Kafa ciklo

La Kafkultivisto, de Candido Portinari (1939)

La kafciklo estis periodo en la ekonomia historio de Brazilo, komenciĝanta en la mezo de la deknaŭa jarcento kaj finiĝanta en 1930, en kiu kafo estis la ĉefprodukto de la brazila ekonomio. La kafciklo sukcedis la oran ciklon, kiu finiĝis post kiam la minejoj elĉerpiĝis kelkajn jardekojn pli frue, kaj metis finon al la ekonomia krizo generita de tiu malkresko.

Kafo estis alportita al Brazilo en 1727, sed ĝi neniam estis produktita grandskale, estante kultivita plejparte por hejma konsumo. Ĝia produktado postrestis bone malantaŭ tiu de aliaj produktoj. Kafo nur altiĝis pro favora interna kaj ekstera scenaro, kiu igis ĝian plantadon avantaĝa.

Kafproduktado rapide disvolviĝis dum la 19-a jarcento, tiel ke de la 1850-aj jaroj ĝi jam respondecis pri preskaŭ duono de brazilaj eksportaĵoj. La centra-suda regiono estis elektita por plantado ĉar ĝi ofertas la plej taŭgajn klimatajn kondiĉojn kaj ĉar ĝi havas la plej taŭgan grundon, laŭ la bezonoj de la kafarbo. La unua granda kultivita regiono estis la Vale do Paraíba, kaj la laboro en la kampoj estis farita per sklavlaboro. Kun la dekadenco de ĉi tiu regiono, kafo estis prenita okcidente de San-Paŭlo, kie ĝi trovis sian duan ĉefan kultivejon. Senpaga laboro komencis esti uzata tie, precipe tiu de eŭropaj enmigrintoj (plejparte italoj) kiuj grandnombre alvenis en la landon fine de la 19-a jarcento kaj la komenco de la 20-a .

La kafciklo lasis profundajn markojn sur la lando, kaj ĝiaj sekvoj estas ankoraŭ percepteblaj hodiaŭ. Estis dum tiu periodo ke la ŝtato San-Paŭlo atingis la politikan kaj ekonomian superecon kiun ĝi ĝuas hodiaŭ. Kafo ankaŭ donis fortan impulson al industriigo, fervojkonstruado kaj urbigo.

Fono

Minadmalkresko kaj ekonomia krizo

En la unuaj du jarcentoj de la kolonia periodo, Brazilo havis ekskluzive agrikulturan ekonomion, kaj ĉiam estis granda produktado kiu estis la centro de la ekonomio. Estis tiel dum la ciklo de Brazil-arbo, sukero kaj kotono. Tiu scenaro ŝanĝiĝis nur en la 18-a jarcento kun la eltrovo de oro kaj diamantoj, komencante la tielnomitan orciklon. Ekde tiam, agrikulturo prenis malantaŭan lokon. Kvankam ĝi ne estis agrikultura produkto, oni povis vidi la saman ŝablonon — oro iĝis la ĉefa produkto de la kolonia ekonomio, ĝis sia malkresko. Tio okazis en la dua duono de la 18-a jarcento, periodo kiu iĝis konata kiel la agrikultura renesanco. Ili revenis al plantado, ĉefe, la samajn produktojn kiel antaŭe. Tiu reveno al agrikulturo estis plejparte pro la sekvaj kialoj:

• la elĉerpiĝo de kuŝejoj pro la kvanto kaj rapideco laŭ kiuj la oro estis ĉerpita;
• la rapida evoluo de la eŭropa socio dum la dekoka jarcento;
• la kresko de ekonomiaj agadoj kaj komercaj rilatoj en la mondo en la sama jarcento, antaŭsigno de la Industria Revolucio ; kaj poste
• la malfermo de havenoj, kio permesis al Brazilo vendi siajn produktojn al landoj krom Portugalio, instigante pliigitan agrikulturan produktadon.

La fino de la orciklo ankaŭ generis ekonomian krizon, dum kiu la aĉetpovo de la loĝantaro estis multe pli malalta ol dum la ora epoko de minado. Ĝi estis longa krizo, kiu nur finiĝos en la sekva jarcento, dum la Regenteca periodo (1831-1840), kun la ekesto de kafo, kiu anstataŭus la oron kiel la ĉefa produkto de la brazila ekonomio. Kafo ankaŭ solvis la "sendependeckrizon". Ĉirkaŭ la tempo de Sendependeco, ekzistis krizo karakterizita per daŭra stagnado de eksportaĵoj.

