Columba Dominguez

Columba Dominguez
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Heroica Guaymas (en) , 1929ko martxoaren 4a
Herrialdea	Mexiko
Heriotza	Mexiko Hiria, 2014ko abuztuaren 13a (85 urte)
Hobiratze lekua	Mausoleos del Ángel (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: pneumonia
Familia
Bikotekidea(k)	ikusi Emilio Fernández
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	telebista-aktorea, zinema aktorea, abeslaria, aktorea eta margolaria
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	RCA Records

Columba Dominguez Adalid (Guaymas, Sonora, Mexiko, 1929ko martxoaren 4a - Mexiko Hiria, 2014ko abuztuaren 13a) mexikar aktore, abeslari eta margolaria izan zen. Bereziki gogoratzen da Maclovia filman (1948) egindako emanaldiengatik, horren bidez, emakumezkoen koaktuazio onenaren Ariel saria irabazi zuen eta Pueblerina filmagatik (1949). Ariel de Oro saria jaso zuen 2013an.

Bizitza eta karrera

Columba Dominguez Alarid 1929ko martxoaren 4an jaio zen Guaymasen (Sonora, Mexiko).

Emilio "Indio" Fernández zinema-zuzendariak aurkitu zuen Columba, eta txundituta geratu zen bere edertasunarekin, ezaugarri mexikar oso markatuekin, eta zinemarako sarrera eman zion La Perla (1945) eta Rio Escondido (1947) filmetako pertsonaia txikiekin. Bere lehen filmak, ¡Como México no hay dos! eta Pepita Jimenez, 1945ekoak dira.

1948an, Emilio Fernandezek Maria Felixen paper antagonikoa eman zion Maclovia (1948) filmean. Bere emanaldia kritikak goraipatu zuen eta zinta horri esker, Fernandezek bere pelikularik onena izan zenaren ardura eman zion: Pueblerina (1948), Roberto Cañedoren ondoan. Film horri esker, Columba berehala igo zen izar izatera, eta mundu osoan ezagun bihurtu zen, Karlovy Varyko Nazioarteko Zinema Jaialdian aurkeztu baitzuten, garai bateko Txekoslovakian (gero, Txekiar Errepublika). Urte horretan bertan, La malquerida filmean parte hartu zuen, Dolores del Rio eta Pedro Armendárizekin batera, Rita Macedoren ordez.

Domínguez L'edera lanean (1950), Epoca aldizkari italiarrak argitaratutako argazkia.

Pueblerinaren arrakastak bultzatuta, L'edera (1950) filmean parte hartzeko kontratatu zuten Italian. Bertan, pertsonaia nagusiaren papera egin zuen: Anessa, adoptatutako neskato bat, hazi zenean, familia adoptatua bankarrotatik salbatzeko egindako krimen baten erruduna. Urte berean, Mexikon oharkabean pasatu zen Un día de vida filmatu zuen , baina 1952an Jugoslavia ohian estreinatu zen arrakastatsua bihurtuz.

Paper autoktonoetan etikatuta zegoen eta hori zela eta 1952an, Columba Fernandezengandik banandu zen, eta, horri esker, lehen figuratzat finkatu zen eta beste zuzendari batzuen agindupean lan egin zuen, hala nola Luis Buñuel (El río y la muerte (1955), Fernando Mendez (Ladrón de cadáveres zintaren zuzendaria (1957), genero fantastikoko film mexikar onenatzat hartua) eta Ismael Rodriguez (bi maisu-lan egitera eraman zuena: Los hermanos del hierro (1961) eta Animas Trujano (1962), non Toshiro Mifune aktore japoniarraren ondoan lan egin baitzuen). 1962an El tejedor de milagros filmean parte hartu zuen, eta Latinoamerika ordezkatu zuen Berlingo Nazioarteko IX. Zinemaldian. Columbak Mexikoko Zinemaren lehen biluzi ofiziala ere egin zuen La virtud desnuda (1956) filmean.

Dominguez, Emilio Fernandez eta Marilyn Monroerekin, 1962an.

1961ean, Columbak La voz dulce y mexicana de Columba Dominguez izeneko iraupen luzeko diskoa grabatu zuen RCA Víctor zigiluarentzat, Mario Ruiz Armengol eta Chucho Ferrerren orkestren moldaketekin. Hamar kantu biltzen ditu diskoak, eta Sony Musicek formatu digitalean berrargitaratu zuen 2012an.

