Staćanstwo
Staćanstwo je juristiska přisłušnosć přirodneje wosoby k jednomu statej, z kotrejež wuchadźa wěste byrgarske prawa a winowatosće. Jednotliwc přisłuša potajkim prawniskemu zhromadźenstwu staćanow. Staćanstwo je we wjetšinje krajow njewotwisne wot etniskeje přisłušnosće abo narodnosće, na přikład su Serbja zwjetša němscy staćenjo, potajkim Němcy w prawniskim zmysle.
Kóždy stat ma swójske zakonje, kotrež rjaduja dobyće a zhubjenje swojeho staćanstwa. W Němskej spožčuje so staćanstwo zwjetša přez narodźenje a wotwisnje wot staćanstwa staršeju, abo tež přez zadomjenje wukrajnikow.
Staćan ma wosebite prawa, kaž na přikład prawo na swobodne pućowanje abo w demokratijach wólbne prawo. Na tamnym boku ma tež wěste winowatosće, kaž na přikład wobornu winowatosć abo dawkownosć.
Staćanstwo dokumentuje so na oficielnych dokumentach, na přikład na pućowanskim pasu abo na personalnym wupokazu. W někotrych krajach – předewšěm w něhdyšich socialistiskich statach – je tež narodnosć do dokumentow zapisana.
Jednotne němske staćanstwo wobsteji hakle z lěta 1934. Před tym mějachu němske kraje – na přikład Sakska a Pruska – swójske staćanstwa. Hačrunjež měješe NDR tež swójske staćanstwo, płaćachu wšitcy byrgarjo z perspektiwy zwjazkoweje republiki jako němscy staćenjo.
Při rozpadnjenju statow (na přikład Sowjetskeho zwjazka abo Juhosłowjanskeje) móže w někotrych padach k problemam dóńć, njedóstanu-li wšitcy něhdyši staćenjo staćanstwo jednoho z naslědnych statow. To je so w juhosłowjanskim přikładźe předewšěm Romam stało, z kotrychž běchu potom mnozy bjezstatni.
Napřećiwny pad su ludźo z wjacorymi staćanstwami – zwjetša jedna so wo dwójne staćanstwo něhdyšich připućowarjow, potomnikow tych připućowarjow abo byrgarjow Europskeje unije, kiž su so w druhim kraju zasydlili. Za byrgarjow druhich čłonskich statow EU je dwójne staćanstwo w Němskej zasadnje dowolene, za tamnych (na přikład Turkow w Němskej) wobsteja wěste wobmjezowanja.