La ciklo

Disvastigo kaj kultivado de kafo

Paraíba do Sul Rivero, en la malsupra angulo de la mapo

Kafo komencis esti plantita proksime de la marbordo, en relative malgrandaj kvantoj komparite kun la kvanto kiu estus produktita poste. La unuaj plantejoj aperis en la montaraj valoj, kiuj ĉirkaŭas la urbon Rio-de-Ĵanejro. La kafplantejoj sekvas la marbordon, superante la provincon de Rio kaj alvenante al San-Paŭlo. Komence de la 19-a jarcento, tiu ĉi marborda strio estis grava produkta areo.

Sed la unua bonega scenaro por kafplantejoj estis la Paraiba rivervalo (inter Rio-de-Ĵanejro kaj San-Paŭlo). Komencinte esti kultivita en 1825, la valo kolektis, en la mezo de la 19-a jarcento, la "plej grandan parton de brazila riĉaĵo". La plantejoj sekvis la modelon de grandaj nordamerikaj plantejoj — vastaj monokulturaj biendomoj kiuj uzis sklavlaboron. Suprenirante la riveron, la kafplantejoj atingis San-Paŭlon kaj la limregionon de Minas-Ĝerajso.

Até por volta de 1870, a bacia do rio Paraíba foi o principal centro produtor de café. Mas aconteceu ali o que já havia ocorrido nas terras do norte. Outra vez ninguém pensou em tratar o solo, em plantar certo. As fileiras de café subiam morro acima, verticalmente. Quando chovia, as águas corriam pelas valas existentes entre uma fileira e outra, carregando a terra. Plantava-se também sempre nos mesmos lugares, sem dar descanso ao chão. As matas eram devastadas, fazendo com que a região se tornasse árida, sem as mesmas chuvas de outrora. Aquela zona começou a empobrecer. E esse território, que chegara a ser muito rico, começou a produzir cada vez menos. Os homens foram embora e as plantações ficaram abandonadas

— «Segundo Reinado IV: A Evolução Econômica». Enciclopédia Delta de História do Brasil. Rio de Janeiro: Editora Delta S/A. 1969. p. 1705 

Purpura Tero

Poste, ĉe la fino de la ciklo, tio, kio jam okazis al aliaj produktoj en Brazilo, ripetiĝis je kafo: kafo trairis fazon de intensa prospero, sekvata de alia de stagnado kaj kadukiĝo. Ĉi tiu malkresko estis kaŭzita de elĉerpiĝo de naturresursoj pro intensa kaj senzorga esplorsistemo. La sama ŝablono povis esti observita ĉe aliaj produktoj, kiel ekzemple oro, sukero, kotono, kaj, komence de kolonia historio, brazila ligno. Ne nur la formo de kultivado estis simila al antaŭaj cikloj, sed la bieno mem havis similecojn al pli fruaj farmbienomodeloj. Kiel la sukerfabrikoj, la bieno havis instalaĵojn kiuj igis ĝin preskaŭ memproviza unuo.

La Paraiba Valo kaŭzis la antaŭeniĝon de kafo ĝis 1870, kiam okcidenta San-Paŭlo superis ĝian produktadon. Post kiam la grundo en la Valo estis eroziita, la kafo moviĝis enlanden, transirante la Serra do Mar kaj Mantiqueira montojn, kie ĝi trovis la ruĝan teran altebenaĵon, rezultiĝante el la putriĝo de bazaltaj rokoj de vulkana origino — la plej bona tipo de grundo por la kafo. Male al la Valo, ekzistis grandaj altebenaĵoj en San-Paŭlo, super kiuj grandegaj kultivitaj areoj disvastiĝis. "Maro de kafo" formiĝis. Fine de la 19-a jarcento ankaŭ kafo atingis la ekstreman okcidenton de la provinco San-Paŭlo. En okcidenta San-Paŭlo, investo estis farita en libera laboro, aparte tiu de enmigrintoj kiuj alvenis en nombregoj.

