Sichote-Alin
| Sichote-Alin | ||
 berchtme
| ||
| ||
| geografy | ||
| regio | Russyske Fiere Easten | |
| lân |  Ruslân
| |
| gewesten |  terr. Chabarovsk Kustterritoarium
| |
| sifers | ||
| oerflak | ±160.000 km² | |
| lingte | 900 km | |
| breedte | 180 km | |
| heechste punt | Tordoki Jani | |
| hichte | 2.090 m | |
| geology | ||
| yndieling | heechberchtme | |
| kaart | ||
| ||
| Lizzing fan 'e Sichote-Alin yn it Russyske Fiere Easten. | ||
De Sichote-Alin (Russysk: Сихотэ-Алинь, Sichote-Alin’, útspr.: [sʲɪxɐˈtɛ ɐˈlʲinʲ], likernôch: "sjich-uh-teh uh-ljynj") is in berchtme yn it Fiere Easten fan Ruslân. It leit oan 'e kust fan 'e Japanske See en de Tataresont yn it Kustterritoarium en it territoarium Chabarovsk. De heechste berch yn 'e Sichote-Alin is de Tordoki Jani, mei in hichte fan 2.090 m boppe seenivo. It berchtme stiet bekend as it lêste ûntwyk fan sawol de Sibearyske tiger as it Amoerloaihoars.
Etymology
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It is ûnbekend wat de namme 'Sichote-Alin' betsjut. Men nimt oan dat de namme troch de iere Russyske kolonisten fan 'e krite oernommen is út 'e talen fan 'e lânseigen folken fan it gebiet. It liket derop dat de namme oarspronklik út it Mantsjoesk komt, de taal fan 'e Mantsjoes, dat oarspronklik de dominante etnyske groep yn it nei harren ferneamde Mantsjoerije wie. Alin is nammentlik it Mantsjoeske wurd foar "berch".
Geografy
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Sichote-Alin leit yn it Russyske Fiere Easten, yn súdeastlik Sibearje, oan 'e kust fan 'e Japanske See en de Tataresont. Dat lêste wetter is in seestrjitte dy't it fêstelân fan Sibearje skiedt fan it grutte eilân Sachalin. It berchtme hat in oerflak fan omtrint 160.000 km². It rint oer in ôfstân fan likernôch 900 km fan deun benoarden de havenstêd Vladivostok nei it noardnoardeasten om te einigjen by de rivier de Amoer. Steatkundich leit rûchwei de súdlike helte fan 'e Sichote-Alin yn it Kustterritoarium (Primorsky Kraj), wylst de noardlike helte ta it territoarium Chabarovsk (Chabarovsk Kraj) heart.
De heechste pyk fan 'e Sichote-Alin is de Tordoki Jani, yn Chabarovsk, dy't in hichte fan 2.090 m boppe seenivo hat. De op ien nei heechste bern is de Ko, ek yn Chabarovsk, mei in hichte fan 2.003 m. Dêrnei folget de Anik, yn it Kustterritoarium, mei in hichte fan 1.933 m. Yn 'e Sichote-Alin ûntspringe gâns sydrivieren fan 'e Amoer, wêrfan't de Goer de wichtichste is.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De oarspronklike bewenners fan 'e Sichote-Alin binne de Giljaken (of Nivch), dy't in isolearre taal sprekke, en de Oedegeeërs, Orotsjen, Nanai en Oeltsjen, dy't Toengoezo-Mantsjoeske talen sprekke en besibbe binne û.o. de Mantsjoes fan Mantsjoerije en de Ewinken (Toengoezen) fan Sibearje. It hiele gebiet besuden de rivier de Amoer hearde oarspronklik ta it Keizerryk Sina ûnder de namme Bûten-Mantsjoerije. Yn 1860 stiene de Sinezen de krite by de saneamde Amoeranneksaasje lykwols ûnder swiere druk ôf oan it Keizerryk Ruslân, wêrnei't it gebiet in skoft Russysk-Mantsjoerije hiet.
Yn 'e 1910-er en 1920-er jierren waard de Sichote-Alin yngeand ferkend troch de Russyske geograaf en biolooch Vladimir Arsenjev (1872–1930), dy't syn aventoerlike ûntdekkingsreizen yn ferskate autobiografyske boeken beskreau. It bekendste dêrfan wie Dersû Uzala, út 1923, dat yn 1975 troch de ferneamde Japanske regisseur Akira Kurosawa ferfilme waard. Dy film wûn yn 1976 de Oscar foar Bêste Film yn in Bûtenlânske Taal. It wie te tankjen oan it krewearjen fan Arsenjev dat it regear fan 'e Sovjet-Uny yn 1935 de natoerreservaten Sichote-Alin en Lazo oprjochte om 'e fierhinne ûnoantaaste natoer fan it berchtme te behâlden.
Op 12 febrewaris 1947 fûn yn 'e Sichote-Alin ien fan 'e grutste meteoritereinen út 'e resinte skiednis plak. De Sichote-Alinmeteoryt barste yn 'e atmosfear fan 'e Ierde útinoar en reinde oer in gebiet fan 1,3 km² tonnen oan brokstikken del, dy't foar it meastepart út metalen bestiene. Dêrby waarden kraters yn it berchtme slein, wêrfan't de grutste in diameter fan 26 m hat.
Yn 2001 waard de Sintrale Sichote-Alin troch de UNESCO opnommen op 'e Wrâlderfgoedlist, omreden fan 'e wichtigens fan it berchtme foar it fuortbestean fan ferskate bedrige bistesoarten. It Wrâlderfgoedgebiet hie in oerflak fan 16.319 km², wêrûnder it hiele 3.985 km² mjittende Natoerreservaat Sichote-Alin. Yn 2018 waard it Wrâlderfgoedgebiet útwreide mei nochris 11.605 km² troch de opname fan it Nasjonaal Park Bikin.
Floara en fauna
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Sichote-Alin leit yn 'e tuskenbeiden klimaatsône, besuden de taiga. Dochs komme der ek soarten bisten foar dy't karakteristyk binne foar de taiga, lykas it rindier (Rangifer tarandus) en de Oessoeribear (Ursus arctos lasiotus), in ûndersoarte fan 'e brune bear. Dy libje yn it gebiet gear mei bisten dy't net noardliker foarkomme, lykas de Aziatyske swarte bear (Ursus thibetanus) en ferskate slim bedrige bisten, lykas de Sibearyske tiger (Panthera tigris tigris), it Amoerloaihoars (Panthera pardus orientalis), de Sineeske seachbek (Mergus squamatus) en de blakistonfiskûle (Bubo blakistoni). It berchtme is ek it iennichste plak dêr't de Sichote-Alintoarre (Sikhotealinia zhiltzovae) foarkomt, de iennichste libbene soarte út 'e mysterieuze (want taksonomysk dreech te pleatsen) famylje Jurodidae. De langstlibjende beam yn 'e Sichote-Alin is in Japanske taksis (Taxus cuspidata) fan mear as tûzen jier âld.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.
|
