Edukira joan

Dardara esentzial

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ohar medikoa
Ohar medikoa
Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.
Dardara esentzial
Deskribapena
Motamovement disorders (en) Itzuli, dardara
eritasuna
Espezialitateaneurologia
Asoziazio genetikoa
Tratamendua
Erabil daitezkeen botikakpropranolol, topiramato eta gabapentina
Identifikatzaileak
GNS-10-MKG25.0
OMIM190300, 602134, 611456 eta 614782
MedlinePlus000762
eMedicine000762
MeSHD020329
Disease Ontology IDDOID:4990

Dardara esentziala, dardara onbera eta dardara idiopatikoa ere deitua, nerbio-sistemaren desordena da. Nahigabeko mugimenduak eragiten dizkio pazienteari,[1] eta nahi gabeko astinaldiak eta erritmikoak eragiten ditu. Oro har, simetrikoa izaten da, eta besoei, eskuei edo hatzei eragiten die; baina, batzuetan, buruari, ahots-kordei edo beste atal batzuei eragiten die.[2] Dardara motarik ohikoena bada ere, oraindik ezin izan dira kausak identifikatu. Normalean ez da gaitz arriskutsua, baina funtsezko dardarak aurrera egin dezake denborarekin, pazientearen egoera okertuz.[3]

Ezaugarriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaitz horrek gizonei eta emakumeei eragiten die, eta ohikoagoa da 65 urtetik gorako pertsonen artean. Dardara esentzialaren arrazoia zein den ez badakigu ere, zenbait lanek adierazten dute muskulu-mugimenduak kontrolatzen dituen garuneko zatiak ez duela behar bezala funtzionatzen funtsezko dardara duten pazienteetan. Dardara esentzialaren kasuen erdiak mutazio genetiko baten ondorio dira, baina ezin izan da identifikatu zein den gene espezifikoa. Mota horri familiaren dardara esaten zaio. Ez dakigu zein diren dardara esentzialaren kausak mutazio genetikorik ez duten pertsonengan.

Kausak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Heltzean, neuroendekapen progresiboa eta/edo neuronen heriotza dakarren prozesu bat gertatzen da. Prozesu hori normala eta naturala izan daiteke zahartze-prozesu arruntean, eta nerbio-ehunaren oinarrizko zelulak eta haren barne-osagaiak hartzen ditu eraginpean. Horiek dira giza garunean informazioa eroateko eraginkortasuna eragozten dutenak, dardarak sortuz, Parkinsonen gaixotasunean bezala. Dardara esentziala garuneko eremu jakin batzuen (zerebeloa, talamoa eta enbor entzefalikoa barne) arteko komunikazio anormal baten emaitza da.[4]

Diagnostikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oro har, diagnostikoa arrazoi klinikoengatik ezartzen da. Dardarak edozein adinetan has daitezke, jaiotzatik adin aurreratuetaraino (zahartzaroko dardara).[5][6] Gorputzeko edozein borondatezko muskuluei eragin diezaioke, baina dardara maizago ikusten da eskuetan eta besoetan, eta pixka bat gutxiago lepoan (pertsonaren burua mugiarazten du), mihian eta hanketan. Batzuetan dardara bat agertzen da eskuak atsedenean daudenean.[7] Zangoetan sortzen den dardara dardara ortostatiko gisa diagnostika daiteke.

Dardara esentziala hainbat nahasmendu neurologikoren barruan gertatzen da, Parkinson gaixotasunaz gain. Horrek barne hartzen ditu migraina-nahasmenduak, non dardara esentziala eta migrainen arteko koagerpenak aztertu diren.[8]

Tratamendua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Normalean, dardara esentziala medikazioarekin tratatzen dute.

Neurri orokorrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dardara esentziala duten pertsona guztiek ez dute tratamendua behar, baina tratamendu-aukera asko daude sintomen larritasunaren arabera.[2] Kafeina eta estresa saihestu behar dira, eta kalitate oneko lo egokia egitea gomendatzen da.

Ahozko sendagaiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lehen lerroa

Sintomak tratamendua justifikatzeko bezain gogaikarriak direnean, lehen medikazio-aukerak beta-blokeatzaileak dira, hala nola propranolola edo, bestela, nadolola eta timolola. Atenolola eta pindolola ez dira eraginkorrak dardararako.[2] Primidona antiepileptikoa ere eraginkorra izan daiteke.[2]

Propranololak eta primidonak dardara esentzial duten pazienteen erdietan baino ez dituzte dardararen eragin murriztaileak, eta ondorioak neurrizkoak dira.[9]

Bigarren lerroa

Bigarren lerroko medikamentuak antiepileptikoak- topiramato, gabapentina (monoterapia bezala) edo lebetirazetam- edo alprazolam bezalako bentzodiazepinak dira.

