Jan Kilian

Jan Kilian (němsce Johann Kilian, jendźelsce John Kilian; * 22. měrca 1811 w Delanach pola Bukec, † 12. septembra 1884 w Serbinje, Texas) běše serbski ewangelski farar a nawjedowar něhdźe 600 serbskich wupućowarjow, kotřiž so w lěće 1854 na łódźi „Ben Nevis” do sewjerneje Ameriki podachu.

Žiwjenje

Jan Kilian narodźi so jako jenički syn žiwnosćerja Pětra Kiliana a jeho mandźelskeje Marje, rodź. Matekec, w Delanach pod Hromadnikom. Jeho mać zemrě hižo w lěće 1813 a nan 1821. Po smjerći nana so dźesaćlětnemu hólcej statok w Delanach přepisa, kotryž so pak dla jeho małolětnosće wot wuja Jana Mateka z Něćina wobhospodarješe.^[1] Kilian wopyta mjez 1826 a 1831 gymnazij w Budyšinje a studowaše wot 1831 do 1834 teologiju w Lipsku. Wot lěta 1834 skutkowaše wón w Bukecach jako kapłan a wot 1837 jako farar a naslědnik zemrěteho wuja w Kotecach.

Kilian podpěrowaše 1843 załoženej starolutherskej wosadźe w pruskimaj hraničnymaj wjeskomaj Klětno a Wukrančicy. W lěće 1848 přewza wosadu we Wukrančicach. W samsnym lěće, dnja 14. nowembra woženi so Jan Kilian z Marju Gröschelec ze Žarkow. Jimaj narodźichu so we Łužicy štyri dźěći, z kotrychž jenož jedne, syn Gerhard (* 1852 we Wukrančicach) wotrosće. W Serbinje měještaj pozdźišo dalšich pjeć dźěći, mjez nimi najmłódši syn a naslědnik nana jako Serbinski farar Herman Kilian (1859–1920).

Wupućowanje do Texasa

Kónc lěta 1854 nawjedowaše Jan Kilian skupinu něhdźe 600 Serbow^[2] ze wšelakorych kónčin Hornjeje Łužicy, na přikład z Duboho, Hrodźišća, Zubornicy, Jamnoho, Klětnoho, Malešec, Rakojd a Rychwałda na jendźelskej łódźi „Ben Nevis” so sewjerneje Ameriki. Wjetši dźěl wupućowarjow pochadźeše z pruskeho dźěla Hornjeje Łužicy (něhdźe dwě třećinje) a mjeńši dźěl z sakskeho dźěla Hornjeje Łužicy. Woni wopušćichu Łužicu z ekonomiskich, nabožnych, ale tež rěčnych přičinow a chcychu sebi w Americe nowu domiznu natwarić.

Blisko Austina w Texasu załožichu woni sydlišćo Serbin, hdźež Kilian hač do jeho smjerće jako farar skutkowaše. Serbske Bože słužby wotměwachu so w Serbinje hišće hač do 20. lětstotka. Potomnicy wupućowarjow pěstuja dźensa hišće serbske nałožki a haja zwiski do Hornjeje Łužicy.

Twórby

Kilian přełožowaše wulke mnóstwo nabožnych twórbow z němčiny do hornjoserbšćiny, wudawaše spěwarske a spisa kěrluše a pěsnje.

Literatura

Trudla Malinkowa: K brjoham nadźije – wupućowanje Serbow do zamórskich krajow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995. (němsce)

Žórła

↑ Arnd Matthes: Die Familie Kilian in Döhlen. W: Lětopis. Zwjazk 58 (2011), čo. 2, str. 70–73. (němsce)
↑ Trudla Malinkowa: Lutherski farar – serbski kěrlušer – nawoda wupućowarjow (2). W: Rozhlad, 04/2011. (hsb.)

Wotkazy

Wikisource

Hlej wotpowědne dataje we Wikimedia Wikisource:
Jan Kilian

Informacije wo Janje Kilianje na webstronach Bukečanskeje wosady (němsce)
„Serbske słowa a prajenja“ – digitalizat zběrki Jana Kiliana z lěta 1844

[1] Arnd Matthes: Die Familie Kilian in Döhlen. W: Lětopis. Zwjazk 58 (2011), čo. 2, str. 70–73. (němsce)

[2] Trudla Malinkowa: Lutherski farar – serbski kěrlušer – nawoda wupućowarjow (2). W: Rozhlad, 04/2011. (hsb.)

[1]

[2]