Neidio i'r cynnwys

Zen

Oddi ar Wicipedia
Zen
Enghraifft o'r canlynolysgol Bwdhaeth Edit this on Wikidata
MathMahayana Edit this on Wikidata
Yn cynnwysBwdhaeth Chan, Japanese Zen, Seon Corea, 台灣禪宗 Edit this on Wikidata
Enw brodorol禪 Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Mae'r Ensō (円相, japaneg "cylch") yn aml yn cael ei ddefnyddio fel symbol o Zen.

Ysgol Bwdhaeth Mahayana a darddodd yn Tsieina yn ystod llinach Tang yw Zen (Tsieineeg: 禪; Pinyin: Chan; Japaneg: 禅|禅; Coreeg: 선 (Seon); Fiatnameg: Thiền). Gelwir yr ysgol yma'n Ysgol Chan (Chánzong禪宗), ac fe ddatblygodd yn ddiweddarach yn nifer o is-ysgolion a changhennau. O Tsieina, ymledodd Chán i'r de i Fietnam a daeth yn Thiền Fietnam , i'r gogledd-ddwyrain i Corea i ddod yn Fwdhaeth Seon, ac i'r dwyrain i Japan, lle'i galwyd yn Zen Japaneaidd.[1] Mae'r gair Chán yn tarddu o'r gair Sanscrit dhyāna, sy'n golygu "myfyrdod".

Mae Zen yn pwysleisio profiad prajñā er mwyn cyrraedd bodhi ("goleuedigaeth"). O'i gymharu a mathau eraill o Fwdhaeth Mahayana, mae'n rhoi llai o bwyslais ar wybodaeth o theori, ac yn pwysleisio myfyrdod (yn enwedig trwy ymarfer Zazen) a dharma. Mae ffynonellau Zen yn cynnwys llenyddiaeth y Prajñāpāramitā a dysgeidiaeth ysgolion Yogācāra a Tathāgatagarbha.

Datblygodd Zen fel ysgol ar wahan yn Tsieina yn y 7g. Oddi yno, ymledaenodd i Fietnam, Corea a Japan. Yn draddodiadol, dywedir mai'r tywysog Bodhidharma o dde India, a droes yn fynach ac a deithiodd i Tsieina i genhadu, a'i sefydlodd.

Ceir nifer o ysgolion gwahanol o fewn Zen:

Mae'r term Zen yn deillio o ynganiad Japaneaidd o'r gair Tsieineaidd Canol 禪 (chán), talfyriad o 禪 那 (chánnà), sy'n drawslythreniad Tsieineaidd o'r gair Sansgrit dhyāna ("myfyrdod").[3] Mae Zen yn pwysleisio hunan-ataliaeth drwyadl, ymarfer myfyrdod, mewnwelediad i natur y meddwl (見 性, Ch. jiànxìng, Jp. kensho , "canfod gwir natur") a natur pethau (heb haerllugrwydd nac egotistiaeth), a mynegiant personol y mewnwelediad hwn ym mywyd beunyddiol, yn enwedig pan fo er budd eraill.[4][5] Yn hynny o beth, mae'n dad-bwysleisio gwybodaeth yn unig am sutras ac athrawiaeth,[6][7] ac yn ffafrio dealltwriaeth uniongyrchol trwy ymarfer ysbrydol a rhyngweithio ag athro neu feistr medrus[8].

Mae dysgeidiaeth Zen yn tynnu o nifer o ffynonellau o feddwl Mahāyāna, yn enwedig Yogachara, y Tathāgatagarbha sūtras, y Laṅkāvatāra Sūtra, ac ysgol Huayan, gyda'u pwyslais ar natur-Bwdha, cyfanrwydd, a'r Bodhisattva-delfrydol.[9][10] Credir bod llenyddiaeth Prajñāpāramitā[11] yn ogystal â Madhyamaka wedi bod yn ddylanwadol iawn wrth lunio rhannau o Zen.[12]

Ymhellach, dylanwadwyd ar Ysgol Chan gan athroniaeth Taoist, yn enwedig y meddwl Neo-Daoist.[13]

Geirdarddiad

[golygu | golygu cod]

Daw'r gair Zen o'r ynganiad Japaneaidd (kana: ぜん) a ddaw o'r gair Tsieineaidd Canol 禪 ([dʑian]; pinyin: Chán), sydd yn ei dro'n deillio o'r gair Sansgrit dhyāna (ध्यान),[2] y gellir ei gyfieithu i raddau helaeth fel "amsugno" neu "gflwr myfyriol".[14]

