حرا
| حرا | |
|---|---|
| |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آستریدها |
| راسته: | نعناسانان |
| تیره: | پاخرسیان |
| سرده: | سینائیان |
| گونه: | حرا |
| نام دوبخشی | |
| Avicennia marina | |
حَرّا (نام علمی: Avicennia marina) که مانگرو خاکستری یا مانگرو سفید نیز نامیده می‌شود، درختی از جامعه گیاهی مانگرو است که در خانواده گیاهی پاخرسیان طبقه‌بندی شده است. این گیاه پیشتر در خانواده شاه‌پسندیان یا سینائیان طبقه‌بندی می‌شد. مانند دیگر مانگروها، حرّا نیز در پهنه‌های جزر و مدی نواحی مصب رودخانه‌ها پدید می‌آید.
کلمه مانگرو اسم مرکبی است معرف اکوسیستم خاص در مناطق استوایی، حاصل از تجمع بسیار ویژه‌ای از گیاهان و جانوران در سواحل پست، برکه‌ها و سواحل دریاها و در عین حال نشانگر و معرف درختان و درختچه‌های این گونه اکوسیستم‌ها نیز می‌باشد. این گیاهان در گروه گیاهان شوره‌زی قرار دارند.
دانه حرّا روی درخت مادر می‌روید و نهال تولید می‌کند. سپس از درخت جدا می‌شود و داخل مرداب می‌افتد. جنگل حرا بر دریا و آب شور قرار دارد و این سازش با آب شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی ساخته است. گیاهان حرا برگ‌هایی با ظاهر بیضی شکل و قاعده‌ای باریک (دوکی شکل رویه سبز و براق دارند و پشت برگ‌ها نیز سفید یا خاکستری رنگ است. طول این برگ‌ها حدود ۵ تا ۵/۷ سانتی‌متر است. میوه حرا، بادامی شکل است و به یک خامه باریک منتهی می‌شود. ریشه‌های زانویی، شکل منظمی ندارند، اما گل حرا که از فرط کوچکی ناپیدا و غیر محسوس است، گلی به رنگ طلایی با ۴ گلبرگ، که هر گلبرگ بیشتر از چند میلی‌متر طول ندارد با عطری شیرین و خنک، که تا شعاع چند متری اطراف آن پراکنده می‌شود.
حرا نام درختی است در اندازه‌های ۳ تا ۶ متر با شاخ و برگ‌های سبز و روشن که در آبهای شور زندگی می‌کند و نام علمی اش (Avicennia Marina) منسوب است به ابن سینا دانشمند ایرانی[۱] جنگل حرا بر دریا و آب شور قرار دارد و این سازش با آب شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی ساخته است.
فواید
[ویرایش]
گیاه حرا که گاه به عنوان علوفه خشک برای خوراک چهارپایان استفاده می‌شود، فواید شگفت‌انگیزی دارد. بافت ساقه، تنه و ریشه این درخت به گونه‌ای است که آب شور دریا را تصفیه و مواد مورد نیاز آن را جذب و بقیه مواد را دفع می‌کند. پوست حرا بر باسیل هانزن که موجب جذام می‌شود، مؤثر است. شیره درون آوندهای آن بر بیماری خشکی که بیماری پوستی (شایع در منطقه هرمزگان) تأثیری قابل توجه دارد. در صنعت از تانن موجود در حرا، برای تولید جوهر مازو استفاده می‌شود. چسب تخته و خمیر چوب از دیگر مصارف صنعتی آن است.
