Hipólito Yrigoyen
| Hipólito Yrigoyen | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
1928ko urriaren 12a - 1930eko irailaren 6a ← Marcelo Torcuato de Alvear (mul)  - José Félix Uriburu →
1916ko urriaren 12a - 1922ko urriaren 12a ← Victorino de la Plaza (mul) - Marcelo Torcuato de Alvear (mul) → | |||||
| Bizitza | |||||
| Jaiotza | Buenos Aires, 1852ko uztailaren 12a | ||||
| Herrialdea |  Argentina | ||||
| Bizilekua | Buenos Aires | ||||
| Heriotza | Buenos Aires, 1936ko uztailaren 3a (83 urte) | ||||
| Hobiratze lekua | Mausoleum of the Fallen in the Revolution of 1890 (en) | ||||
| Familia | |||||
| Seme-alabak | ikusi
| ||||
| Hezkuntza | |||||
| Heziketa | Buenos Airesko Unibertsitatea | ||||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||||
| Jarduerak | |||||
| Jarduerak | abokatua, politikaria eta autorea | ||||
| Lantokia(k) | Buenos Aires | ||||
| Jasotako sariak | |||||
| Sinesmenak eta ideologia | |||||
| Alderdi politikoa |  Herritarren Batasun Erradikala | ||||
  | |||||
 | |||||
Juan Hipólito del Sagrado Corazón de Jesús Yrigoyen Alem (Buenos Aires, 1852ko uztailaren 12a - Buenos Aires, 1933ko uztailaren 3a) euskal jatorriko argentinar politikaria izan zen. 1916-1922 eta 1928-1930 bitartean Argentinako presidentea izan zen[1].
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Buenos Airesko klase ertain-baxuko familia batean jaio zen. Martin Yrigoyen, saratarrak eta Marcelina Alem argentinarrak izan zituzten zortzi seme-alabetatik hirugarrena izan zen[1]. Euskal jatorriko haur askok bezala, fraide betharramdarrek (aita baionesek) Buenos Airesen zuten San Jose kolegioan ikasi zuen. Ondoren abokatu ikasketak egin zituen. Leandro Alem osabaren eskutik, Alderdi Autonomistan sartu zen. 1878an probintziako diputatu aukeratu zuten Alderdi Errepublikanoarekin[2].
1881ean historia irakasle hasi zen lanean; 24 urtez jardun zuen lanbide horretan, eta irabazten zuen soldata Haur txiroen Etxe eta Eritegia-ri ematen zion. Horrezaz gainera, 1880ko hamarkadan abelazkuntzan hasi zen. Dirurik ez zuenez, lursailak errentan hartu edo kredituan erosten zituen. Estancia horietan abelgorriak gizendu eta Gastón Sansinenari, Argentinako lehenbiziko hotz ganberaren jabeari, saltzen zizkion. Era horretan, dirutza handia egin zuen[2].
Garai hartan ezagutu zuen Karl Kraus filosofoaren obrak eragin erabakiorra izan zuen haren pentsaera aurrerazalean[1]. Porrot egin zuen 1890eko Iraultzan parte hartu zuen, eta Leandro Alemek sortutako Herritarren Batasun Erradikalean (Unión Cívica Radical) sartu zen[2]. 1893ko iraultza erradikalaren buruetako bat izan zen. Altxamenduak huts egin ondoren, Montevideora deportatu zuten, baina luze gabe Argentinara itzuli zen. Leandro Alemen heriotzaren ostean (1896), Herritar Batasun Erradikalaren buru bilakatu zen.
Orduan Argentinan indarrean zegoen hauteskunde sistemak agintarien azpijokoak eta gehiegikeriak ahalbidetzen zituen. Hori zela eta, erradikalen iritziz, abstentzioa eta borroka armatua ziren agintera iristeko bide bakarrak. Azkenik, 1912an, Roque Sáenz Peña presidenteak gizonezkoen bozkatze unibertsal, derrigorrezkoa eta sekretua onartu zuen. Berme horrekin, Herritar Batasun Erradikalak hauteskundeetan berriro parte hartzea erabaki zuen[3]
Yrigoyen alde handiz nagusitu zen 1916ko hauteskundeetan, eta Argentinako presidente bilakatu zen. 1922koak Marcelo de Alvear alderdikideak irabazi zituen. Eta 1928koetan, 77 urte zituela, bigarren aldiz presidente hautatu zuten. Baina, bi urte geroago, José Félix Uriburuk zuzendutako estatu kolpeak kargutik kendu zuen[2].
1930eko estatu kolpearen ostean, Belgrano kostazainean sartu zuten. 1932an libre gelditu eta Buenos Airesera itzuli zen. Hiri horretan hil zen, 1933ko uztailaren 3an[2].
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b c Hipolito Yrigoyen Argentinako lehendakari ohiari buruz liburua aurkeztu dute Itsasun. info.kazeta.eus (Noiz kontsultatua: 2015-08-11).
- ↑ a b c d e Estornés Lasa, Mariano. Hipólito Irigoyen Alem. in: Auñamendi Eusko Entziklopedia. euskomedia.org (Noiz kontsultatua: 2015-08-11).
- ↑ Hipólito Yrigoyen. biografiasyvidas.com (Noiz kontsultatua: 2015-08-11).
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Hipólito Yrigoyen  |
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Hipolito Irigoien, iraultzaile eta lehendakari Joseba Aurkenerenaren blogean.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q297134
Multimedia: Hipólito Yrigoyen / Q297134
| Maiatzeko Iraultza eta Argentinako Independentzia Gerrako garaia Asamblea del Año XIII arte (1810–1814) |
|  |
|---|---|---|
| Rio de la Platako Probintzia Batuetako zuzendari gorena (1814–1820) | ||
| República Unitaria – Lehen gobernu presidentziala (1826–1827) | ||
| Pacto Federal eta Confederación Argentina (1827–1862) | ||
| Organización Nacional – Argentina (1862–1880) | ||
| 80ko belaunaldia – Oligarka Errepublika (1880–1916) | ||
| Lehenengo Unión Cívica Radical, Sáenz Peña Legearen ondoren (1916–1930) | ||
| Hamarkada zitala (1930–1943) | ||
| 1943ko estatu kolpea – Diktadura militarrak (1943–1946) | ||
| Lehenengo peronismoa (1946–1955) | ||
| Revolución Libertadora – Diktadura militarrak (1955–1958) | ||
| Gobernu zibil hauskorrak - Peronismoaren proskripzioa (1958–1966) | ||
| Argentinako Iraultza – Diktadura militarrak (1966–1973) | ||
| Perónen itzulera (1973–1976) | ||
| Proceso de reorganización nacional – Diktadura militarrak (1976–1983) | ||
| Demokraziara itzultzea (1983–gaur arte) | ||