Y term Tsieineaidd go iawn ar gyfer yr "ysgol Zen" yw 禪宗 (pinyin: Chánzōng), tra bod "Chan" yn cyfeirio at yr arfer o fyfyrio ei hun (Tsieineeg: 習禪; pinyin: xíchán) neu astudio myfyrdod (Tsieineeg: 禪學; pinyn chánxué) er ei fod yn aml yn cael ei ddefnyddio fel ffurf gryno o Chánzong.[15]

Yn draddodiadol, mae "Zen" yn enw priod gan ei fod fel arfer yn disgrifio sect Fwdhaidd benodol. Yn fwy diweddar, defnyddir y llythrennau bach "zen" wrth drafod yr athroniaeth ac fe'i ychwanegwyd yn swyddogol at eiriadur Merriam-Webster yn 2018.[16]

Ymarfer

[golygu | golygu cod]

Dhyāna

[golygu | golygu cod]

Ystyrir fod ymarfer dhyana neu fyfyrdod, yn enwedig myfyrdod eistedd (坐禪, Tsieineeg: zuòchán, Japaneg: zazen / ざ ぜ ん) yn rhan ganolog o Fwdhaeth Zen.[17]

Bwdhaeth Tsieineaidd

[golygu | golygu cod]

Cyrhaeddodd myfyrio Bwdhaidd Tsieina gyntaf trwy gyfieithiadau An Shigao (fl. C. 148–180 OC), a Kumārajīva (334–413 CE), a gyfieithodd y ddau sutras Dhyāna, a oedd yn destunau myfyrdod cynnar, dylanwadol yn seiliedig yn bennaf ar Ddysgeidiaeth Yogacara (ymarfer ioga) o'r Kashmiri Sarvāstivāda c. 1af - 4g OC.[18]

Ymhlith y testunau myfyrdod Tsieineaidd cynnar mwyaf dylanwadol mae Anban Shouyi Jing (安 般 守 意 經, Sutra ar <i id="mwoA">ānāpānasmṛti</i>), y Zuochan Sanmei Jing (坐禪 三昧經，Sutra eistedd dhyāna samādhi) a'r Damoduoluo Chan Jing (達摩多羅 禪經,[19] Dharmatrata dhyāna sutra).[20] Parhaodd y gweithiau myfyrdod Tsieineaidd cynnar hyn i gael dylanwad ar ymarfer Zen ymhell i'r presennol. Er enghraifft, yn y 18g ysgrifennodd Rinzai Zen meistr Tōrei Enji sylwebaeth ar y Damoduoluo Chan Jing a defnyddiodd y Zuochan Sanmei Jing fel ffynhonnelli i'r sylwebaeth. Credai Tōrei fod y Damoduoluo Chan Jing wedi cael ei ysgrifennu gan Bodhidharma.[21]

Tra bod dhyāna mewn ystyr lem o'r gair yn cyfeirio at y pedwar dhyānas, ym Mwdhaeth Tsieineaidd, gall dhyāna gyfeirio at wahanol fathau o dechnegau myfyrio a'u harferion paratoi, sy'n angenrheidiol i ymarfer dhyāna.[22] Y pum prif fath o fyfyrdod yn sutras Dhyāna yw:

  • ānāpānasmṛti (ymwybyddiaeth ofalgar o anadlu);
  • myfyrdod paṭikūlamanasikāra (ymwybyddiaeth ofalgar o amhureddau'r corff);
  • myfyrdod maitrī (cariad-caredigrwydd);
  • y myfyrdod ar ddeuddeg dolen pratītyasamutpāda;
  • myfyrio ar y Bwdha.[23]

Yn ôl y meistr Chan modern, Sheng Yen, gelwir yr arferion hyn yn "bum dull ar gyfer llonyddu neu dawelu'r meddwl" ac maent yn canolbwyntio a phuro'r meddwl, a chefnogi datblygiad camau dhyana.[24] Mae Chan hefyd yn rhannu arfer pedair sylfaen ymwybyddiaeth ofalgar a 'Tair Clwyd Rhyddhad' gyda Bwdhaeth gynnar a Mahayana clasurol.[25]

Ffurfiau myfyrdod cyfoes cyffredin

[golygu | golygu cod]

Ymwybyddiaeth Ofalgar o anadlu

[golygu | golygu cod]
Hsuan Hua Hybarch yn myfyrio yn safle'r lotws, Hong Kong, 1953

Yn ystod myfyrdod eistedd (坐禅, Ch. Zuòchán, Jp. Zazen, Ko. Jwaseon), mae ymarferwyr fel arfer yn cymryd safle'r lotws (sef y Padmasana), hanner-lotws, Byrmaneg, neu <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Seiza" rel="mw:ExtLink" title="Seiza" class="cx-link" data-linkid="1307">seiza</a>, gan ddefnyddio'r dyāna mudrā yn aml. Yn aml, defnyddir clustog sgwâr neu grwn a roddir ar fat go dew i eistedd arno; mewn rhai achosion eraill, gellir defnyddio cadair.

