Saltar ao contido

Fitosterol

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Os fitosterois,[1] son compostos químicos vexetais que comprenden os esterois das plantas e os estanois. Trátase de fitosteroides, similares ao colesterol, que aparecen en plantas e varían só na cadea lateral carbonada e/ou na presenza ou ausencia de dobre enlace.[2] Os estanois son esterois saturados, que non teñen dobres enlaces na estrutura do anel de esterol. Identificáronse máis de 200 esterois e compostos relacionados.[3] Os fitosterois libres extraídos de aceites son insolubles en auga, relativametne insolubles en aceite, e solubles en alcohois.

Os alimentos enriquecidos en fitosterois son suplementos dietéticos que se comercializan desde hai décadas.[2] Malia os ben documentados efectos de diminución do colesterol LDL, non hai probas científicas de que teñan efectos beneficiosos sobre as enfermidades cardiovasculares ou a mortalidade global.[4]

Estrutura

[editar | editar a fonte]
β-sitosterol campesterol colesterol
β-sitosterol
campesterol
colesterol
estigmasterol estigmastanol
estigmasterol
Estigmastanol
Nomenclatura do esqueleto de esteroide

A primeira molécula á esquerda é o β-sitosterol. Nomenclatura do esqueleto esteroide á dereita.

  • Ao eliminar o carbono 242, obtense campesterol.
  • Ao eliminar os carbonos 241 e 242, obtense colesterol.
  • Eliminando un hidróxeno dos carbonos 22 e 23 orixínase estigmasterol (estigmasta-5,22-dien-3β-ol).
  • Ao hidroxenar o dobre enlace entre os carbonos 5 e 6, obtense β-sitostanol (estigmastanol).
  • Ao hidroxenar o dobre enlace entre os carbonos 5 e 6 e eliminar o carbono 242, prodúcese campestanol.
  • Eliminando o carbono 242 e hidróxenos dos carbonos 22 e 23, e invertendo a estereoquímica no C-24 fórmase brassicasterol (ergosta-5,22-dien-3β-ol).
  • Maiores eliminacións de hidróxenos dos carbonos 7 e 8 do brassicasterol renden ergosterol (ergosta-5,7,22-trien-3β-ol). Importante: o ergosterol non é un esterol vexetal, senón un compoñente das membranas celulares de fungos, nos cales realiza a mesma función que desempeña o colesterol nas células animais.
  • Esterificación do grupo hidroxilo no carbono 3 con ácidos orgánicos/graxos ou carbohidratos orixina ésteres de esterol de plantas, é dicir, oleatos, ferulatos e (acil)glicósidos.
  • En realidade, o lupeol é un triterpenoide, non estritamente un esterol; non é un gonano.
campestanol brassicasterol ergosterol
campestanol
brassicasterol
ergosterol
lupeol cicloartenol
lupeol
cicloartenol

Fitosterois dietarios

[editar | editar a fonte]

As fontes naturais máis ricas de fitosterois son os aceites vexetais e os produtos feitos a partir deles. Os esterois poden estar presentes en forma libre e como ésteres de ácidos graxos e glicolípidos. A forma unida é xeralmente hidrolizada no intestino delgado polos encimas pancreáticos.[5] Algúns dos esterois son eliminados durante o paso de desodorización do refinamento de aceites vexetais e graxas, pero sen cambiar a súa composición relativa. Os esterois son, por tanto, unha útil ferramenta para comprobr a autenticidade dun aceite.

Como fontes comúns de fitosterois, os aceites vexetais utilizáronse para producir margarinas potenciando o seu contido en fitosterois.[2] Produtos cereais, verduras, froitas e bagas, que non son ricos en fitosterois, poden ser fontes significativas de fitosterois debido ao seu maior consumo.[6]

O consumo de fitosterois presentes de forma natural nos alimentos está entre ~200–300 mg/día dependendo dos hábitos alimenticios.[7] Dietas experimentais vexetarianas especialmente deseñadas orixinaron aumentos de 700 mg/día.[8] Os fitosterois máis comúns na dieta humana son β-sitosterol, campesterol e estigmasterol,[2] que supoñen un 65%, 30% e 3% dos contidos da dieta, respectivamente.[9] Os estanois de plantas máis comúns na dieta humana son o sitostanol e o campestanol, que combinados constitúen o 5 % do fitosterol dietario.[10]

