Αγορά των Κηπευτικών

Αγορά των Κηπευτικών
Είδος	αρχαιολογική θέση και forum venalium
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′28″N 12°28′48″E
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Χώρα	Ιταλία
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Η Αγορά των Κηπευτικών, λατιν.: Forum Holitorium, ιταλ.: Foro Olitorio, είναι μία αρχαιολογική περιοχή της Ρώμης στην Ιταλία, στις πλαγιές του Καπιτωλίνου λόφου. Βρισκόταν παραδόξως έξω από την Porta Carmentalis στο Άρεως Πεδίον (Campus Martius), στριμωγμένη ανάμεσα στην Αγορά των Βοοειδών (Forum Boarium) και τα κτίρια που βρίσκοντο στον Ιππόδρομου του Φλαμινίου (Circus Flaminius).^[1] Στην αρχαιότητα ήταν η αγορά φρούτων και λαχανικών, ενώ ο χώρος της παρακείμενης Αγοράς των Βοοειδών χρησίμευε ως κρεαταγορά. Περιλάμβανε επίσης έναν ιερό χώρο με τρεις μικρούς ναούς αφιερωμένους στον Ιανό, την Ελπίδα και την Ήρα Σωτήρα.

Ο ιερός χώρος

Λεπτομέρεια ενός μοντέλου κλίμακας της αρχαίας Ρώμης στο Μουσείο Ρωμαϊκού Πολιτισμού, που δείχνει την περιοχή του Θεάτρου του Mάρκελλου, την *Αγορά των Χορταρικών* και την Αγορά των Βοοειδών.

Η κατασκευή του ιερού χώρου της Αγοράς χρονολογείται από την εποχή της Δημοκρατίας, πιο συγκεκριμένα στην περίοδο μεταξύ του Α΄ Καρχηδονιακού και του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου. Στη συνέχεια, την εποχή του Ι. Καίσαρα ( 1ος αι π.Χ.), υπέστη ανακαινίσεις που περιελάμβαναν την κατεδάφιση ενός τέταρτου που υπήρχε ναού: αυτός είχε κτιστεί από τον Mάνιο Ακίλιο Γλάβριο (ύπατο το 191 π.Χ.) δίπλα στον ναό του Ιανού και κατεδαφίστηκε κατά την ανέγερση του Θεάτρου του Mάρκελλου, το οποίο τότε ολοκληρώθηκε από τον Aύγουστο. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη λατρεία της Diana (Αρτέμιδος).

Οι σκάλες των τριών ναών δεν ήταν ευθυγραμμισμένες, γεγονός που επιβεβαιώνει την απουσία ενιαίων πολεοδομικών κριτηρίων κατά την εποχή της Δημοκρατίας. Η κατασκευή τους οριοθετούσε την περιοχή της αγοράς, η οποία προηγουμένως θα πρέπει να εκτεινόταν μέχρι τον Τίβερη. Αυτοί οι ναοί αποτελούν πλέον μέρος της δομής της βασιλικής του Σαν Νικόλα ιν Κάρτσερε (San Nicola in Carcere), της οποίας οι πρώτες ιστορικές αναφορές χρονολογούνται από τον 11ο αι. στην Ποντιφική Βίβλο (Liber Pontificalis).

Ο ναός του Ιανού

Ο ναός του Ιανού (Janus) ήταν αυτός που βρισκόταν στα δεξιά και ο πιο κοντινός στο θέατρο του Μάρκελλου. Κτίστηκε από τον Γάιο Δουίλιο την εποχή του Α΄ Εμφυλίου Πολέμου και ανακαινίστηκε το 17 μ.Χ. από τον Τιβέριο. Ήταν ένας περίπτερος ναός sine postìcum (δηλ. με κίονες στις τρεις μόνο πλευρές), με οκτώ κίονες από τόφφο (πεπερίνο) στις μακριές πλευρές και έξι στο μπροστινό μέρος, καλυμμένους με γύψο και υψωμένος σε χαμηλή εξέδρα με κομψό σχήμα.