Er mwyn rheoli'r meddwl, mae myfyrwyr Zen yn aml yn cyfri'r anadliadau. Naill ai mae all-anadliadau a mewn-anadliadau'n cael eu cyfrif, neu un ohonynt yn unig. Gall y cyfrif fod hyd at ddeg, ac yna caiff y broses hon ei hailadrodd nes bod y meddwl wedi'i dawelu.[26] Mae athrawon Zen fel Omori Sogen yn dysgu cyfres o all-anadliadau a mewn-anadliadau hir a dwfn fel ffordd i baratoi ar gyfer myfyrdod anadl rheolaidd.[27] Rhoddir sylw fel arfer ar ganolbwynt yr ynni (dantian) o dan y bogail.[28] Mae athrawon Zen yn aml yn hyrwyddo anadlu diaffragmatig, gan nodi bod yn rhaid i'r anadl ddod o'r abdomen isaf (a elwir yn hara neu tanden mewn Japaneg), ac y dylai'r rhan hon o'r corff ehangu ymlaen ychydig wrth i un anadlu.[29] Dros amser dylai'r anadlu fynd yn llyfnach, yn ddyfnach ac yn arafach.[30] Pan ddaw'r cyfrif yn llyffethair, argymhellir yr arfer o ddilyn rhythm naturiol anadlu gyda sylw dwys.[31][32]

Goleuo Tawel a shikantaza

[golygu | golygu cod]

Gelwir ffurf gyffredin o fyfyrdod eistedd yn " Oleuad tawel " (Tsieineeg: Mampzhào, Jp. Mokushō). Yn draddodiadol, hyrwyddwyd yr arfer hwn gan ysgol Caodong o Chan Tsienieaidd ac mae'n gysylltiedig â Hongzhi Zhengjue (1091—1157) a ysgrifennodd amryw o weithiau ar yr ymarfer hwn.[33] Mae'r dull hwn yn deillio o ymarfer Bwdhaidd o India, o gymhathu dwy asana: śamatha a vipaśyanā.[34]

O fewn ymarfer Hongzhi o "fyfyrdod di-wrthrych, diddeuol" mae'r cyfryngwr yn ymdrechu i fod yn ymwybodol o gyfanrwydd popeth, yn lle canolbwyntio ar un gwrthrych, heb unrhyw ymyrraeth, cysyniadu, gafael, ceisio nodau, na deuoliaeth gwrthrych-gwrthrych (Śūnyatā).[35]

Mae'r arferiad hwn hefyd yn boblogaidd ym mhrif ysgolion Zen Japan, ond yn enwedig Sōtō, lle mae'n cael ei adnabod yn ehangach fel Shikantaza (Tsi. Zhǐguǎn dǎzuò, "Dim ond eistedd"). Gellir gweld cryn gyfiawnhad testunol, athronyddol a ffenomenolegol o'r arfer trwy holl waith y meddyliwr Japaneaidd Sōtō Zen Dōgen, yn enwedig yn ei Shōbōgenzō, er enghraifft yn "Egwyddorion Zazen"[36] a'r "Cyfarwyddiadau a Argymhellir yn Gyffredinol ar gyfer Zazen ".[37] Er bod y ffurfiau Japaneaidd a Tsieineaidd yn debyg, maent yn ddulliau gwahanol.[38]

Myfyrdod Hua Tou a Kōan

[golygu | golygu cod]
Caligraffeg "Mu" (Hanyu Pinyin: wú) gan Torei Enji. Mae i'w gael yn y Koan enwog Ci Zhaozhou

Yn ystod Brenhinllyn Tang, daeth llenyddiaeth gōng'àn (Jp. Kōan) yn boblogaidd. Yn llythrennol, mae'n golygu "enghreifftiau cyhoeddus", straeon neu ddeialogau byr, yn disgrifio rhyw ddysgeidiaeth o ryngweithio rhwng meistri Zen a'u myfyrwyr. Mae'r hanesion (neu chwedlau) hyn yn cyflwyno enghreifftiau o fewnwelediad y meistr. Mae Kōan i fod i ddangos y mewnwelediad anghysyniadol (prajña) y mae'r ddysgeidiaeth Fwdhaidd yn ei danlinellu. Yn ystod Brenhinllyn Sòng, poblogeiddiwyd dull myfyrdod newydd gan bobl fel Dahui, a elwid yn kanhua chan ("arsylwi ar yr ymadrodd", myfyrdod), a gyfeiriodd at fyfyrio ar un gair neu ymadrodd (a elwir yr huatou, "ymadrodd beirniadol" ) o gōng'àn.[39]