Composición en esterois en aceites crus (como porcentaxe da fracción de esterois total)[11]
Colesterol Brassicasterol Campesterol Estigmasterol β-Sitosterol ∆5-Avenasterol ∆7-Avenasterol ∆7-Estigmasterol
Aceite de coco 0,6 – 2 0 – 0,9 7 – 10 12 – 18 50 – 70 5 – 16 0,6 – 2 2 – 8
Aceite de millo 0,2 – 0,6 0 – 0,2 18 – 24 4 – 8 55 – 67 4 – 8 1 – 3 1 – 4
Aceite de sementes de algodón 0,7 – 2,3 0,1 – 0,9 7,2 – 8,4 1,2 – 1,8 80 – 90 1,9 – 3,8 1,4 – 3,3 0,7 – 1,4
Aceite de oliva 0 – 0,5 2,3 – 3,6 0,6 – 2 75,6 – 90 3,1 – 14 0 – 4
Aceite de palma 2,2 – 6,7 18,7 – 29,1 8,9 – 13,9 50,2 – 62,1 0 – 2,8 0 – 5,1 0,2 – 2,4
Aceite de sementes de palma 1 – 3,7 0 – 0,3 8,4 – 12,7 12,3 – 16,1 62,6 – 70,4 4 – 9 0 – 1,4 0 – 2,1
Aceite de cacahuete 0,6 – 3,8 0 – 0,2 12 – 20 5 – 13 48 – 65 7 – 9 0 – 5 0 – 5
Aceite de colza 0,4 – 2 5 – 13 18 – 39 0 – 0,7 45 – 58 0 – 6,6 0 – 0,8 0 – 5
Aceite de soia 0,6 – 1,4 0 – 0,3 16 – 24 16 – 19 52 – 58 2 – 4 1 – 4,5 1,5 – 5
Aceite de xirasol 0,2 – 1,3 0 – 0,2 7 – 13 8 – 11 56 – 63 2 – 7 7 – 13 3 – 6

Consideracións sobre a saúde

[editar | editar a fonte]

EFSA (Unión Europea)

[editar | editar a fonte]

A Autoridade de Seguridade Alimentaria Europea (coñecida polas súas siglas en inglés EFSA[12]) concluíu que pode reducirse o colesterol sanguíneo como media do 7 ao 10,5 % se unha persoa consome de 1,5 a 2,4 gramos de estanoides e esterois vexetais ao día, un efecto que adoita establecerse en 2–3 semanas. Os estudos a longo prazos ampliados a 85 semanas mostraron que o efecto de rebaixa do colesterol podía ser sostido.[13] Baseándose nestes e outros datos de eficacia, o comité científico da EFSA fixo a seguinte advertencia de saúde: “Os esterois vexetais mostraron rebaixar/reducir o colesterol sanguíneo. A rebaixa do colesterol sanguíneo pode reducir o risco de enfermidades da arteria coronaria".[14]

FDA (Estados Unidos)

[editar | editar a fonte]

A FDA norteamericana aprobou a seguinte declaración para os fitosterois: Para os ésteres de esterois vexetais: (i) Os alimentos que conteñan polo menos 0,65 g por ración de ésteres de esterol vexetais, comidos dúas veces ao día coas comidas cun consumo total diario de polo menos 1,3 g, como parte dunha dieta baixa en graxas saturadas e colesterol, poden reducir o risco de enfermidades cardíacas. Unha ración de [nome do alimento] fornece ___gramos de esterol ésteres de aceite vexetal.[15] Para os ésteres de estanol vexetais: (i) Os alimentos que conteñen polo menos 1,7 g por ración de ésteres de estanol vexetais, comidos dúas veces ao día coas comidas cun consumo diario total de polo menos 3,4 g, como parte dunha dieta baixa en graxas saturadas e colesterol, poden reducir o risco de enfermidades cardíacas. Unha ración de [nome do alimento] fornece ___gramos de ésteres de estanol vexetais.[16] Revisando os ensaios clínicos que implican a suplementación con fitosterois, a FDA chegou á conclusión de que cando se consome no rango de 1 a 3 gramos en alimentos enriquecidos, os fitosterois tiveron como resultado reducións estatisticamente significativas (5-15 %) nos niveis de colesterol LDL sanguíneo en relación ao placebo. A FDA tamén concluíu que cómpre un consumo diario dietario de 2 gramos ao día de fitosterois (expresado como fitosterois non esterificados) para demostrar unha relación entre o consumo de fitosterol e a rebaixa de colesterol para reducir o risco de enfermidade cardiovascular.[17]