Telebistan, La tormenta (1967) eta El carruaje (1972) eleberriak nabarmentzen dira, biak kutsu historikoa dutenak. Kategoria horren azken agerpena 1979ko Aprendiendo a amar izan zen, arrakasta handiko proiektua, baina kalitate eskasekoa. 1982an, finantza arazoengatik, bertan behera utzi behar izan zuen Jacaranda filma, zeinetan gidoilaria eta ekoizlea izan zen; aurretik bost film labur zuzendu zituen. 1984an, Aktoreen Elkarte Nazionalak (ANDA) Virginia Fabregas domina eman zion, 25 urte baino gehiagoko etengabeko lan artistikoagatik.

1987an aktorea erretiratu eta gero, dantza, gai humanistikoa, pintura (Europan erakusketak egitera iritsi zen) eta pianoa landu zituen, eskrima eta zaldiketa praktikatzeaz gain. 2008an, Ciudad Juarezen, Mugako Nazioarteko Zinema Jaialdiak omenaldia egin zion; bertan, parte hartu zuen film esanguratsuenetako batzuk proiektatu ziren, eta, gainera, 20 urte baino gehiago emanalditik erretiratuta egon ostean, film laburrarekin itzuli zen, Paloma. 2010ean, aktoreak parte-hartze bereziak egin zituen filmetan: La cebra eta Borrar la memoria, Moreliako Nazioarteko Zinemaldian estreinatuak. 2012an, Jack Zaghak zuzendutako En el último trago filmaren errodajean parte hartu zuen, eta 2014ko martxoan aurkeztu zuten Guadalajarako Nazioarteko Zinemaldian .

2013ko maiatzean, Columba Domínguezek Urrezko Ariel saria jaso zuen bere ibilbideagatik. Urte horretan bertan, Dominguezek aktore gisa egin zuen bere azken lana, 2013an grabatu eta 2014an kaleratutako Ramona izeneko film laburrean protagonista izanik.

Bizitza pertsonala

Un día de vida (1950) filmaren arrakastaren ondoren, Jugoslavia ohian, Aleksandar Vuco Jugoslaviako literatoak adierazi zuen inoiz ez ziola film batek hainbeste malko eragin publikoari, eta 1997an argitaratutako Politika Ekpres serbiar egunkariko Vladimir Lazarevier-en artikulu baten arabera, azken 50 urteetan eskualdean gehien ikusitako filma zen. Zaletasun hori 1997an berritu zen, Columba Belgradera joan zenean, Zinetika Nazionaleko Filmaren erakustaldira. Columbak miresleen gutunak jasotzen jarraitu zuen urte batzuetan.

Ezaugarri mexikar oso markatuak zituen edertasun fisikoa zela eta, Miguel Covarrubias, Jesús Guerrero Galván eta Diego Rivera margolariek erretratatu zuten.

Emilio Fernándezekin harremana

Dominguez 2013an.

Dominguezek ezkontza batean ezagutu zuen Emilio Fernandez zinema zuzendari eta aktorea. Han, berarekin maitemindu zen, eta bere aktore-aholkularia bihurtuko zela agindu zion, bere garaiko zinemako aktorerik garrantzitsuenetako bat bihurtzeko. Hasiera batean, harremana lan-harremana baino ez zen izan, baina biak isilpean ezkondu ziren, aktoreak 16 urte besterik ez zituenean eta Fernandezek 41 urte inguru zituenean.

Hainbat urtez berarekin egon ondoren, 1953 inguruan Jacaranda Fernández Domínguez sortu zuten, elkarrekin izan zuten alaba bakarra. 1978ko azaroaren 22an, 25 urteko gaztea bere etxeko hirugarren solairutik erori ostean hil zen, Cuauhtémoc kolonian, Mexiko Hirian. Poliziak suizidio gisa sailkatu zuen haren heriotza, baina amak ez zuen inoiz bertsio hori onartu, alaba benetan eraila izan zela ziurtatuz. Bere heriotzaren inguruko xehetasunak ezin izan ziren inoiz argitu.