پراکنش و رویشگاه‌ها
[ویرایش]حرا در امتداد ساحل شرقی آفریقا، غرب آسیا، جنوب و جنوب شرقی آسیا، استرالیا، و بخش‌های شمالی نیوزیلند یافت می‌شود. حرّا یکی از معدود جنگل‌های مانگرو است که در مناطق خشک ساحلی شبه‌جزیره عربستان، عمدتاً در محیط‌هاس شورستان در امارات متحده عربی،[۲] قطر،[۳] بحرین،[۴] عمان،[۵] و نیز در محیط‌های مشابه در دریای سرخ (در یمن،[۶] عربستان سعودی،[۷] مصر، اریتره،[۸] و سودان)،[۹] و قطر[۱۰] و جنوب ذخیره‌گاه زیست‌کره حرا[۱۱] در امتداد ساحل خلیج فارس نیز یافت می‌شود. درخت حرّا از گونه‌های مشخص بوم‌ناحیه مانگروهای آفریقای جنوبی است، و یکی از سه گونه موجود در جنوبی‌ترین جنگل‌های مانگروی آفریقا، در مصب رود ناهون در آفریقای جنوبی در مدار ۳۲ درجه جنوبی است.[۱۲][۱۳] گونه حرا همچنین در سومالی نیز دیده می‌شود.[۱۴]
در ایران
[ویرایش]در جنگل‌های مانگرو ایران، حرّا گونه غالب است و در همه مناطق استقرار جنگل‌های مانگروی ایران دیده می‌شود. گونه چندل فقط در خورهای سیریک و جاسک تشکیل جامعه گیاهی داده که گاهی جامعه آن خالص است، ولی بیشتر همراه با حرّا دیده می‌شود.[۱۵] حرا در ۸ منطقه حفاظت شده ایران در سواحل خلیج فارس و دریای مکران می‌روید که کناره‌های شمالی و غربی جزیره قشم و جنگل نایبند استان بوشهر از مهم‌ترین آن‌ها هستند. به این گیاه در بندرعباس حرا، در بلوچستان تمر، در بوشهر گُرم و در بعضی از نقاط تول گفته می‌شود. به عربی نیز آن را شوری و شوره می‌نامند.
جنگل حرا در سواحل جنوبی ایران، مهد انواع گوناگون آبزیان، پرندگان و دوزیستان است. از پرندگان می‌توان به مرغ ماهیخوار یا حواصیل، لک لک، پلیکان، مرغابی و کاکایی و از آبزیان به خرچنگ، مار دریایی، شیلو، کلینگ (نوعی از صدف) و انواع مختلف قورباغه اشاره کرد.[۱۶]
جنگل‌های حرای خلیج نایبند در استان بوشهر یکی از نواحی پراکنش این اجتماعات درختی کمیاب با وسعت ۳۹۰ هکتار، آخرین مجموعه انبوه و وسیع این درختان ساحلی در جنوب غربی آسیا محسوب می‌شود. جنگل‌های حرای عسلویه بوشهر به عنوان ذخیره گاه بیوسفری ساحلی آبهای جنوب کشور در پارک ملی دریایی نایبند یکی از مناطق حساس ساحلی به‌شمار می‌آید که در اکوسیستم خود گیاهان شور پسند دریایی، جانداران کف زی و پرندگان مهاجر اقیانوسی را پناه داده است.[۱۷]
در طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران تصمیم شد تا تعداد زیادی درخت حرا کاشته شود ولی تا اکنون چندان اجرایی و استقبال نشده است.[۱۸]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ مهر نیوز رازهای جنگل شگفت‌انگیز ایران.
- ↑ "Mangrove_Fisheries". Archived from the original on January 25, 2009.
- ↑ "Mangrove Conservation Programme" (PDF).
- ↑ "Critical Habitats Assessment" (PDF). Archived (PDF) from the original on 1 October 2021.
- ↑ "Mangrove_Arabian Wildlife". Archived from the original on 2010-04-17.
- ↑ "Mangrove_World Resource Institute" (PDF). Archived from the original (PDF) on November 28, 2008.
- ↑ "KFUPM ePrints".[پیوند مرده]
- ↑ "Avicennia marina (Forssk.) Vierh._PROTA". Archived from the original on 2013-03-27.