Rebaixa do colesterol

[editar | editar a fonte]

A capacidade dos fitosterois de reducir os niveis de colesterol foi demostrada primeiramente en humanos en 1953.[18][19] Desde 1954-82, os fitosterois foron seguidamente comercializados como fármacos baixo o nome de Cytellin como tratamento para o colesterol elevado.[20]

A diferenza das estatinas, nas que se demostrou que a redución do colesterol reduce o risco de enfermidades cardiovasculares e a mortalidade global en circunstancias ben definidas, as evidencias foron inconsistentes para os alimentos enriquecidos con fitosterois ou suplementos para baixar o risco de enfermidade cardiovascular, con dúas revisións que indican un efecto marxinal ou ningún,[4][21] e outra revisión que mostrou evidencias de que o uso de fitosterois dietarios obtiña un efecto de rebaixa do colesterol.[22]

A coadministración das estatinas con alimentos enriquecidos con fitosterol incrementa o efecto de redución do colesterol dos fitosterois, de novo sen que haxa probas de beneficio clínico e con evidencias anecdóticas de efectos adversos potenciais.[21] As estatinas funcionan reducindo a síntese de colesterol por inhibición do encima limitante HMG-CoA redutase. Os fitosterois reducen os niveis de colesterol competindo coa absorción do colesterol no intestino por medio de varios posibles mecanismos,[23][24][25] un efecto que complementa as estatinas. Os fitosterois reducen adicionalmente os niveis de colesterol en aproximadamente do 9 % ao 17 % en persoas que toman estatinas.[26] O tipo ou dose de estatina non parece afectar a eficacia na diminución do colesterol exercida polos fitosterois.[27]

Debido ás súas propiedades de redución do colesterol, algúns fabricantes utilizan os esterois ou estanois como aditivos alimentarios.[2][28]

Seguridade

[editar | editar a fonte]

Os fitosterois teñen unha longa historia de seguridade no seu consumo,[2] que se remonta ao Cytellin, a preparación farmacéutica de fitosterois comercializada nos Estados Unidos desde 1954 a 1982.[20] Os ésteres de fitosterol teñen un status de "recoñecedos xeralmente como seguros" (generally recognized as safe, GRAS) nos EUA.[29] Os alimentos funcionais que conteñen fitosterois foron suxeitos a unha monitolización postlanzamento unha vez introducidos no mercado norteamericano en 2000 e non se informou de que tivesen efectos laterias non preditos.[30]

Unha preocupación de seguridade potencial en canto ao consumo de fitosterois dáse en pacientes con fitosterolemia, un raro trastorno xenético que ten como resultado que se multiplican por de 50 a 100 os niveis de esterol vexetal en sangue e que está asociado cun rápido desenvolvemento de aterosclerose coronaria. A fitosterolemia foi ligada a mutacións nas proteínas ABCG5/G8, que bombean os esterois vexetais fóra dos enterocitos e hepatocitos no lume dos condutos biliares, respectivamente. Dependendo do estudo de poboación investigado, os niveis de esterol vexetal no sangue están asociados positva ou negativamente ou non asociados co risco de enfermidades cardiovasculares.[31][32][33][34][35][36][37][38]

Esterol fronte a estanol

[editar | editar a fonte]

A capacidade equivalente e seguridade dos esterois vexetais e estanois vexetais para rebaixaren o colesterol continúa a ser un asunto moi debatido. Os esterois vexetais e estanois, cando se comparan en ensaios clínicos, mostran reducir igualmente os niveis de colesterol.[39][40][41] Un metaanálise de 14 ensaios aleatorizados controlados comparando directamente os esterois vexetais con estanois vexetais a doses de 0,6 a 2,5 g/día non mostraron diferenzas entre as dúas formas con respecto ao colesterol total, colesterol LDL, colesterol HDL ou niveis de triglicéridos.[42] Os ensaios feitos con altas doses (> 4 g/día) de esterois ou estanois vexetais son moi limitados e aínda non se completou ningún que comparase a mesma alta dose de esterol vexetal e estanol vexetal.