Mewn Chan Tsieineaidd a Seon Coreaidd, mae'r arfer hwn o "arsylwi'r huatou (hwadu mewn Coreeg) yn ddull sy'n cael ei ymarfer yn eang.[40] Fe’i dysgwyd gan y meistr Seon dylanwadol Chinul (1158–1210), a meistri Tsieineaidd modern fel Sheng Yen a Xuyun. Ac eto, er bod Dahui yn enwog am ei feirniadaeth o'r "Goleuo tawel"[41][42] "ni gondemniodd eistedd yn dawel; yn wir, ymddengys iddo'i argymell, o leiaf i'w ddisgyblion mynachaidd."[41]

Chan Nianfo

[golygu | golygu cod]

Cyfeiria Nianfo (Jp. Nembutsu, o Sgrt. Buddhānusmṛti "atgof y Bwdha") at adrodd enw'r Bwdha, y Bwdha Amitabha yn y rhan fwyaf o achosion. Mewn Chan Tsieineaidd, mae arfer 'Y Tir Pur' nianfo yn seiliedig ar yr ymadrodd Nāmó Āmítuófó (Gwrogaeth i Amitabha) yn fath o fyfyrdod Zen sy'n cael ei ymarfer yn helaeth. Mabwysiadwyd yr arfer hwn o Fwdhaeth tir Pur a'i gysoni â myfyrdod Chan gan ffigurau Tsieineaidd fel Yongming Yanshou, Zhongfen Mingben, a Tianru Weize. Yn ystod y Ming hwyr, parhawyd i gysoni arferion tir Pur â myfyrdod Chan gan ffigurau fel Yunqi Zhuhong a Hanshan Deqing.[43]

Defnyddiwyd yr arferiad hwn, ynghyd â'i addasiad i'r "nembutsu kōan" hefyd gan ysgol Zen Ōbaku Japan.

Rhinweddau ac addunedau Bodhisattva

[golygu | golygu cod]
Seremoni Jukai Canolfan Victoria Zen, Ionawr 2009

Gan fod Zen yn fath o Fwdhaeth Mahayana, mae'n seiliedig ar sgema'r llwybr bodhisattva, sy'n seiliedig ar ymarfer y "rhinweddau trosgynnol" neu'r "perffeithiadau" (Sgrt . Pāramitā, Tsi. Bōluómì, Jp. Baramitsu) yn ogystal â chymryd yr addunedau bodhisattva.[44][45] Y rhestr o chwe rhinwedd, a ddefnyddir fwyaf, yw: haelioni, hyfforddiant moesol (gan gynnwys y pum praesept ), dygnwch cleifion, egni neu ymdrech, myfyrdod (dhyana), a doethineb. Ffynhonnell bwysig ar gyfer y dysgeidiaethau hyn yw'r Avatamsaka sutra, sydd hefyd yn amlinellu tiroedd (bhumis) neu lefelau llwybr bodhisattva.[46] Sonnir am y pāramitās mewn gweithiau Chan cynnar fel Dau fynedfa a phedwar ymarfer gan Bodhidharma ac fe'u gwelir fel rhan bwysig o drin y tir yn raddol (jianxiu) gan ffigurau Chan diweddarach fel Zongmi.[47][48]

Elfen bwysig o'r arferiad hwn yw cymryd lloches yn ffurfiol ac yn seremonïol yn y tair gem, addunedau bodhisattva a phraeseptau. Cymerir setiau amrywiol o braeseptau yn Zen gan gynnwys y pum praesept, "deg praesept hanfodol", a'r un ar bymtheg o braeseptau bodhisattva.[49][50][51][52] Gwneir hyn yn gyffredin mewn defod agoriadol (Tsi. Shòu jiè, Jp. Jukai, Cor. Sugye, "derbyn y praeseptau"), ac a wneir hefyd gan ddilynwyr lleyg.[53]

Tyfu corfforol

[golygu | golygu cod]
Dau uwchfeistr yn Nheml Shaolin Chan Tsieineaidd, Shi DeRu a Shi DeYang