Hirugarren lerroa

Hirugarren lerroko sendagaiak klonazepam eta mirtazapina dira.[2]

Laugarren lerroa

Mediku batzuek teofilina erabili dute dardara esentziala tratatzeko, baina dardarak ere eragin ditzake. Hala ere, haren eraginkortasunari buruzko datu kontraesankorrak direla eta, haren erabilera eztabaidatua da.[10] Frogaren batek dosi txikiek hobera egin dezaketela erakusten du.[11][12]

Etanolak bentzodiazepinek baino eraginkortasun handiagoa erakutsi du saiakuntza txikietan. Dardara dosi txikietan hobetzen da, eta ondorioak 20 minututan nabaritzen dira 3-5 orduz, baina batzuetan erreboteko dardara geroago areagotzen da.[13]

Dardara esentziala tratatzeko sendagaien azterketa sistematiko batzuk egin dituzt. 2017ko topiramatoaru buruzko berrikuspen batek datu mugatuak eta kalitate eskaseko ebidentziak aurkitu zituen haien eraginkortasuna eta tratamendua mugatzen duten kontrako efektuen agerpena babesteko;[14] 2017ko zonisamidari buruzko berrikuspen batek nahikoa informazio aurkitu zuen eraginkortasuna eta segurtasuna ebaluatzeko,[15] eta 2016ko pregabalinari buruzko berrikuspen batek ondorioak zalantzazkoak zirela erabaki zuen, ebidentziaren kalitate eskasaren ondorioz.[16]

Toxina botulinikoaren injekzioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Medikamentuek dardara kontrolatzen ez dutenean edo pertsonak toleratzen ez dituenean, toxina botulinikozko injekzioak,[17][18][19][20] garun-estimulazio sakona edo terapia okupazionala erabilgarriak izan daitezke.[2] Garun-estimulazio sakonerako elektrodoak, oro har, garunaren "dardararen erdian" jartzen dituzte, hots, talamoaren erdiko nukleoan.

Intentsitate handiko ultrasoinu fokalizatua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
MRgFUS (erresonantzia magnetiko bidez gidatutako intentsitate handiko ultrasoinu fokalizatua) gertatu eta lau egunera egindako erresonantzia magnetikoa (aurreko ebaketa): ezkerreko erdiko bentral nukleoaren talamotomia (Vim). Dardara esentzial handia duen 79 urteko gizona.

