KGB
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Haziran 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| KGB (КГБ) | |
|---|---|
Комитет государственной безопасности Komitet gosudarstvennoy bezopasnosti | |
 KGB arması | |
| Genel bilgiler | |
| Kuruluş tarihi | 1954 |
| Önceki kurumlar | |
| Kapanış tarihi | 6 Kasım 1991 (de facto) 3 Aralık 1991 (de jure) |
| Sonraki kurum | |
| Bağlılığı | SSCB Bakanlar Kurulu |
| Adres | Lubyanka Meydanı, Moskova, Rusya SFSC, SSCB |
KGB, (Rusça: , Latin alfabesiyle: Komitet gosudarstvennoy bezopasnosti) Devlet Güvenlik Komitesi, Sovyetler Birliği'nin istihbarat ve gizli servisidir. İlk olarak 1918 yılında Çeka adıyla kurulan teşkilat pek çok kez isim değişikliğine maruz kalmış ve son olarak 13 Mart 1954'te KGB adını almıştır.
KGB'nın ana görevleri yabancı istihbarat ve karşı istihbaratı sağlamak, devlet sınırlarını korumak, milliyetçilik, muhalefet ve Anti-Sovyet faaliyetleri gibi suçlarla mücadele etmek, SSCB, SBKP ve Sovyet hükûmetini korumak, hükûmet için gerekli istihbarat ve iletişimi sağlamaktı. KGB ulusal güvenliği tehdit eden ve savunmayı gerektiren konularda devlet adına istihbarat sağlar ve gerektiğinde doğrudan olaya müdahale ederek, tehdit unsurlarını ortadan kaldırırdı.
Teşkilat 1954 yılında İç İstihbaratın NKVD birimi ve İçişleri Bakanlığının MVD biriminin birleşmesiyle meydana geldi. Merkezi Moskova'daki Lubyanka Meydanı'nında KGB ile özdeşleşen Lubyanka Binası'nda bulunuyordu.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Petrograd Sovyeti Merkez Yürütme Kurulu Başkanı Feliks Dzerjinski 19 Aralık 1917'de Halk Komiserleri Konseyi toplantısında devlet dairelerinde sabotaj ve karşı-devrimci faaliyetler konusunda bir rapor sundu. Bu rapor Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun (Rusça: Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией и саботажем /Kısaca: Çeka) kuruluşunda bir teklif niteliği kazandı ve 6 Şubat 1918'de ilk Sovyet istihbarat ve gizli servisi Çeka kuruldu.
13 Mart 1954'te Yüksek Sovyet Prezidyumu'nda kabul edilen bir kararname ile istihbarat ve güvenlik servisinin adı Devlet Güvenlik Komitesi (Rusça:Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti) adını aldı. İçişleri eski birinci bakan yardımcısı General İvan Serov yeni adıyla KGB'nin ilk başkanı olarak atandı.
1991 Ağustosundaki ihtilal girişiminde zamanın KGB Başkanı General Vladimir Kryuçkov'un rolü olduğu ispatlanıp yerine getirilen General Vadim Bakatim'e verilen emirle KGB 6 Kasım 1991'de resmen kaldırıldı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Rusya'da KGB'nin görevini FSB ve SVR üstlendi. Ancak Belarus'taki gizli servisin adı hâlen KGB'dir.
KGB'nin organizasyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Direktörlükler
[değiştir | kaynağı değiştir]- KGB Birinci Genel Direktörlük Dış istihbarat
- KGB İkinci Genel Direktörlük Karşı-istihbarat, iç politik kontrol
- KGB Üçüncü Genel Direktörlük Askerî karşı-istihbarat ve silahlı kuvvetler politik izleme
- KGB Dördüncü Direktörlük Ulaşım güvenliği
- KGB Beşinci Genel Direktörlük Politik, dini, sanatsal sansür ve iç güvenlik, 1989'dan sonra anayasayı koruma, "Z Direktörlüğü
- KGB Altıncı Direktörlük Ekonomik karşı-istihbarat ve endüstri güvenliği
- KGB Yedinci Direktörlük Sovyet vatandaşları ve yabancıları gözetleme
- KGB Sekizinci Genel Direktörlük Ulusal, yabancı, deniz aşırı iletişimleri izleme-yönetme, kriptolojik ekipman, araştırma ve geliştirme
- KGB Dokuzuncu Direktörlük Koruma servisi
- KGB On Beşinci Genel Direktörlük Hükümet tesisleri güvenliği
- KGB On Altıncı Direktörlük SIGINT (sinyal istihbaratı) ve iletişim önleme, Ulusal ve hükûmet telefon ve telgraf sistemleri koruma ve izleme
- SSCB Sınır Muhafaza Direktörlüğü Sınır güvenliği
- Operasyonlar ve Teknoloji Direktörlüğü Kayıt cihazları ve araştırma laboratuvarları, Laboratuvar 12 zehirler ve ilaçlar için
Diğer Birimler
[değiştir | kaynağı değiştir]- KGB Personel Dairesi
- KGB Sekreterliği
- KGB Teknik Destek Grubu
- KGB Finans Dairesi
- KGB Arşivleri
- KGB Düzensizleri
- KGB Yönetim Dairesi
- SBKP Komitesi
- KGB Spetsnaz
- Prezidyum için Kremlin Muhafız Gücü
Başkanlarının Listesi
| İsim | Göreve başlama tarihi | Görevden ayrılma tarihi |
|---|---|---|
| İvan Aleksandroviç Serov | 1954 | 1958 |
| Aleksandr Nikolayeviç Şelepin | 1958 | 1961 |
| Vladimir Yefimoviç Semiçastniy | 1961 | 1967 |
| Yuri Vladimiroviç Andropov | 1967 | 1982 |
| Vitali Vasilyeviç Fyodorçuk | 1982 - Mayıs | 1982 - Aralık |
| Viktor Mihayloviç Çebrikov | 1982 | 1988 |
| Vladimir Aleksandroviç Kryuçkov | 1988 | 1991 |
| Vadim Viktoroviç Bakatin | 1991 - Ağustos | 1991 - Kasım |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- KGB
- Eski Doğu Bloku ülkelerinin gizli servisleri
- 1954'te Sovyetler Birliği'nde kurulan oluşumlar
- Soğuk Savaş'ta Sovyetler Birliği
- Doğu Bloku
- Sovyetler Birliği'nin dış ilişkileri
- 1954'te kurulan kamu kurumları
- Ulusal güvenlik kuruluşları
- Sovyetler Birliği'nde siyasi baskılar
- Gizli polis
- Sovyetler Birliği istihbarat teşkilatları