O debate sobre a seguridade dos esterois fronte aos estanois está centrado na súa diferente absorción intestinal e as concentracións de plasma resultantes. Os fitosterois teñen unha taxa de absorción intestinal estimada inferior (0,02 - 0,3 %) á dos fitosterois (0,4 - 5 %) e consecuentemente as concentracións de fitostanois sanguíneas son xeralmente máis baixas que as concentracións de fitosterol.[21]

Investigación

[editar | editar a fonte]

Os fitosterois están baixo investigación preliminar polo seu potencial para inhibir os cancros de pulmón, estómago, ovario, mama,[43][44] colon e próstata.[45]

Funcións nas plantas

[editar | editar a fonte]

Os esterois son esenciais para todos os eucariotas. En contraste coas células animais e fúnxicas, que conteñen só un esterol principal, as células de plantas sintetizan un conxunto de mesturas de esterois na cal predominan o sitosterol e o estigmasterol.[46] O sitosterol regula a fluidez e permeabilidade da membrana de maneira similar ao colesterol das membranas das células de mamíferos.[47] Os esterois vexetais poden tamén modular a actividade de encimas unidos a membranas.[47] Os fitosterois están tamén ligados á adaptación das plantas á temperatura e á inmunidade das plantas contra os patóxenos.[48]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Dicionario Digalego fitosterol Arquivado 19 de febreiro de 2019 en Wayback Machine.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Patterson, CA (July 2006). "Phytosterols and stanols: Topic 10075E" (PDF). Agriculture and Agri-Food Canada, Government of Canada. Consultado o 7 November 2017. 
  3. ↑ Akhisa, T.; Kokke, W. (1991). "Naturally occurring sterols and related compounds from plants". En Patterson, G. W.; Nes, W. D. Physiology and Biochemistry of Sterols. Champaign, IL: American Oil Chemists' Society. pp. 172–228. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Genser, B.; Silbernagel, G.; De Backer, G.; Bruckert, E.; Carmena, R.; Chapman, M. J.; Deanfield, J.; Descamps, O. S.; Rietzschel, E. R.; Dias, K. C.; März, W. (2012). "Plant sterols and cardiovascular disease: A systematic review and meta-analysis". European Heart Journal 33 (4): 444–451. PMC 3279314. PMID 22334625. doi:10.1093/eurheartj/ehr441. 
  5. ↑ Moreau RA, Hicks KB (2004). "The in vitro hydrolysis of phytosterol conjugates in food matrices by mammalian digestive enzymes". Lipids 39 (8): 769–76. PMID 15638245. doi:10.1007/s11745-004-1294-3. 
  6. ↑ Valsta, L. M.; Lemström, A.; Ovaskainen, M.-L.; Lampi, A.-M.; Toivo, J.; Korhonen, T.; Piironen, V. (2007). "Estimation of plant sterol and cholesterol intake in Finland: Quality of new values and their effect on intake". British Journal of Nutrition 92 (4): 671–8. PMID 15522137. doi:10.1079/BJN20041234. 
  7. ↑ Jesch ED, Carr TP (2017). "Food Ingredients That Inhibit Cholesterol Absorption". Prev Nutr Food Sci 22 (2): 67–80. PMC 5503415. PMID 28702423. doi:10.3746/pnf.2017.22.2.67. 
  8. ↑ Ågren, J. J.; Tvrzicka, E.; Nenonen, M. T.; Helve, T.; Hänninen, O. (2007). "Divergent changes in serum sterols during a strict uncooked vegan diet in patients with rheumatoid arthritis". British Journal of Nutrition 85 (2): 137–9. PMID 11242480. doi:10.1079/BJN2000234. 
  9. ↑ Weihrauch, JL; Gardner, JM (1978). "Sterol content of foods of plant origin". Journal of the American Dietetic Association 73 (1): 39–47. PMID 659760. 
