Edukira joan

John Lennon

Wikipedia, Entziklopedia askea
John Lennon

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakJohn Winston Lennon
JaiotzaLiverpool Maternity Hospital (en) Itzuli eta Liverpool1940ko urriaren 9a
Herrialdea Erresuma Batua
BizilekuaLiverpool
New York
Mendips, Menlove Avenue (en) Itzuli
HeriotzaNew York1980ko abenduaren 8a (40 urte)
Hobiratze lekuaCentral Park
Heriotza moduagiza hilketa: bala zauria
HiltzaileaMark David Chapman
Familia
AitaAlfred Lennon
AmaJulia Lennon
Ezkontidea(k)Cynthia Powell  (1962ko abuztuaren 23a -  1968ko azaroaren 8a)
Yoko Ono  (1969ko martxoaren 20a -  1980ko abenduaren 8a)
Bikotekidea(k)
Seme-alabak
Haurrideak
Familia
Hezkuntza
HeziketaLiverpool College of Art (en) Itzuli
Dovedale Primary School (en) Itzuli
Calderstones School (en) Itzuli
(1952 - 1957)
Hizkuntzakingelesa
Irakaslea(k)Donovan
Jarduerak
Jarduerakdisko-ekoizlea, idazlea, aktorea, egile abeslaria, gitarra-jotzailea, zinema ekoizlea, poeta, musikagilea, zinema aktorea, piano-jotzailea, abeslaria, margolaria, film-zuzendaria, public figure (en) Itzuli, prosalaria, bakearen aldeko aktibista, militante politikoa eta estudioko musikaria
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
KidetzaThe Beatles
Plastic Ono Band (en) Itzuli
The Dirty Mac (en) Itzuli
The Quarrymen (en) Itzuli
The Beat Brothers
Izengoitia(k)Dr. Winston O’Boogie
Genero artistikoarock
blues rock
experimental music (en) Itzuli
pop musika
pop rock
art rock
rock psikodelikoa
rock-and-rolla
beat music (en) Itzuli
hard rock
experimental rock (en) Itzuli
Ahots motabaritonoa
Musika instrumentuagitarra
pianoa
aho-soinua
baxua
giltzadia
ahotsa
DiskoetxeaApple Records (mul) Itzuli
Atco Records
Capitol Records
Parlophone (en) Itzuli
EMI
Geffen Records (mul) Itzuli
Polydor Records

johnlennon.com
IMDB: nm0006168 Allocine: 4651 Rottentomatoes: celebrity/john_lennon Allmovie: p99330 TCM: 111937 Metacritic: person/john-lennon TV.com: people/john-lennon IBDB: 6852
Facebook: johnlennon Twitter: johnlennon Instagram: johnlennonofficial Youtube: UCYU4eunPInnHTNWfGvOgkbg TikTok: johnlennon Spotify: 4x1nvY2FN8jxqAFA0DA02H iTunes: 4416594 Last fm: John+Lennon Musicbrainz: 4d5447d7-c61c-4120-ba1b-d7f471d385b9 Songkick: 131344 Discogs: 46481 Allmusic: mn0000232564 Find a Grave: 618 Deezer: 226 Edit the value on Wikidata

John Winston Lennon (Liverpool, Ingalaterra, 1940ko urriaren 9a - New York, Estatu Batuak, 1980ko abenduaren 8a) The Beatles taldeko kantaria eta abesti askoren konpositorea izan zen. The Beatles taldearen sortzaile eta partaide izan zen. Gitarra jotzen zuen eta taldeko kanta gehienak ondu zituen, Paul McCartney-rekin batera. XX. mendeko kantu ezagunenen sortzailea izan zen. [1]

Haurtzaroa eta lehen urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bigarren Mundu Gerran jaioa Liverpool hirian, Alfred Lennon eta Julia Stanley ziren gurasoak. Aita itsasgizona izanik, asko bidaiatzen zuen: hori zela eta, ama bakarrik sentitzen zen eta, horren ondorioz, banatu egin ziren. John Lennonek 4 urte zituela, amak izeba Mimi Stanley eta osaba George-rekin utzi zuen. Georges osabak harmonika erosi zion umetan eta amak banjoa jotzen irakatsi. Geroago, Arte Ederren eskolan, Cynthia Powell lehen emaztea izan zuena ezagutu zuen.