- ↑ "FAO Corporate Document Repository_Sudan".
- ↑ Norton, John; Majid, Sara Abdul; Allan, Debbie; Al Safran, Mohammed; Böer, Benno; Richer, Renee (2009). An Illustrated Checklist of the Flora of Qatar (PDF). Browndown Publications, Gosport, UK. ISBN 978-0-9563961-0-5. Retrieved 6 February 2016.
- ↑ "Harra Protected Area". UNESCO " Culture " World Heritage Centre " The List " Global Strategy " Tentative Lists. Retrieved 6 February 2016.
- ↑ Naidoo, Gonasageran (2016). "The mangroves of South Africa: An ecophysiological review". South African Journal of Botany, Volume 107, November 2016, Pages 101-113
- ↑ B., van Wyk; P., van Wyk (1997). Field Guide to trees of South Africa. Struik, Cape Town. ISBN 978-1-86825-922-9.[پیوند مرده]
- ↑ Spalding, Mark; Kainuma, Mami; Collins, Lorna (2010). World atlas of mangroves. London: Earthscan. ISBN 978-1-84977-660-8.
- ↑ شهلا صفیاری (تیر ۱۳۹۶). «جنگل‌های مانگرو در ایران» (PDF). طبیعت ایران. دریافت‌شده در ۱۸ آبان ۱۴۰۳.
- ↑ http://www.qeshmonline.com/pedia/19/جنگل_های_دریایی_حرا
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۰.
- ↑ https://www.isna.ir/news/1403021108084/توسعه-جنگل-های-حرا-طرحی-که-کسی-به-آن-روی-خوش-نشان-نداد
- زنده دل، دستیاران، حسن. (مجموعه کتاب‌های راهنمای جامع ایرانگردی استان هرمزگان) ج۱. چاپ وانتشار سال ۱۹۹۸ میلادی.
- بومشناسی آبی
- تاریخ طبیعی ایالت بلوچستان پاکستان
- چندلیان
- درختان آفریقای جنوبی
- درختان استرالیا
- درختان اندونزی
- درختان بنگلادش
- درختان تایلند
- درختان در چین
- درختان در هند
- درختان ژاپن
- درختان سنگاپور
- درختان فیلیپین
- درختان مالزی
- درختان منطقه اقیانوس آرام
- درختان میانمار
- درختان نیوزیلند
- درختان ویتنام
- دولپه‌ای‌های نو استرالیای غربی
- زیستبومهای خشکی
- سینائیان
- فهرست سرخ IUCN از گونه‌های کمترین نگرانی
- گیاگان آسیای حارهای
- گیاگان آفریقای حارهای شرقی
- گیاگان آفریقای حارهای شمالشرقی
- گیاگان اریتره
- گیاگان استرالیای جنوبی
- گیاگان اندونزی
- گیاگان بنگلادش
- گیاگان پاکستان
- گیاگان تانزانیا
- گیاگان تایوان
- گیاگان جزایر سلیمان
- گیاگان سریلانکا
- گیاگان سنگاپور
- گیاگان سودان
- گیاگان سومالی
- گیاگان شبه‌جزیره عربستان
- گیاگان غرب اقیانوس هند
- گیاگان قلمرو آفریقای حارهای
- گیاگان قلمرو شمالی (استرالیا)
- گیاگان کالدونیای جدید
- گیاگان کنیا
- گیاگان کوئینزلند
- گیاگان کومور
- گیاگان گینه نو
- گیاگان ماداگاسکار
- گیاگان مالزی
- گیاگان مصر
- گیاگان موزامبیک
- گیاگان میانمار
- گیاگان نیو ساوت ولز
- گیاگان ویتنام
- گیاگان ویکتوریا (استرالیا)
- گیاگان هند-آرام غربی
- گیاهان توصیفشده در ۱۷۷۵ (میلادی)
- مانگروها
- نعناسانان استرالیا