Laboro

Sklavoj fotitaj sur kafplantejo (ĉ. 1882).

Italaj enmigrintoj (frua 20-a jarcento).

En la Paraiba Valo, sklavlaboro estis uzita. Sed kun la malpermeso de la afrika sklavkomerco en 1850, iĝis ĉiam pli malfacile kaj multekoste akiri kaptitojn. Dum tempo, produktantoj povis fidi je la interna komerco, deturnante sklavojn de la malriĉaj nordaj regionoj al la pli prospera sudo (vidu sekcion "Devigita sklavmigrado"). La konstanta kresko de la produktado tamen postulis ĉiam kreskantan laborforton, kaj estis necese trovi alternativojn por solvi la mankon de laboro.

La solvo estis uzi senpagan laboron: unue per partnerecoj, kaj poste per pagita laboro. Ĉirkaŭ 1847, senatano Nicolau Vergueiro alportis eŭropajn setlantojn al siaj bienoj en San-Paŭlo por labori sub la partnereco, aŭ "meia" regado. En ĉi tiu sistemo, la posedanto asignas la teron kaj la "brutisto" (la dungito en ĉi tiu sistemo) faras la laboron, kun la fina produkto dividita inter la du, duono kaj duono. La bredisto, kun sia duono, devas ankaŭ pagi siajn elspezojn per vestaĵoj, manĝaĵoj ktp., akiritaj de la estro. Alivorte, restis tre malmulte. Tiu sistemo estis la kialo de la Ibicaba Ribelo.

La sistemo estis adoptita fare de aliaj farmistoj, sed ĝi ne estis sukcesa. Tiam, ekde la 1870-aj jaroj, kun la granda kresko de la rikoltoj kaj kun la antaŭvido de fino de sklaveco, kiu ne longe daŭros, estis pli granda intereso pri la alpreno de libera laboro, sed ĉi-foje en salajrata kontrakta reĝimo., kaj ne plu en la partnera sistemo. Venis plejparte italaj enmigrintoj, ĉar ili estis malpli postulemaj ol la germanoj, svisoj kaj aliaj. Tiuj enmigrintoj – komence de la Respubliko – nun estis alportitaj de siaj devenlandoj kun oficiala asistado, kaj trovis sufiĉan subtenon por sia definitiva kompromiso. La pagmetodo ankaŭ estis malsama. Kolonianoj ĝenerale ricevis fiksan ĉiujaran salajron kaj plie parton dum la rikolto, kiu estis varia. Krome, ili havis la rajton kultivi malgrandajn areojn por sia propra profito.

Kiel antaŭe menciite, kafkultivado en la Paraiba Valo baziĝis sur rudimentaj teknikoj. Sklava laboro estis ĝuste kio igis produktadon resti rudimenta, ĉar tiu laborreĝimo ne estas stimulo al novigo. En okcidenta San-Paŭlo, aliflanke, la baronoj havis pli grandan entrepreneman spiriton.

Konsekvencoj

Evoluo de San-Paŭlo kaj industriigo

La efiko de la kafo estis valorega. La kafciklo rezultigis la gvidadon de la ŝtato San-Paŭlo en la politika kaj ekonomia amplekso. La ŝtato vidis sian populacion pliiĝi tre rapide kaj iĝis la industria gvidanto en la lando. La mono akumulita de kafeksportoj estis unu el la faktoroj kiuj permesis al la lando komenci fazon de progreso, alportante la unuajn industriojn, kvankam Brazilo daŭre restis agrikultura lando kun ekonomia strukturo de kolonia naturo. En 1907, en la unua ĝenerala censo de brazilaj industrioj, San-Paŭlo havis 16% de industriaj establadoj, malantaŭ la tiama Federacia Distrikto (Rio-de-Ĵanejro). Tamen, kun la loĝantarkresko kaj la evoluo de kafo, la ŝtato rapide iĝis respondeca por 40% de industria produktado.

Malkresko de la kafbaronoj

Francisco Paulo de Almeida (1826-1901), unu el la plej riĉaj kafkultivistoj, la unua kaj sola barono de Guaraciaba, titolo donita de la princino Izabela.