Beatles taldea osatu aurretik, beste talde batean aritu zen, The Quarrymen (halaber, The Quarry Men idatzia), Johnny and the Moondogs eta The Silver Beetles izenak hartu zituena. 1956. urtean, eliza batean jotzen ari zenean, Paul McCartney ezagutu zuen. Haiekin jotzera gonbidatu zuen, gitarra jotzen eta afinatzen zekielako. Aurrerago, George Harrison sartu zen taldean, McCartney eta Pete Best-i esker. Pete Bestek sarritan taldea alde batera uzten zuenez, taldekideek Ringo Starr-i eskatzen zioten haren postua ordezka zezan.

Johnek 17 urte zituela garai latzak bizi izan zituen, ama polizia mozkor batek autoaz harrapatuta hil zen. Horrek semeari sekula gainditu ez zuen trauma eragin zion, Julia edo Mother bezalako kantak lekuko, 1970. urtean grabatuak

The Beatlesen hasiera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

The Beatles taldea 1960an jarri zen abian. Lehen kontzertuak Hanburgon eman zituzten. Taldeko managerrak, Brian Epstein-ek, eragin handia izan zuen taldean; berak esan zien nola orraztu eta baita trajea janzteko ere. Ez gogo onez, baina onartu zuten.[1] 1962an hasi zen laukotearen arrakasta Love Me Do kantuarekin, eta 1963an beren lehen disko luzea kaleratu zuten, Please Please Me. Urte berean, With The Beatles diskoaz merkatu estatubatuarra irabazi zuten, eta abuztuaren 23an, Cynthia Powell-ekin ezkondu zen: bikoteak seme bat izan zuen, Julian, 1963ko apirilaren 8an jaioa. Julian, semea, jaiotzean, aita kanpoan zen musika-taldearekin.

The Beatles 1964an

Sasoi hartan taldea aparretan zebilen, bai jaioterrian -Britainiar Inperioko Ordeneko kide izendatu zituzten-, bai AEBetan. Baina guztia ez zen ospe: kontzertuetan fanen oihuak musika bera baino ozenagoak ziren, eta Lennon konturatu zen zerbait oker zihoala. Besteak beste, horregatik idatzi omen zuen Help! abestia. Handik gutxira taldeak jende aurrean abesteari utzi egin zion.[1]

Lennon beti izan zen taldeko errebeldea, intelektuala; 1966an kazetariei esaldi hau esan zien: "The Beatles Jesukristo baino ezagunagoak dira". Iskanbila handia sortu ondoren, hau adierazi zuen: "Ez nuen esan The Beatles Jesukristo baino hobeak direnik, ezagunagoak baizik, telebista edo beste edozer izan daitekeen moduan". Gaizki ulertua izan zela azaldu zuen.

Ondorioz, AEBetan taldearen diskoak erre eta Lennon bera mehatxatu egin zuten. Garai hartan taldea uztekotan ibili zen. LSDa ere ez zen lagunik aproposena sorkuntzarako.[1]

Haren kantuak oso aitortza handikoak izan ziren, Help! ezagunaren moduan (laguntza-oihu bat zen) zein You've Got to Hide Your Love Away folk-balada, Bob Dylanen eragin handiaz. Gero, hainbat saiakuntza egiten hasi zen, Lucy in the Sky with Diamonds-ekin adibidez, seme Juliani egindako marrazki batean oinarrituta. Halaber, Being for the Benefit of Mr. Kite! eta A day in the Life: kantu horien hitzak XIX. mende bukaerako zirko baten karteletik eta egunkari bateko albistetik ateratakoak dira, hurrenez hurren.

Yoko Onorekin harremana

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1966. urtean, museo batean, Yoko Ono artista japoniarra ezagutu zuen eta Cynthia Powell-ekin banandutakoan, harekin ezkondu. Yoko Onok musikatik harago ikertzera eraman zuen. Beatlesen jarraitzaile askok taldea banatzearen errua emazte berriari botatzen zioten: bikotea denbora guztian elkarrekin egoten zen eta beste taldekideei ez zitzaien gustatzen.

Urte horretan, hilabete eta erdiz, Almerian (Espainia) bizi izan zen. Bertan, Richard Lesterren How I Won The War filma grabatu zuen. Han bizi izan zen denboran, Strawberry Fields Forever kantua ondu zuen.

1969an Yoko Onorekin ezkondu zen. Biek 14 litografia argitaratu zituzten, ezkonbidaiari buruzkoak. Horietako batzuk lizuntzat jo ziren, beste batzuk debekatuak izan ziren eta beste batzuk konfiskatuak. [1]

McCartney eta Lennon (1964)

The Beatles taldeak 27 abesti jarri zituen abestien zerrendaren lehen postuan, eta taldea banatu zenean ere abesti bat hala zeukaten. Taldea 1970ean desegin zen ofizialki, nahiz eta lehenagotik zegoen apurturik. Berriki, McCartneyk esan du taldea ez zela Yoko Onoren erruz banatu, nahiz eta jende askok horrela pentsatzen duen oraindik.[1]

1970. urtean, The Beatles taldearen banaketaren ondoren, Lennon bere bakarkako lanari ekin zion, kantu klasikoz beteta.[2] Lennon eta McCartney-ren arteko lehia laukotea banatutakoan hasi zela agerikoa da Lennonen kantuetan.

