Ubbo Emmius

Ubbo Emmius

Bertehûs fan Ubbo Emmius yn Greetsiel

Ubbo Emmius (Greetsiel, 5 desimber 1547 - Grins, 9 desimber 1625) wie in ferneamd East-Frysk histoarikus, teolooch, pedagooch en stifter fan de Grinzer Universiteit dêr't er de earste rektor fan wie.

Libben en wurk

Emmius waard yn it East-Fryske Greetsiel berne as soan fan de luterske predikant Emme Dyken (Emmius is in latinisearre patronym) en syn frou Elke Tjarda, in dochter fan de boargemaster fan Norden. Hy besocht earst de Latynske skoalle yn Emden, dêrnei it 'Gymnasium illustre' yn Bremen en as lêste de Latynske skoalle yn Norden. Yn 1570 studearre er oan de universiteit fan Rostock dêr 't de histoarikus Nathan Chythraeus in soad ynfloed op him hie.

Yn 1574 stoar syn heit en gied er werom nei Greetsiel. Yn 1576 ferliet er dat doarp te foet en kuiere nei it suden, wêrby't er Heidelberch en Freiburg im Breisgau oandie. Yn Bazel besocht er it grêf fan de troch him bewûndere Desiderius Erasmus. Op it lêst berikte er syn nij stúdzjeplak Genève dêr't er teology studearje soe. Dêr ûnderhold er nauwe bannen mei rjochtsgelearde en teolooch Theodorus Beza. Hy wie der ek tsjûge fan de ferwidering dy't mear en mear ûntstie tusken Lutheranen en Kalvinisten. Dêrby keas er sels foar it Kalvinistyske stânpunt.

Emmius studearre Teology yn Gent en waard yn 1579 rektor fan de Latynske skoalle yn Norden, dêr't er sels learling west hie. Troch him is de skoalle grut wurden, mar troch syn Kalvinistyske leauwen koe er dêr net bliuwe. Yn 1587 moast der fan de Lutherske Eastfryske haadlingen oar wurk sykje.

Dan ferfart er nei Leer, dêr't er wurk krijt as rektor fan in Latynske skoalle. Yn 1595 teach er nei Grins, dêr't er op 'en nij rektor wurde koe by in Latynske skoalle.

Yn 1614 wurdt de Latynske skoalle fan Grins in universiteit. Emmius hat der tige foar krewearre dat der in Fryske universiteit komme soe, en waard troch de Provinsjale Steaten fan Grinslân beneamd as rektor. Tagelyk wie er heechlearaar Gryksk en skiednis.

Emmius hat him in grut part fan syn libben dwaande holden mei it beskriuwen fan de skiednis fan Fryslân. Yn 1596 waard it earste diel publisearre fan de Rerum Frisicarum Historia. Yn 1616 waard de hiele rige printe.

Emmius hat twaris troud west en hat in soan en dochter hân. Hy stoar yn 1625. Hy waard begroeven yn de Broertsjerke yn Grins. Op syn grêfstien kaam te stean: "Voor de onsterfelijke nagedachtenis aan de vermaarde en vrome grijsaard Ubbo Emmius, een Fries uit Greetseil, eerste rector van de academie, theoloog der zuivere leer, uitnemend filoloog, volmaakt geschiedschrijver". De stien bedarre yn 1909 yn de kelder fan it Akademygebou yn Grins. Yn 2007 waard er werom fûn, mar it die bliken dat de stien swier tamtearre wie. Nei restauraasje hat er yn augustus 2009 in plak krigen yn de hal fan it Akademygebou.

Wurk

In wichtich part fan syn wittenskiplik wurk hat te krijen mei religy en politike saken fan syn tiid. Ut Nederlân wei ferset er him tsjin Lutherske hôfpartij yn Auwerk en de abslute hearskippij fan it East-Fryske bewâld. Syn boeken en skriuwsels wurde iepenbier ferbaarnd. Syn ferneamdste wurken (wol bewarre bleaun) binne de "Rerum Frisicarum historiae libri 60", ek wol de sechtich boeken fan de Fryske skiednis.

• 
  Ubbo Emmius, likernôch 1605

Literatuer

• W.J. Kuppers (Hrsg.), Ubbo Emmius. Een Oostfries geleerde in Groningen / Ubbo Emmius. Ein ostfriesischer Gelehrter in Groningen (Groningen/Emden 1994) - Dit boek omfiemet in wiidweidige bibliografy en libbensbeskriuwing fan Ubbo Emmius´.
• Derk de Haan, Ubbo Emmius in: "400 Jahre Ulrichsgymnasium Norden", (Norden 1967), S. 88
• Ubbo Emmius, Friesische Geschichte, Bdd I-VI (oerset út it Latynsk wei troch Erich von Reeken), (Frankfurt am Main 1981)

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes: