2006
Ֆրանսիա	Մարսել	Պրովանս — Ալպեր — Լազուրե ափ	2006
Պաղեստին	Բեթղեհեմ	Բեթղեհեմ	2007