1986an Emilio Fernandez hil ondoren, bere testamentuari buruzko eztabaida piztu zen,batez ere Coyoacán auzoko etxeari buruz, Mexiko Hiriaren hegoaldean. Fernandez bere horretan hil zen, eta automatikoki, bizirik iraun zuen alaba bakarra, Adela Fernandez y Fernandez idazlea, oinordeko unibertsal izendatu zuten, Columbaren kaltetan, hark jabetzaren gaineko eskubideak argudiatzen baitzituen. Azken horren arabera, emakumea adoptatua zen, ez zen Emilioren ondorengo biologikoa, eta berak ez zuen inoiz adoptatu legez. Xehetasun horiek, baita legezko egoera ere, ez zituzten inoiz argitu, Adela 2013an hil zelako.

Horretaz gain, biak ez ziren inoiz ondo konpondu, eta Adelak berak ere esan zuen bere aita behin baino gehiagotan desleiala izan zitzaiola artistari, nahiz eta berak beti defendatzen zuen eta esaten zuen oso gizon maitekorra zela, bera eta bien arteko harremana zaintzen zituena.

Heriotza

Columba Dominguez 2014ko abuztuaren 13an, asteazkena, hil zen Mexiko Hiriko Angeles Santelena Ospitalean, bihotzekoak jota, pneumoniak eragindako hainbat konplikazioren ondorioz hainbat egunez ospitalean egon eta gero. Bere gorpua hiri bereko Mausoleos del Ángel panteoiko kripta batean lurperatu zuten.

Diskografia

La voz dulce y mexicana de Columba Domínguez (RCA Víctor, 1961)

Lehenengo aldea:

1. «Txoritegia» («La pajarera»)
2. «Mexikoko pregoiak» («Pregones de México»)
3. «Inoiz ez» («Nunca»)
4. «Erraza egin zitzaidan» («Se me hizo fácil»)
5. «Esan maite nauzun» («Dime si me quieres»)

Bigarren aldea:

1. «Xochimilco»
2. «Laztana, maiteko zaittut» («Te amaré vida mía»)
3. «Inoiz ez, inoiz ez, inoiz ez» («Nunca, nunca, nunca»)
4. «Uso mezularia» («Paloma mensajera»)
5. «Guaymasen txalupa» («La barca de Guaymas»)

Filmografia

Domínguez Vittorio De Sicakin (vestido de blanco) Pan, amor y... Andaluzia-n (1958).

Roldano Lupirekin L'ederan (1950).

Film laburrak

• Paloma (2008)
• Ramona (2013)

Filmak

Espainia

• Ogia, maitasuna eta... Andaluzia (Pan, amor y... Andalucía) (1958)

Italia

• L'edera (1950)

Mexiko

• Mexiko bezala ez daude bi! ( ¡Como México no hay dos!) (1944)
• Pepita Jimenez (1945)
• La señora de enfrente (1945)
• La perla (1945)
• Rancho Grandeko charroa naiz ( Soy charro de Rancho Grande)(1947)
• Rio Escondido (1947)
• Maclovia (1948)
• Pueblerina (1948)
• La malquerida (1949)
• Un día de vida (1950)
• La bienamada (1951)
• Lainoa altxatzen duenean (Cuando levanta la niebla) (1952)
• Itsasoa eta zu ( El mar y tú) (1952)
• Emakume langileak (Mujeres que trabajan) (1953)
• "Reportaje (película)" (1953)
• Herria, kantua eta itxaropena (Pueblo, canto y esperanza) (1954)
• Historia de un abrigo de mink (1955)
• Ibaia eta heriotza (El río y la muerte) (1955)
• Apalen indarra (Fuerza de los humildes) (1955)
• Bertute biluzia (La virtud desnuda) (1955)
• Gorpuen lapurra (Ladrón de cadáveres)(1956)
• Esposas infieles (1956)
• Bost bizitza eta patu bat ( Cinco vidas y un destino) (1956)
• Cabaret trágico(1957)
• El tiro de gracia (1957)
• Bizirik lurperatua ( Enterrado vivo) (1957)
• Duelo indio (1957)
• El caudillo (1957)
• Mundua, deabrua eta haragia ( Mundo, demonio y carne) (1958)
• Viva la parranda (1959)
• Ánimas Trujano (1961)
• Los hermanos Del Hierro (1961)
• Mirarien ehulea (El tejedor de milagros) (1961)
• Pueblito (1961)
• Uso zauritua ( Paloma herida) (1962)
• Paperezko gizona (El hombre de papel) (1963)
• La sombra de los hijos (1963)
• Gizonak proposatzen du... ( El hombre propone...) (1963)
• Furia en el edén (1964)
• Otsoa. Baso beltzaren izugarrikeriak ( La loba. Los horrores del bosque negro) (1964)
• Lurraren erdigunera abentura (Aventura al centro de la tierra) (1964)
• Marcelo y María (1964)
• Negarra Joan indioarengatik (Llanto por Juan indio) (1965)
• Duelo de pistoleros (1965)
• Juventud sin ley /Rebeldes a go go (1965)
• Anbizio odoltsua ( Ambición sangrienta) (1968)
• Mi niño Tizoc (1971)
• Soy el hijo del gallero (1977)
• Una gallina muy ponedora (1981)
• Gora Michoacan ( Arriba Michoacán) (1986)
• Pobreziaren biktimak ( Víctimas de la pobreza) (1986)
• Zebra (La cebra) (2010)
• Memoria ezabatzea ( Borrar la memoria) (2010)
• El último trago (2012)