McCartney-ren aurkako norgehiagoka Imagine kantuan ere azaldu zuen, bere argazki bat jartzean, txerri bati eusten ziola. McCartney-k era berean erantzun zion bere Ram diskoko azalean, argazkian ahari bati adarretatik eusten ziola ageri baitzen.

Give Peace A Chance

Lennonen joera politikoa oso bistakoa zen Beatlesen garaian, baina asko nabarmendu zen Power to The People moduko kantuez. 1971. Imagine kantua haren ezagunena bilakatu zen: askoren ustez, ereserki bat. Urte horietan, Londresetik alde egin eta New Yorken bizitzea erabaki zuen. Estatu Batuetarako bisa tramitatzeko arazoak izan zituen: azkenean, Estatu Batuetan geratzeko baimena lortu zuen eta bertan bakearen aldeko kanpaina hasi zuen, kontzertu eta manifestaldien bidez.

1969an Yoko Onorekin ezkondu zen. Urte hartan bertan argitaratu zuten senar-emazteek Live Peace in Toronto diskoa, Britainia Handiak Vietnamgo gerran parte hartu izana salatzeko.[1]

1971an Lennonen abestirik mitikoena kaleratu zen: Imagine. Abestiaren atzean Yoko Ono omen dago, txikitan 2. Mundu Gerra jasan baitzuen Japonian. Kantak bertsio asko ditu (Madonak, Peter Gabrielek eta beste askok abestu dute) eta Amnistia Internationalen ereserkia da. Baina kritikak ere izan ditu: “imajinatzen jabetzarik ez dela existitzen” dio abestiak; hori abesten zuenak 150 milioi dolar zituen. Kanta horrek sortutako erreakzioen ondorioz, Lennon atzerrira bidaltzen saiatu zen AEBetako Gobernua.

Hurrengo diskoetan, kalitatea mantendu zuen, kantu onekin eta batzuetan Yoko Ono eta lagun batzuen laguntzaz (George Harrison, Billy Preston, Harry Nilsson, Elton John eta David Bowie). Laukotea banatu zenetik, Woman kantua bakarrik iritsi zen lehenengo postura baina, hala ere, beti izan zen The Beatleseko jeinu, jendearen iritziz.

1975ean bikoteak seme bat izan zuen, aurretik hilaurra izan ondoren: Sean Taro Ono Lennon. Ama negozioez arduratu zen eta aita, haurraz une orotan, bere karrera musikala alde batera utzita. Musika-lanera itzuli zenean, bost urte eta gero, elkarrizketa batean esan zuen gitarra paretan eskegita izan zuela, baina ez zen egia: urte horiek ez ziren alferrikakoak izan, kantuak egiten eta etxean grabatzen segitu baitzuen.

1980. urtean, Double Fantasy diska kaleratu zuen eta geroxeago, Milk and Honey izenekoa grabatu, aurrekoaren arrakasta ikusita.

Sakontzeko, irakurri: «John Lennonen hilketa»

1980ko abenduaren 8ko goizean, Yoko Onorekin kantu batzuk grabatzen bukatutakoan, Mark David Chapman jarraitzaile eroak errebolber batekin tirokatu eta hil zuen: Dakota eraikinaren aurrean, sinadura bat eskatu ondoren, sei bala bota zizkion eta haietako lauk jo zuten.

« Maitasuna ilunpetan eta biolentzia egun argiz egiten dugun mundu batean bizia gara »