Kun la fino de la ciklo finiĝis ankaŭ la lasta granda socia elito en Brazilo: post la mastroj kaj la grandaj ministoj, estis la tiel nomataj "kafbaronoj". La baronlando finis esti speco de legitimigo de loka potenco, igante ilin perantoj inter la homoj kaj la registaro. Petro la 2-a distribuis la titolon de barono en signife pli granda proporcio ol tiuj kiuj antaŭis lin sur la trono. En la lasta jaro de la monarkio, 1889, Brazilo havis 316 baronojn. Tiu honoro estis kutime dediĉita al terposedantoj kiuj estis distingitaj per materia riĉaĵo. Tiel, la baronlando iĝis karakteriza signo de tiu klaso. Tiuj iniciatoj de la monarko estis direktitaj kontraŭ konservado de elita subteno por la registaro, precipe post la leĝigo de la Lei Áurea. Post tiu leĝo, la dusdonado de titoloj pliiĝis slektakle. Malgraŭ tio, multaj kafbaronoj subtenis la militan puĉon kiu establis la respublikan reĝimon en Brazilo.

Deviga migrado de sklavoj

Kun la malpermeso de la sklavkomerco kun Afriko en 1850, estis necese turni sin al interna kontrabando. Tiu komerco okazis inter la Nordoriento, kie sukerkankultivaĵoj estis en malkresko, kaj la kafproduktantaj regionoj en la Sudoriento, precipe la Paraiba Valo. Ĝi estis la plej granda malvola migrado en la historio de Brazilo. Tiu migrado generis gravajn demografiajn ŝanĝojn. Unuflanke, la nombro de sklavoj en la Nordoriento pliiĝis, de 1864 ĝis 1874, de 774 mil ĝis 435 mil. Aliflanke, la nombro da sklavoj pliiĝis de 645 mil ĝis 809 mil en la kafoproduktantaj areoj de la Sudoriento. La diferenco estis pli granda en la provinco San-Paŭlo, kiu vidis la nombron da sklavoj duobliĝi (de 80 000 ĝis 174 000). Interna kontrabandado estis grava fonto de impostenspezo por la registaro. En 1862, impostoj sur la foriro de sklavoj konsistigis la plej grandan parton de la enspezo en la provinco Alagoas.

Kreado de fervojoj

La San-Paŭla Fervojo, la unua fervojo de San-Paŭlo. La ŝoseo komisiis ligi la ĉefurbon de la provinco al la haveno de Santos, unu el la ĉefaj ellasejoj por kafeksporto.

La kultivaĵoj donis enorman impulson al la kreado de fervoja reto kapabla pritrakti la fluon de la produkto al la havenoj de Rio-de-Ĵanejro kaj San-Paŭlo. En 1854, la unua fervojo en Brazilo estis konstruita, pro iniciato de la tiama Barono de Mauá, ligante la strandon Estrela, en Rio, al la montoj de Petrópolis. La vagonoj estis tiritaj per la Baroneza lokomotivo. Se en tiu jaro la lando havis 14,5 km da fervojoj, en 1899 tiu nombro altiĝis al 14 000 km. Ĉirkaŭ 8 700 km estis en la kafregiono sole. Tiam, la Dom Pedro II-Fervojo — poste nomita la Central do Brasil Railroad —, Santos-Jundiaí, inter aliaj, estis konstruitaj. En 1860, la fervojo liganta San-Paŭlon al la haveno de Santos estis konstruita kaj produktado kreskis rapide en la provinco en la 1880-aj kaj 1890-aj jaroj. En 1894, la produktado pasanta tra la haveno de Santos superis tiun de Rio-de-Ĵanejro kaj igis la havenon la plej granda kafeksportejo en la mondo.

Tiuj fervojoj estis financitaj per brita kapitalo. La kafciklo faciligis la aliron de varoj kaj kapitaloj de Anglio al la brazila ekonomio per politik-ekonomiaj premoj de tiu lando sur Brazilo. Tiu ĉi procezo kontribuis al la starigo de pagobilanco, kies ekvilibro estis subtenita ĉefe de la eksportado de primaraj produktoj, precipe kafo, kiu daŭrigis la sukerciklon laŭ ĉefe agrikultura eksportkorbo en la lando.