Ystyrir crefft ymladd (martial arts) traddodiadol, fel saethyddiaeth Japaneaidd, mathau eraill o budō Siapaneaidd a chrefftau ymladd Tsieineaidd (gōngfu) hefyd yn ffurfiau ar ymarfer zen. Mae'r traddodiad hwn yn mynd yn ôl i Fynachlog dylanwadol Shaolin yn Henan, a ddatblygodd y ffurf sefydliadol gyntaf o gōngfu.[54] Erbyn y Ming hwyr, roedd Shaolin gōngfu yn boblogaidd iawn ac yn eang iawn, fel y gwelwyd mewn cyfeiriadau mewn gwahanol ffurfiau ar lenyddiaeth Ming (yn cynnwys polion yn chwifio, mynachod yn ymladd fel Sun Wukong) a ffynonellau hanesyddol, sydd hefyd yn siarad am fyddin fynachaidd drawiadol Shaolin a roddodd wasanaeth milwrol i'r wladwriaeth yn gyfnewid am nawdd.[55] Yn draddodiadol, roedd yr arferion Shaolin hyn, a ddechreuodd ddatblygu o gwmpas y 12g, hefyd yn cael eu hystyried yn fath o dyfu mewnol yn y Chan Bwdhaidd (a elwir heddiw yn wuchan, chan milwrol neu "martial chan"). Gwnaeth y celfyddydau Shaolin hefyd ddefnydd o ymarferion corfforol Taoist (taoyin) anadlu ac arferion tyfu ynni (qìgōng).[56][57] Roeddent yn cael eu hystyried yn arferion therapiwtig, a oedd yn gwella'r "cryfder mewnol" (neili), iechyd a hirhoedledd (goleuo "bywyd maethlon" yangsheng), yn ogystal â modd i ryddid yr ysbryd.[58]

Gellir gweld dylanwad yr arferion Taoist hyn yng ngwaith Wang Zuyuan (ca. 1820 - ar ôl 1882), ysgolhaig a mân fiwrocrat a astudiodd yn Shaolin. Mae Arddangosiad Darluniadol Wang o Dechnegau Mewnol (Neigong tushuo) yn dangos sut y lluniwyd ymarferion Shaolin o ddulliau Taoist fel rhai'r Yi jin jing ac Wyth darn o frocâd, a ddylanwadwyd o bosibl gan Ysbryd llinach syncretiaeth grefyddol Ming.[59] Yn ôl y meistr Chan modern Sheng Yen, mae Bwdhaeth Tsieineaidd wedi mabwysiadu'r ymarfer dyfu mewnol o draddodiad Shaolin fel ffordd i "gysoni'r corff a datblygu canolbwyntio yng nghanol gweithgaredd." Mae hyn oherwydd fod "technegau ar gyfer cysoni'r egni hanfodol (Qi) yn gynorthwywyr pwerus i dyfu samadhi a mewnwelediad ysbrydol."[60] Mae Seon Coreaidd hefyd wedi datblygu math tebyg o hyfforddiant corfforol gweithredol, a elwir yn Sunmudo.

Yn Japan, mae celf ymladd clasurol (budō) ac ymarfer zen wedi priodi ei gilydd ers y cofleidiwyd Rinzai Zen gan y clan Hōjō yn y 13g, a gymhwysodd ddisgyblaeth zen i'w hymarfer ymladd.[61] Un ffigur dylanwadol yn y berthynas hon oedd yr offeiriad Rinzai Takuan Sōhō a oedd yn adnabyddus am ei ysgrifau ar zen a budō a gyfeiriwyd at y dosbarth Samurai (yn enwedig ei Y Meddwl Rhydd).[62] Mabwysiadodd ysgol Rinzai hefyd rai o arferion ynni Taoist. Fe'u cyflwynwyd gan Hakuin (1686–1769) a ddysgodd dechnegau amrywiol gan meudwy o'r enw Hakuyu a helpodd Hakuin i wella ei "salwch Zen" (cyflwr blinder corfforol a meddyliol).[63] Mae'r arferion egnïol hyn, a elwir yn Naikan, yn seiliedig ar ganolbwyntio'r meddwl ac egni hanfodol (ki) rhywun ar y tanden (man sydd ychydig yn is na'r bogail).[64][65]

Y celfyddydau

[golygu | golygu cod]
Hakuin Ekaku, Hotei mewn Cwch, Oriel Gelf Prifysgol Iâl
Gardd zen Kare-sansui (tirwedd sych) yn Ryōan-ji

Mae rhai celfyddydau fel paentio, caligraffeg, barddoniaeth, garddio, trefniant blodau, seremoni de ac eraill hefyd wedi cael eu defnyddio fel rhan o hyfforddiant ac ymarfer zen. Defnyddiwyd celfyddydau Tsieineaidd clasurol fel paentio brwsh a chaligraffeg gan fynachod Chan fel Guanxiu a Muqi Fachang i gyfleu eu dealltwriaeth ysbrydol mewn ffyrdd unigryw i'w myfyrwyr.[66] Weithiau gelwir paentiadau Zen yn zenga yn Japaneg.[67] Mae Hakuin yn un meistr Zen o Japan y gwyddys ei fod yn creu corpws mawr o sumi-e unigryw (paentiadau dyfrlliw inc) a chaligraffeg Japaneaidd i gyfathrebu zen mewn ffordd weledol. Roedd ei waith ef a'i ddisgyblion yn ddylanwadol iawn ar Zen Japan.[68] Gellir gweld enghraifft arall o gelf Zen yn sect Fuke byrhoedlog Zen Japaneaidd, a oedd yn ymarfer ffurf unigryw o "chwythu zen" (suizen) trwy chwarae'r ffliwt bambŵ shakuhachi.