Gainera, erresonantzia magnetikoaren bidez gidatutako intentsitate handiko ultrasoinu fokalizatua (HIFU) tratamendu ez-kirurgikorako aukera bat da, sendagaiei erregogorra den dardara esentziala duten pertsonentzat.[21][22] Ultrasoinu terapeutiko honek ez du sendatzea lortzen, baina bizi-kalitatea hobetu dezake.[22] Epe luzerako ondorioak oraindik ezarri ez badira ere, hasierako lerrotik dardararen puntuazioaren hobekuntza iraunkorra izan zen tratamendutik urte 1 eta 2 urtera.[23] Orain arte, jakinarazitako ondorio kaltegarri eta albokoak arinak edo moderatuak izan dira. Kontrako ondorio posibleen artean, hauek daude: ibiltzeko zailtasunak, orekaren alterazioak, parestesiak, buruko mina, erredurak azalean ultzerazioekin, larruazalaren uzkurdura, orbainak eta odol-koaguluak.[21][22][24]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Gaztelaniaz) «Temblor esencial» Medline Plus.
  2. ↑ a b c d e f Abboud H, Ahmed A, Fernandez HH. (2011ko abendua). «Essential tremor: choosing the right management plan for your patient» Cleveland Clinic Journal of Medicine 78 (12): 821–8..
  3. ↑ (Gaztelaniaz) «Temblor esencial» Clínica Mayo.
  4. ↑ (Gaztelaniaz) «Información acerca del temblor esencial y el trastorno neurológico del movimiento» Medtronic.
  5. ↑ Louis ED, Dure LS, Pullman S. (2001eko iraila). «Essential tremor in childhood: a series of nineteen cases» Movement Disorders 16 (5): 921–3.  doi:10.1002/mds.1182. PMID 11746623..
  6. ↑ Bain PG, Findley LJ, Thompson PD, Gresty MA, Rothwell JC, Harding AE, Marsden CD. (1994ko abuztua). «A study of hereditary essential tremor» Brain 117 (4): 805–24.  doi:10.1093/brain/117.4.805. PMID 7922467..
  7. ↑ Cohen O, Pullman S, Jurewicz E, Watner D, Louis ED. (2003). «Rest tremor in essential tremor patients: Prevalence, clinical correlates, and electrophysiological characteristics» Arch Neurol 60 (3): 405–410.  doi:10.1001/archneur.60.3.405. PMID 12633153..
  8. ↑ Biary N, Koller W, Langenberg P. (1990eko abendua). «Correlation between essential tremor and migraine headache» Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry 53 (12): 1060–2.  doi:10.1136/jnnp.53.12.1060. PMID 2292698..
  9. ↑ Cao H, Thompson-Westra J, Hallett M, Haubenberger D. (2018ko uztaila). «The response of the central and peripheral tremor component to octanoic acid in patients with essential tremor» Clinical Neurophysiology 129 (7): 1467–1471.  doi:10.1016/j.clinph.2018.03.016. PMID 29678370..
  10. ↑ Zesiewicz TA, Elble R, Louis ED, Hauser RA, Sullivan KL, Dewey RB, Ondo WG, Gronseth GS, Weiner WJ. (2005eko ekaina). «Practice parameter: therapies for essential tremor: report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology» Neurology 64 (12): 2008–20.  doi:10.1212/01.WNL.0000163769.28552.CD. PMID 15972843..
  11. ↑ Mally J, Stone TW. (1991ko ekaina). «The effect of theophylline on essential tremor: the possible role of GABA» Pharmacology Biochemistry and Behavior 39 (2): 345–9.  doi:10.1016/0091-3057(91)90190-D. PMID 1946576..
  12. ↑ Mally J, Stone TW. (1995eko urria). «Efficacy of an adenosine antagonist, theophylline, in essential tremor: comparison with placebo and propranolol» Journal of the Neurological Sciences 132 (2): 129–32.  doi:10.1016/0022-510X(95)00128-O. PMID 8543937..
  13. ↑ Ondo W. (2016). «Essential Tremor: What We Can Learn from Current Pharmacotherapy» Tremor and Other Hyperkinetic Movements 6: 356.  doi:10.7916/D8K35TC3. PMID 26989572..
  14. ↑ Bruno E, Nicoletti A, Quattrocchi G, Allegra R, Filippini G, Colosimo C, Zappia M. (2017ko apirila). «Topiramate for essential tremor» The Cochrane Database of Systematic Reviews 4: CD009683.  doi:10.1002/14651858.CD009683.pub2. PMID 28409827..
  15. ↑ Bruno E, Nicoletti A, Filippini G, Quattrocchi G, Colosimo C, Zappia M. (2017ko abuztua). «Zonisamide for essential tremor» The Cochrane Database of Systematic Reviews 8: CD009684.  doi:10.1002/14651858.CD009684.pub2. PMID 28836659..
  16. ↑ Bruno E, Nicoletti A, Quattrocchi G, Filippini G, Colosimo C, Zappia M. (2016ko urria). «Pregabalin for essential tremor» The Cochrane Database of Systematic Reviews 10: CD009682.  doi:10.1002/14651858.CD009682.pub2. PMID 27763691..
  17. ↑ Zakin E, Simpson D. (2017ko azaroa). «Botulinum Toxin in Management of Limb Tremor» Toxins 9 (11): 365.  doi:10.3390/toxins9110365. PMID 29125566..
  18. ↑ Samotus O, Rahimi F, Lee J, Jog M. (2016). «Functional Ability Improved in Essential Tremor by IncobotulinumtoxinA Injections Using Kinematically Determined Biomechanical Patterns - A New Future» PLOS ONE 11 (4): e0153739.  doi:10.1371/journal.pone.0153739. PMID 27101283. Bibcode: 2016PLoSO..1153739S..
  19. ↑ Samotus O, Lee J, Jog M. (2017). «Long-term tremor therapy for Parkinson and essential tremor with sensor-guided botulinum toxin type A injections» PLOS ONE 12 (6): e0178670.  doi:10.1371/journal.pone.0178670. PMID 28586370. Bibcode: 2017PLoSO..1278670S..
  20. ↑ Samotus O, Kumar N, Rizek P, Jog M. (2018ko urtarrila). «Botulinum Toxin Type A Injections as Monotherapy for Upper Limb Essential Tremor Using Kinematics» The Canadian Journal of Neurological Sciences 45 (1): 11–22.  doi:10.1017/cjn.2017.260. PMID 29157315..
  21. ↑ a b Rohani M, Fasano A. (2017). «Focused Ultrasound for Essential Tremor: Review of the Evidence and Discussion of Current Hurdles» Tremor and Other Hyperkinetic Movements 7: 462.  doi:10.7916/D8Z89JN1. PMID 28503363..
  22. ↑ a b c (Ingelesez) FDA. (2016-7-11). «FDA approves first MRI-guided focused ultrasound device to treat essential tremor» FDA News Release.
  23. ↑ Chang JW, Park CK, Lipsman N, Schwartz ML, Ghanouni P, Henderson JM, Gwinn R, Witt J, Tierney TS, Cosgrove GR, Shah BB, Abe K, Taira T, Lozano AM, Eisenberg HM, Fishman PS, Elias WJ. (2017ko abendua). «A Prospective Trial of Magnetic Resonance guided Focused Ultrasound Thalamotomy for Essential Tremor: Results at the 2-year Follow-up» Annals of Neurology 83 (1): 107–114.  doi:10.1002/ana.25126. PMID 29265546..
  24. ↑ Hedera P. (2017ko otsaila). «Emerging strategies in the management of essential tremor» Therapeutic Advances in Neurological Disorders 10 (2): 137–148.  doi:10.1177/1756285616679123. PMID 28382111..

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Dardara_esentzial&oldid=9935412"(e)tik eskuratuta