  10. ↑ Andersson, S W; Skinner, J; Ellegård, L; Welch, A A; Bingham, S; Mulligan, A; Andersson, H; Khaw, K-T (2004). "Intake of dietary plant sterols is inversely related to serum cholesterol concentration in men and women in the EPIC Norfolk population: A cross-sectional study". European Journal of Clinical Nutrition 58 (10): 1378–85. PMID 15054420. doi:10.1038/sj.ejcn.1601980. 
  11. ↑ Alfred Thomas (2007). "Fats and Fatty Oils". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (7th ed.). Wiley. p. 9. ISBN 978-3527306732. doi:10.1002/14356007.a10_173. 
  12. ↑ Unión Europea Autoridad Europea de Seguridad Alimentaria (EFSA) (en inglés)
  13. ↑ European Food Safety Authority (2009-07-31). "Blood cholesterol reduction health claims on phytosterols can now be judged against EFSA new scientific advice". 
  14. ↑ European Food Safety Authority (2008-08-21). "Plant Sterols and Blood Cholesterol - Scientific substantiation of a health claim related to plant sterols and lower/reduced blood cholesterol and reduced risk of (coronary) heart disease pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006[1]". 
  15. ↑ FDA (8 September 2000). "Health claims: plant sterol/stanol esters and risk of coronary heart disease (CHD)". 
  16. ↑ FDA. "Health claims: plant sterol/stanol esters and risk of coronary heart disease (CHD)". Arquivado dende o orixinal o 09 de outubro de 2012. Consultado o 18 de febreiro de 2019. 
  17. ↑ FDA. "Food Labeling; Health Claim; Phytosterols and Risk of Coronary Heart Disease; Proposed Rule" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 25 de novembro de 2011. Consultado o 18 de febreiro de 2019. 
  18. ↑ Pollak, OJ (1953). "Reduction of blood cholesterol in man". Circulation 7 (5): 702–6. PMID 13042924. doi:10.1161/01.CIR.7.5.702. 
  19. ↑ Tilvis, RS; Miettinen, TA (1986). "Serum plant sterols and their relation to cholesterol absorption". The American Journal of Clinical Nutrition 43 (1): 92–7. PMID 3942097. doi:10.1093/ajcn/43.1.92. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Jones, PJ (2007). "Ingestion of phytosterols is not potentially hazardous". The Journal of Nutrition 137 (11): 2485; author reply 2486. PMID 17951490. doi:10.1093/jn/137.11.2485. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Weingartner, O.; Bohm, M.; Laufs, U. (2008). "Controversial role of plant sterol esters in the management of hypercholesterolaemia". European Heart Journal 30 (4): 404–9. PMC 2642922. PMID 19158117. doi:10.1093/eurheartj/ehn580. 
  22. ↑ Gylling, H; Plat, J; Turley, S; Ginsberg, H. N; Ellegård, L; Jessup, W; Jones, P. J; Lütjohann, D; Maerz, W; Masana, L; Silbernagel, G; Staels, B; Borén, J; Catapano, A. L; De Backer, G; Deanfield, J; Descamps, O. S; Kovanen, P. T; Riccardi, G; Tokgözoglu, L; Chapman, M. J; European Atherosclerosis Society Consensus Panel on Phytosterols (2014). "Plant sterols and plant stanols in the management of dyslipidaemia and prevention of cardiovascular disease". Atherosclerosis 232 (2): 346–60. PMID 24468148. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2013.11.043. 
  23. ↑ Nguyen, Tu T. (1999). "The Cholesterol-Lowering Action of Plant Stanol Esters". The Journal of Nutrition 129 (12): 2109–2112. Consultado o 10 April 2015. 
  24. ↑ Trautwein, Elke A.; Duchateau, Guus S. M. J. E.; Lin, Yuguang; Mel'nikov, Sergey M.; Molhuizen, Henry O.F.; Ntanios, Fady Y. (2003). "Proposed mechanisms of cholesterol-lowering action of plant sterols". European Journal of Lipid Science and Technology 105 (3–4): 171–185. doi:10.1002/ejlt.200390033. 