Ymarfer grŵp dwys

[golygu | golygu cod]

Gall ymarferwyr Zen sydd o ddifrif ymarfer myfyrdod grŵp dwys. Yn yr iaith Japaneaidd, gelwir yr arfer hwn yn sesshin. Er y gall y drefn feunyddiol ofyn i fynachod fyfyrio am sawl awr bob dydd, yn ystod y cyfnod dwys maent yn ymroi eu hunain bron yn gyfan gwbl i ymarfer zen. Ceir cyfnodau myfyrdod eistedd (zazen) niferus o 30-50 munud o hyd wedi'u plethu ag egwyliau gorffwys, prydau ffurfiol wedi'u defodi (Jp. Oryoki), a chyfnodau byr o waith (Jp. Samu) sydd i'w perfformio gyda'r un cyflwr o ymwybyddiaeth ofalgar. Mewn ymarfer Bwdhaidd modern yn Japan, Taiwan, a'r Gorllewin, mae myfyrwyr lleyg yn aml yn mynychu'r sesiynau ymarfer dwys hyn neu'n encilio. Mae'r rhain yn cael eu cynnal mewn llawer o ganolfannau neu demlau Zen.

Llafarganu a defodau

[golygu | golygu cod]
Llafarganu (neu tsiantio) yr Ysgrythurau Bwdhaidd, gan yr arlunydd o Taiwan, Li Mei-shu

Mae'r rhan fwyaf o fynachlogydd, temlau a chanolfannau Zen yn perfformio defodau, gwasanaethau a seremonïau amrywiol (megis seremonïau derbyn ac angladdau), sydd bob amser yn cynnwys llafarganu penillion, cerddi neu swtras.[69] Mae yna hefyd seremonïau sydd yn benodol at ddiben llefaru sutra (Tsi. Niansong, Jp. Nenju) ei hun.[70] Efallai bod gan ysgolion Zen lyfr swtra swyddogol sy'n casglu'r ysgrifau hyn (yn Japaneg, gelwir y rhain yn kyohon).[69] Gall ymarferwyr lafarganu swtras mawr Mahayana fel Swtra'r Galon a phennod 25 o'r Swtra'r Lotws (a elwir yn aml yn " Swtra Avalokiteśvara"). Gall cerddi Dhāraṇīs a Zen hefyd fod yn rhan o litwrgi teml Zen, gan gynnwys testunau fel Cân y Drych Gwerthfawr Samadhi, y Sandokai, y Nīlakaṇṭha Dhāraṇī, a'r Uṣṇīṣa Vijaya Dhāraṇī Sūtra .

Yr butsudan yw'r allor mewn mynachlog, teml neu gartref person lleyg, lle mae offrymau'n cael eu cyflwyno i ddelweddau o'r Bwdha, bodhisattvas ac aelodau teulu a hynafiaid marw. Mae defodau fel arfer yn canolbwyntio ar Fwdhas neu bodhisattvas mawr fel Avalokiteśvara (gweler Guanyin), Kṣitigarbha a Manjushri.

Elfen bwysig yn ymarfer defodol Zen yw ymarfer ymostyngiadau defodol (Jp. Raihai ) gyda bwâu.[71]

Un math poblogaidd o ddefod yn Zen Japan yw seremonïau Mizuko kuyō (Plentyn dŵr), a berfformir ar gyfer y rhai sydd wedi cael camesgoriad, genedigaeth farw, neu erthyliad. Perfformir y seremonïau hyn hefyd ym Mwdhaeth Zen America.[72] Gelwir defod sy'n cael ei hymarfer yn helaeth yn Chan Tsieneaidd yn "Ddefod ar gyfer rhyddhau'r ysbrydion llwglyd" neu'r "Rhyddhau ceg fflamlyd". Efallai fod y ddefod yn dyddio'n ôl i linach Tang (618 – 907), ac roedd yn boblogaidd iawn yn ystod llinach Ming a Qing.[73] Weithiau bydd gwyliau Tsieineaidd Gŵyl yr Ysbrydion hefyd yn cael ei dathlu gyda defodau tebyg i'r meirw. Mae'r defodau ysbrydion hyn yn destun cynnen yn Chan Tsieineaidd modern, ac mae meistri fel Sheng Yen yn beirniadu'r arfer gan fynnu nad oes ganddynt "unrhyw sail mewn dysgeidiaeth Bwdhaidd".[74]

Arferion esoterig

[golygu | golygu cod]