Krome, la ekspansio de fervojoj meze de kafproduktejoj akcelis la dependecon de kamparaj areoj de urbaj centroj, lasante la agraran domajnon de esti "baronlando" por iom post iom iĝi "centro de industria ekspluato". Indico de la pli granda protagonismo kaj graveco de la grandurbo estas la fakto ke, dum la sukerfabrikoj estis la hejmo de la plantejposedanto, la kafbienoj estis viditaj kiel fonto de enspezo kaj rimedo por gajni porvivaĵon, kaj la grandaj bienuloj loĝis en urboj. Tio staras tute kontraste al la pasinteco de la kolonio. Antaŭe, urboj estis preskaŭ forlasitaj. La plantejposedantoj nur fojfoje vizitis ilin, kaj eblas diri, ke la urbo vivis koste de la kamparo, kaj ne la kamparo de la urbo, kio estas pli ofta.

Preter kafo

Procento de totalaj eksportaĵoj de la ĉefaj agrikulturaj produktoj tiutempe

Jardeko	Kafo	Sukero	Kotono	Tabako	Kakao	Kaŭĉuko
1830	43.8	24.0	10.8	1.9	0.6	0.3
1840	41.4	26.7	7.5	1.8	1.0	0.4
1850	48.8	21.2	6.2	2.6	1.0	2.3
1860	45.5	12.3	18.3	3.0	0.9	3.1
1870	56.6	11.8	9.5	3.4	1.2	5.5
1880	61.5	9.9	4.2	2.7	1.6	8.0
1890	64.5	6.0	2.7	2.2	1.5	15.0

Malgraŭ la supereco de kafo, aliaj agrikulturaj produktoj konservis sian gravecon dum la Imperio. Sukero restis la dua plej eksportita produkto, eĉ kun forta konkurado de Antiloj kaj beta sukero farita en Eŭropo. Sukero restis en dua loko ĝis 1860, kiam kotono preterpasis ĝin. La prospero de kotono en tiu tempo ŝuldiĝis al la secesiomilito en Usono (1860-aj jaroj), en kiu kotonproduktado en tiu lando falis akre, igante aĉetantojn serĉi Brazilon. Ankaŭ kaŭĉuko havis periodon de prospero, ĉe la fino de la 19-a jarcento, kaŭzante pliiĝon de progreso en la Amazono kaj alportante multajn nordorientulojn al tiu regiono. Ekstrema malriĉeco jam estis sentata en la Nordoriento, kaj tiuj sertanejos serĉis pli bonajn vivkondiĉojn. La kreskanta aŭtindustrio en Usono kaj Anglio donis impeton al tiu produkto. Ankaŭ aliaj produktoj kiel ekzemple sukero, tabako, herbamateo kaj ledo formiĝis en la kafciklo.

Literaturo

• Enciclopédia Delta de História do Brasil. volume 7. Rio de Janeiro: Editora Delta S/A. 1969 
• Enciclopédia Delta de História do Brasil. volume 8. Rio de Janeiro: Editora Delta S/A. 1969 
• Prado Júnior, Caio (1949). História econômica do Brasil 1982 ed. São Paulo: Editora Brasiliense 
• Edriano Abreu, Isabel Cristina Leite, Regiani Moutone Viviane Silva Gonzaga (2021). «Bernoulli 2a Série Ciências Humanas e Linguagem - Volume 1». Belo Horizonte: Editora DRP Ltda.  Em falta ou vazio |url= (ajuda) !CS1 manut: Nomes múltiplos: lista de autores (link)
• Baer, Werner (2012) [1979]. A economia brasileira 2ª ed. São Paulo: Nobel. 494 páginas. ISBN 978-8521314912 
• Holanda, Sérgio Buarque de (2014) [1936]. Raízes do Brasil 27ª ed. São Paulo: Companhia das Letras. 256 páginas. ISBN 978-8535925487 
• Schwarcz, Lilia Moritz (1997). As barbas do imperador: D. Pedro II, um monarca nos trópicos. São Paulo: Companhia das Letras 
• Gomes, Laurentino (2013). 1889: Como um imperador cansado, um marechal vaidoso e um professor injustiçado contribuíram para o fim da Monarquia e a Proclamação da República no Brasil. São Paulo: Globo Livros