—John Lennon


Diskografia ofiziala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Urtea Izenburua Papera Oharra
1964 A Hard Day's Night John Lennon bera
1965 Help! John Lennon bera
1967 Bottoms John Lennon bera Dokumentala
1967 How I Won the War Gripweed
1967 Magical Mystery Tour John Lennon bera / Ticket Saltzailea / Magoa kafearekin Narratzailea, idazlea eta zuzendaria ere bai (ekoizlea ere bai, nahiz eta ez azaldu kredituetan)
1967 Pink Floyd: London '66-'67 John Lennon bera (kredituetan ez dago) Dokumental laburra
1968 Yellow Submarine John Lennon bera Cameo bukeran
1968 Two Virgins John Lennon bera Dokumental laburra. gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1968 No. 5 John Lennon bera Dokumental laburra. gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1969 Bed Peace John Lennon bera Gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1969 Honeymoon John Lennon bera Gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1969 Self-Portrait John Lennon bera Dokumental laburra. gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1969 Walden (Diaries, Notes, and Sketches) John Lennon bera Dokumentala
1969 Muhammad Ali, the Greatest John Lennon bera Dokumentala
1970 Apotheosis John Lennon bera Dokumental laburra. gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1970 Let It Be John Lennon bera Dokumentala (executive producer – as The Beatles)
1970 Fly N/A Dokumental laburra. gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1970 Freedom N/A Dokumental laburra. Musika, gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1970 3 Days in the Life John Lennon bera Dokumentala
1971 Breathing Together: Revolution of the Electric Family John Lennon bera Dokumentala
1971 Up Your Legs Forever N/A Ekoizle eta zuzendaria
1971 Erection N/A Dokumental laburra. Ekoizle eta zuzendaria
1971 Clock John Lennon bera / Kantaria Musika, gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1971 Sweet Toronto John Lennon bera Film kontzertua
1971 The Museum of Modern Art Show John Lennon bera Dokumental laburra
1972 Ten for Two: The John Sinclair Freedom Rally John Lennon bera Dokumentala
1972 Eat the Document John Lennon bera Dokumentala
1976 Chelsea Girls with Andy Warhol John Lennon bera Dokumentala
1977 The Day the Music Died John Lennon bera Dokumentala
1982 The Compleat Beatles John Lennon bera Dokumentala
1988 Imagine: John Lennon John Lennon bera Dokumentala
1990 The Beatles: The First U.S. Visit John Lennon bera Dokumentala
1996 The Rolling Stones Rock and Roll Circus John Lennon bera Film kontzertua 1968koa
2003 Lennon Legend: The Very Best of John Lennon John Lennon bera Musika-bideoen bilduma birmasterizatua
2006 The U.S. vs. John Lennon John Lennon bera Dokumentala
2006 John & Yoko: Give Peace a Song John Lennon bera Dokumentala
2007 I Met the Walrus John Lennon bera (ahotsa) Dokumental laburra. 1969an grabatua
2008 All Together Now John Lennon bera Dokumentala
2010 LennoNYC John Lennon bera Dokumentala
2016 The Beatles: Eight Days a Week John Lennon bera Dokumentala
2021 The Beatles: Get Back John Lennon bera Dokumentala
Urtea Izenburua Papera Oharra
1963–64 Ready Steady Go! John Lennon bera Musika saioa, 4 atalekoa
1964 Around the Beatles John Lennon bera Kontzertu berezia
1964 What's Happening! The Beatles in the U.S.A. John Lennon bera Dokumentala
1964–65 The Ed Sullivan Show John Lennon bera Barietatezko saioa, 4 atalekoa
1965 The Music of Lennon & McCartney John Lennon bera Tributo berezia
1965–66 Not Only... But Also Komunetako langilea / ostatzailea 2 atal: "Episode #1.1" (1965) eta "Christmas Special" (1966)
1966 The Beatles at Shea Stadium John Lennon bera Kontzertu berezia
1966 The Beatles in Japan John Lennon bera Kontzertu berezia
1969 Rape John Lennon bera Drama/thriller, soinua, editore, gidoigile, ekoizle eta zuzendaria
1971–72 The Dick Cavett Show John Lennon bera Hizketa-saioa, 3 atal
1972 John Lennon and Yoko Ono Present the One-to-One Concert John Lennon bera Kontzertu berezia
1972 Imagine John Lennon bera Musika-film berezia
1975 A Salute to the Beatles: Once upon a Time John Lennon bera Dokumentala
1977 All You Need Is Love: The Story of Popular Music John Lennon bera Dokumentala mini-seriea
1987 It Was Twenty Years Ago Today John Lennon bera Dokumentala
1995 The Beatles Anthology John Lennon bera Dokumentalezko mini-series
2000 Gimme Some Truth: The Making of John Lennon's Imagine Album John Lennon bera Dokumentala
2000 John & Yoko's Year of Peace John Lennon bera Dokumentala
2008 Classic Albums: John Lennon/Plastic Ono Band John Lennon bera Dokumentala
2018 John & Yoko: Above Us Only Sky John Lennon bera Dokumentala

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. a b c d e f g «Aldizkari Digitala: John Lennon» www.ikasbil.eus (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).
  2. «podcast Audioa: John Lennon: Bakarkako Ibilbidea(I). Pasaiak. Irantzu KarreraEITBpodkast |pasaiak» EITB 2021-10-20 (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]