Yn dibynnu ar y traddodiad, mae dulliau esoterig fel mantra a dhāraṇī hefyd yn cael eu defnyddio at wahanol ddibenion gan gynnwys ymarfer myfyrdod, amddiffyn rhag drygioni, galw tosturi mawr, galw pŵer bodhisattvas penodol, a chant eu llafarganu yn ystod seremonïau a defodau.[75][76] Yn ysgol Zen Kwan Um, er enghraifft, defnyddir mantra o Guanyin ("Kwanseum Bosal") yn ystod myfyrdod eistedd.[77] Mae'r Swtra'r Galon hefyd yn fantra arall a ddefnyddir o fewn Zen yn ystod defodau amrywiol.[78] Enghraifft arall yw'r Mantra Goleuni (kōmyō shingon), sy'n gyffredin yn Zen Soto Japan ac a ddeilliodd o sect Shingon.[79]

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]

Darllen pellach

[golygu | golygu cod]
Gweithiau cyfoes
  • D.T. Suzuki, Essays in Zen Buddhism, First Series (1927), Second Series (1933), Third Series (1934)
  • R. H. Blyth, Zen and Zen Classics, 5 volumes (1960–1970; reprints of works from 1942 into the 1960s)
  • Alan Watts, The Way of Zen (1957)
  • Lu K'uan Yu (Charles Luk), Ch'an and Zen Teachings, 3 vols (1960, 1971, 1974), The Transmission of the Mind: Outside the Teaching (1974)
  • Paul Reps & Nyogen Senzaki, Zen Flesh, Zen Bones (1957)
  • Philip Kapleau, The Three Pillars of Zen (1966)
  • Shunryu Suzuki, Zen Mind, Beginner's Mind (1970)
  • Katsuki Sekida, Zen Training: Methods & Philosophy (1975)
Y Clasuron
  • Dumoulin, Heinrich (2005), Zen Buddhism: A History. Volume 1: India and China. World Wisdom Books.ISBN 978-0-941532-89-1
  • Dumoulin, Heinrich (2005), Zen Buddhism: A History. Volume 2: Japan. World Wisdom Books.ISBN 978-0-941532-90-7
Beirniadaeth