Telenobelak

• Guanajuatoko momiak (Las momias de Guanajuato) (1962)
• Ibiltaria (El caminante) (1962)
• Ekaitza ( La tormenta) (1967)
• Los inconformes (1968)
• El carruaje (1972)
• Destinorik gabeko eskutitzak ( Cartas sin destino)(1973)
• Aberatsek ere negar egiten dute (Los ricos también lloran) (1979)
• Maitatzen ikasten ( Aprendiendo a amar) (1980)

Sariak eta izendapenak

Ariel sariak

Urtea	Kategoria	Filma	Emaitza
1949	Emakumezkoen koaktorea	| style="background: #ddffdd" |Irabazlea
2013	Urrezko ariela	| style="background: #ddffdd" |Irabazlea

Iberoamerikarreko Unibertsitateko Ónixa

Urtea	Kategoria	Filma	Emaitza
1960	Aktorea	| style="background: #ddffdd" |Irabazlea

Zilarrezko Jainkosa PECIME

Urtea	Kategoria	Filma	Emaitza
1963	Aktorea	| style="background: #ffdddd" |Izendatua

Bibliografia

• Agrasánchez Jr., Rogelio (2001) Bellezas del Cine Mexicano / Beauties of the Mexican Cinema, Mexiko, ed. Archivo lmico Agrasánchez, ISBN 968-5077-11-8
• Hainbat (1999). Indio Fernandez, zinema mexikarraren jeinu eta figura ( El Indio Fernández, genio y figura del cine mexicano) . SOMOS atalean. México: Editorial Televisa, S. A. de C.V.
• Hainbat (2000). Zinema mexikarraren urrezko garaia, Atik Zra.( Época de oro del cine mexicano de la A a la Z.) SOMOS atalean. México: Editorial Televisa, S. A. de C.V.
• Hugo Argüelles, Trilogía rura, Cinco Centenarios Series, Plaza y Valdés, 1994, ISBN 968-856-346-3, 9789688563465
• Emilio García Riera, Emilio Fernández, 1904-1986, Mexikoko zinemagileen bildumako 3. liburukia, BPR Publishers, 1987, ISBN 968-895-016-5, 9789688950166
• J. I. García, Paco Rabal: Aquí Un Amigo, EDAF, 2004, ISBN 84-96107-28-0, 9788496107281
• Marina Moguillansky, Andrea Molfetta eta Miguel A. Santagada, Ikus-entzunezko teoriak eta praktikak,( Teorías y prácticas audiovisuales) Teseo, ISBN 987-1354-59-2, 9789871354597
• Alfredo Espinosa, Arte letal: vida, pasión y milagros de José Alfredo Jiménez, colección: Serie Agora, Instituto Chihuahuense de Cultura, 2003, ISBN 968-6862-64-1, 97896862645

Kanpo estekak

• Columba Dominguez Internet Movie Databaseren webgunean (Ingelesez)
• Columba Domínguez en iTunes

• Datuak: Q5149534
• Multimedia: Columba Domínguez / Q5149534