Ο ναός της Ελπίδος

Ο ναός της Ελπίδος (Aedes Spei) βρισκόταν στα αριστερά, αντίθετα με τον ναό του Ιανού. Κτίστηκε από τον Aύλο Ατίλιο Καλατίνο, την εποχή του Α΄ Καρχηδονιακού Πολέμου επίσης. Ανακαινίστηκε το 232 π.Χ. και ξανακτίστηκε μετά την πυρκαγιά του 213 π.Χ.,^[2] που επίσης κατέστρεψε τους ναούς της περιοχής Σαντ' Ομομπόνο.^[3] τελικά ανακαινίστηκε το 17 μ.Χ. από τον Γερμανικό. Ήταν ένας περίπτερος δωρικός ναός με έξι κίονες στο μπροστινό μέρος και έντεκα στη μακριά πλευρά. Οι κίονες κατασκευάστηκαν από ακατέργαστο τραβερτίνη και καλύφθηκαν με γύψο για να μοιάζουν στην εμφάνιση με μάρμαρο. Είχε 25 μ. σε μήκος και 11 μ. σε πλάτος.

Εξακολουθούν να υπάρχουν έξι κίονες του ναού με το επιστύλιό τους, ενσωματωμένοι στην αριστερή πλευρά της εκκλησίας του Σαν Νικόλα.

Ο ναός της Ήρας Σωτήρος

Η εκκλησία του Σαν Νικόλα ιν Κάρτσερε. Έξι κίονες του ναού της Ελπίδος ενσωματώθηκαν στη νότια πλευρά, ενώ τρεις κίονες του ναού της Ήρας Σωτήρος ενσωματώθηκαν στην πρόσοψη.

Ο ναός της Ήρας Σωτήρος (Juno Sospita) βρισκόταν μεταξύ του ναού της Ελπίδος και του ναού του Ιανού: στα ερείπιά του, προς τα τέλη του 11ου αι., ιδρύθηκε η σημερινή εκκλησία. Αυτός κτίστηκε γύρω στο 195 π.Χ. από τον Γάιο Κορνήλιο Κέθεγο. Ήταν ένας περίπτερος ιωνικός ναός, με έξι κίονες στην πρόσοψη, τρεις σειρές κιόνων στην μπροστινή πλευρά και δύο στην πίσω πλευρά. Προς τον πρόναο του ναού οδηγούσε μία σκάλα από τραβερτίνη, η ίδια που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα για την πρόσβαση στην εκκλησία. Ήταν ο μεγαλύτερος ναός από τους τρεις, αφού είχε ύψος 30 μ. σε μήκος και 15 μ. σε πλάτος, καθώς και ο υψηλότερος, όπως φαίνεται συγκρίνοντας τους διατηρημένους κίονες καθενός από τους ναούς. Η σημερινή κατασκευή οφείλεται στην ανακαίνιση, που έκανε κάποια Καικιλία Μετέλλα το 90 π.Χ.

Τα απομεινάρια του ναού είναι: το υπόγειο το οποίο είναι επισκέψιμο μέσα στην εκκλησία· και τρεις κίονες ενσωματωμένοι στην πρόσοψη, ένας από τους οποίους δεν έχει κιονόκρανο. Αυτοί οι κίονες ήταν ακόμα ορατοί στην αρχική τους κατάσταση, πριν κτιστεί η πρόσοψη της εκκλησίας. Άλλα απομεινάρια, όπως κάποιες κολώνες, είναι ορατά στο εσωτερικό του ναού.

Δείτε επίσης

Σημειώσεις

↑ Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome (Johns Hopkins University Press, 1992), p. 165.
↑ See Livy, XXIV, 47.15-16.
↑ See Livy, XXV, 7.5-6: «[At the beginning of 212 BC] two commissions of triumvirs were elected [...] the second to rebuild the temple of the goddess Fortuna and that of Mater Matuta, on this side of Porta Carmentalis, as well as the temple of Spes on the other side, all of which had been destroyed by fire in the previous year.»

Βιβλιογραφία

Filippo Coarelli, Roma, Guide Archeologiche Laterza, Laterza, Rome-Bari 2012

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Templi Repubblicani di San Nicola in Carcere». Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2019.
Φόρουμ Holitorium

[1] Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome (Johns Hopkins University Press, 1992), p. 165.

[2] See Livy, XXIV, 47.15-16.

[3] See Livy, XXV, 7.5-6: «[At the beginning of 212 BC] two commissions of triumvirs were elected [...] the second to rebuild the temple of the goddess Fortuna and that of Mater Matuta, on this side of Porta Carmentalis, as well as the temple of Spes on the other side, all of which had been destroyed by fire in the previous year.»

[1]

[2]

[3]