  25. ↑ De Smet, E; Mensink, RP; Plat, J (2012). "Effects of plant sterols and stanols on intestinal cholesterol metabolism: suggested mechanisms from past to present". Molecular Nutrition & Food Research 56 (7): 1058–72. PMID 22623436. doi:10.1002/mnfr.201100722. 
  26. ↑ Scholle, JM; Baker, WL; Talati, R; Coleman, CI (2009). "The effect of adding plant sterols or stanols to statin therapy in hypercholesterolemic patients: Systematic review and meta-analysis". Journal of the American College of Nutrition 28 (5): 517–24. PMID 20439548. doi:10.1080/07315724.2009.10719784. 
  27. ↑ Katan, M. B.; Grundy, S. M.; Jones, P.; Law, M.; Miettinen, T.; Paoletti, R.; Stresa Workshop, Participants (2003). "Efficacy and Safety of Plant Stanols and Sterols in the Management of Blood Cholesterol Levels". Mayo Clinic Proceedings 78 (8): 965–78. PMID 12911045. doi:10.4065/78.8.965. 
  28. ↑ Griffin, RM (Feb 2, 2009). "The New Low-Cholesterol Diet: Plant Sterols and Stanols: What are sterols and stanols, and does anyone like to eat them?". WebMD. Consultado o 6 July 2013. 
  29. ↑ FDA. "GRAS Notice 000181: Phytosterols" (PDF). 
  30. ↑ Lea, L.J.; Hepburn, P.A. (2006). "Safety evaluation of phytosterol-esters. Part 9: Results of a European post-launch monitoring programme". Food and Chemical Toxicology 44 (8): 1213–22. PMID 16542769. doi:10.1016/j.fct.2006.01.017. 
  31. ↑ Silbernagel, G.; Fauler, G.; Renner, W.; Landl, E. M.; Hoffmann, M. M.; Winkelmann, B. R.; Boehm, B. O.; Marz, W. (2008). "The relationships of cholesterol metabolism and plasma plant sterols with the severity of coronary artery disease". The Journal of Lipid Research 50 (2): 334–41. PMID 18769018. doi:10.1194/jlr.P800013-JLR200. 
  32. ↑ Silbernagel, G.; Fauler, G.; Hoffmann, M. M.; Lutjohann, D.; Winkelmann, B. R.; Boehm, B. O.; Marz, W. (2010). "The associations of cholesterol metabolism and plasma plant sterols with all-cause and cardiovascular mortality". The Journal of Lipid Research 51 (8): 2384–93. PMC 2903788. PMID 20228406. doi:10.1194/jlr.P002899. 
  33. ↑ Strandberg, Timo E.; Gylling, Helena; Tilvis, Reijo S.; Miettinen, Tatu A. (2010). "Serum plant and other noncholesterol sterols, cholesterol metabolism and 22-year mortality among middle-aged men". Atherosclerosis 210 (1): 282–7. PMID 19962145. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2009.11.007. 
  34. ↑ Fassbender, Klaus; Lütjohann, Dieter; Dik, Miranda G.; Bremmer, Marijke; König, Jochem; Walter, Silke; Liu, Yang; Letièmbre, Maryse; Von Bergmann, Klaus (2008). "Moderately elevated plant sterol levels are associated with reduced cardiovascular risk—The LASA study". Atherosclerosis 196 (1): 283–8. PMID 17137582. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2006.10.032. 
  35. ↑ Rajaratnam, Radhakrishnan A; Gylling, Helena; Miettinen, Tatu A (2000). "Independent association of serum squalene and noncholesterol sterols with coronary artery disease in postmenopausal women". Journal of the American College of Cardiology 35 (5): 1185–91. PMID 10758959. doi:10.1016/S0735-1097(00)00527-1. 
  36. ↑ Assmann, Gerd; Cullen, Paul; Erbey, John; Ramey, Dena R.; Kannenberg, Frank; Schulte, Helmut (2006). "Plasma sitosterol elevations are associated with an increased incidence of coronary events in men: Results of a nested case-control analysis of the Prospective Cardiovascular Münster (PROCAM) study". Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases 16 (1): 13–21. PMID 16399487. doi:10.1016/j.numecd.2005.04.001. 
  37. ↑ Sudhop, Thomas; Gottwald, Britta M.; Von Bergmann, Klaus (2002). "Serum plant sterols as a potential risk factor for coronary heart disease". Metabolism 51 (12): 1519–21. PMID 12489060. doi:10.1053/meta.2002.36298. 
  38. ↑ Pinedo, S.; Vissers, M. N.; Bergmann, K. v.; Elharchaoui, K.; Lutjohann, D.; Luben, R.; Wareham, N. J.; Kastelein, J. J. P.; Khaw, K.-T.; Boekholdt, S. M. (2006). "Plasma levels of plant sterols and the risk of coronary artery disease: The prospective EPIC-Norfolk Population Study". The Journal of Lipid Research 48 (1): 139–44. PMID 17074925. doi:10.1194/jlr.M600371-JLR200. 
  39. ↑ Hallikainen, M A; Sarkkinen, E S; Gylling, H; Erkkilä, A T; Uusitupa, M I J (2000). "Comparison of the effects of plant sterol ester and plant stanol ester-enriched margarines in lowering serum cholesterol concentrations in hypercholesterolaemic subjects on a low-fat diet". European Journal of Clinical Nutrition 54 (9): 715–25. PMID 11002384. doi:10.1038/sj.ejcn.1601083. 
  40. ↑ O'Neill, F.H.; Brynes, A.; Mandeno, R.; Rendell, N.; Taylor, G.; Seed, M.; Thompson, G.R. (2004). "Comparison of the effects of dietary plant sterol and stanol esters on lipid metabolism". Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases 14 (3): 133–42. doi:10.1016/S0939-4753(04)80033-4. 
  41. ↑ Vanstone, CA; Raeini-Sarjaz, M; Parsons, WE; Jones, PJ (2002). "Unesterified plant sterols and stanols lower LDL-cholesterol concentrations equivalently in hypercholesterolemic persons". The American Journal of Clinical Nutrition 76 (6): 1272–8. PMID 12450893. doi:10.1093/ajcn/76.6.1272. 
  42. ↑ Talati, Ripple; Sobieraj, Diana M.; Makanji, Sagar S.; Phung, Olivia J.; Coleman, Craig I. (2010). "The Comparative Efficacy of Plant Sterols and Stanols on Serum Lipids: A Systematic Review and Meta-Analysis". Journal of the American Dietetic Association 110 (5): 719–26. PMID 20430133. doi:10.1016/j.jada.2010.02.011. 
  43. ↑ Ramprasath, VR; Awad, AB (2015). "Role of Phytosterols in Cancer Prevention and Treatment." (PDF). Journal of AOAC International 98 (3): 735–8. PMID 26086253. doi:10.5740/jaoacint.SGERamprasath. 
  44. ↑ Woyengo, T.A.; Ramprasath, V.R.; Jones, P.J.H. (June 2009). "Anticancer effects of phytosterols". European Journal of Clinical Nutrition 63 (7): 813–820. PMID 19491917. doi:10.1038/ejcn.2009.29. Consultado o 10 December 2016. 
  45. ↑ Bradford, P.G.; Awad, A.B. (February 2007). "Phytosterols as anticancer compounds". Molecular Nutrition & Food Research 51 (2): 161–170. PMID 17266177. doi:10.1002/mnfr.200600164. 
  46. ↑ Hartmann, Marie-Andrée (1998). "Plant sterols and the membrane environment". Trends in Plant Science 3 (5): 170–175. doi:10.1016/S1360-1385(98)01233-3. 
  47. ↑ 47,0 47,1 De Smet, E; Mensink, R. P; Plat, J (2012). "Effects of plant sterols and stanols on intestinal cholesterol metabolism: Suggested mechanisms from past to present". Molecular Nutrition & Food Research 56 (7): 1058–72. PMID 22623436. doi:10.1002/mnfr.201100722. 
  48. ↑ De Bruyne, L; Höfte, M; De Vleesschauwer, D (2014). "Connecting growth and defense: The emerging roles of brassinosteroids and gibberellins in plant innate immunity". Molecular Plant 7 (6): 943–59. PMID 24777987. doi:10.1093/mp/ssu050. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fitosterol&oldid=6832022»