Overview

Formation of Chán in Tang & Song China

Japan

Ymarfer heddiw

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Harvey 1995.
  2. ↑ 2.0 2.1 Dumoulin 2005a, t. xvii.
  3. ↑ Dumoulin writes in his preface to Zen. A History. Part One: India and China: "Zen (Chin. Ch'an, an abbreviation of ch'an-na, which transliterates the Sanskrit Dhyāna (Devanagari: ध्यान) or its Pali cognate Jhāna (Sanskrit; Pāli झान), terms meaning "meditation") is the name of a Mahāyāna Buddhist school of meditation originating in China. It is characterized by the practice of meditation in the lotus position (Jpn., zazen; Chin., tso-ch'an and the use of the koan (Chin., kung-an) as well as by the enlightenment experience of satori[2]
  4. ↑ Yoshizawa 2009, t. 41.
  5. ↑ Sekida 1989.
  6. ↑ Poceski n.d..
  7. ↑ Borup 2008, t. 8.
  8. ↑ Yampolski 2003a, t. 3.
  9. ↑ Dumoulin 2005a, t. 48.
  10. ↑ Lievens 1981, t. 52–53.
  11. ↑ Dumoulin 2005a, t. 41–45.
  12. ↑ Andre van der Braak (2011), Self Overcoming Without a Self, p.117
  13. ↑ Wang 2017, t. 79.
  14. ↑ Kasulis 2003, t. 24.
  15. ↑ Wang 2017, t. 58.
  16. ↑ Zimmer, Ben (September 28, 2018). "Zen and the Art of Scrabble Dictionary Maintenance". Wall Street Journal – drwy www.wsj.com.
  17. ↑ Schlütter 2008, t. 169.
  18. ↑ Deleanu, Florin (1992); Mindfulness of Breathing in the Dhyāna Sūtras. Transactions of the International Conference of Orientalists in Japan (TICOJ) 37, 42–57.
  19. ↑ Jr, Robert E. Buswell; Jr, Donald S. Lopez (2013-11-24). The Princeton Dictionary of Buddhism (yn Saesneg). Princeton University Press. ISBN 9780691157863.
  20. ↑ Wang 2017, t. 59.
  21. ↑ Mohr, Michel. 2006. Imagining Indian Zen: Tōrei's Commentary on the Ta-Mo-to-Lo Ch'an Ching and the Rediscovery of Early Meditation Techniques During the Tokugawa Era. In Zen Classics: Formative Texts in the History of Zen Buddhism, edited by Steven Heine, and Dale S. Wright. Oxford and New York: Oxford University Press, pp. 215–246.
  22. ↑ Fischer-Schreiber, Ehrhard & Diener 2008, t. 103.
  23. ↑ Ven. Dr. Yuanci, A Study of the Meditation Methods in the DESM and Other Early Chinese Texts Archifwyd 2013-05-08 yn y Peiriant Wayback, The Buddhist Academy of China.
  24. ↑ Zhang, Shengyen; Dan Stevenson (2002). Hoofprint of the Ox: Principles of the Chan Buddhist Path as Taught by a Modern Chinese Master. Oxford University Press, pp. 27–28.
  25. ↑ Zhang, Shengyen; Dan Stevenson (2002). Hoofprint of the Ox: Principles of the Chan Buddhist Path as Taught by a Modern Chinese Master. Oxford University Press, pp. 29–30.
  26. ↑ Katsuki Sekida, Zen Training: Methods and Philosophy, Shambhala Publications, 2005, p. 60.
  27. ↑ Omori Sogen, Introduction To Zen Training, Routledge, 2012, p. 49.
  28. ↑ Sheng, Yen. "Fundamentals of Meditation".
  29. ↑ Katsuki Sekida, Zen Training: Methods and Philosophy, Shambhala Publications, 2005, p. 61.
  30. ↑ Taizan Maezumi, Bernie Glassman (editors) On Zen Practice: Body, Breath, and Mind, pp. 41–42.
  31. ↑ Katsuki Sekida, Zen Training: Methods and Philosophy, Shambhala Publications, 2005, p. 64.
  32. ↑ Kapleau, P. The Three Pillars of Zen, 2013, p. 12.
  33. ↑ Taigen Dan Leighton. Cultivating the Empty Field: The Silent Illumination of Zen Master Hongzhi, Tuttle, 2000, p. 17
  34. ↑ Sheng Yen, John Hurrell Crook, Shengyan, Illuminating Silence: The Practice of Chinese Zen, Watkins Publishing,, 2002, p. 93.
  35. ↑ Taigen Dan Leighton. Cultivating the Empty Field: The Silent Illumination of Zen Master Hongzhi, Tuttle, 2000, pp. 1–2.
  36. ↑ Sōtō Zen Text Project. "Zazengi translation". Stanford University. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 Tachwedd 2015. Cyrchwyd 15 Tachwedd 2015.
  37. ↑ Sōtō Zen Text Project. "Fukan Zazengi". Stanford University. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-04-29. Cyrchwyd 2008-03-26.
  38. ↑ Zhang, Shengyen; Dan Stevenson (2002). Hoofprint of the Ox: Principles of the Chan Buddhist Path as Taught by a Modern Chinese Master. Oxford University Press, p. 152.
  39. ↑ Blyth 1966.
  40. ↑ Buswell, Robert E. (1991). Tracing Back the Radiance: Chinul's Korean Way of Zen (Classics in East Asian Buddhism). University of Hawaii Press. pp. 68–69. ISBN 0824814274.
  41. ↑ 41.0 41.1 Schlütter 2008.
  42. ↑ McRae 2003.
  43. ↑ Wang 2017.
  44. ↑ Aitken, Robert, The Practice of Perfection: The Paramitas from a Zen Buddhist Perspective, Knopf Doubleday Publishing Group, 2012.
  45. ↑ Shohaku Okumura, Living by Vow: A Practical Introduction to Eight Essential Zen Chants and Texts, Simon and Schuster, 2012, p. 15.
  46. ↑ Sheng Yen, Shengyan, Dharma Drum: The Life and Heart of Chan Practice, Shambhala Publications, 2006.
  47. ↑ McRae 2004, t. 32.
  48. ↑ Jeffrey Lyle Broughton, Zongmi on Chan, p. 171.
  49. ↑ "The ten essential precepts". San Francisco Zen Center.
  50. ↑ Kenji Matsuo, A History of Japanese Buddhism, Global Oriental, 2007, p. 32.
  51. ↑ Baroni, Helen J. The Illustrated Encyclopedia of Zen Buddhism, p. 93.
  52. ↑ Borup, Jorn, Japanese Rinzai Zen Buddhism, BRILL, 2008, p. 247.
  53. ↑ Ling, Haicheng (2004). Buddhism in China. Chinese Intercontinental Press, p. 184.
  54. ↑ Christensen, Matthew B. A Geek in China: Discovering the Land of Alibaba, Bullet Trains and Dim Sum. Tuttle Publishing. p. 40. ISBN 1462918360.
  55. ↑ Shahar, Meir, The Shaolin Monastery: History, Religion, and the Chinese Martial Arts, University of Hawaii Press, 2008, p. 55, 80.
  56. ↑ Shahar, Meir, The Shaolin Monastery: History, Religion, and the Chinese Martial Arts, University of Hawaii Press, 2008, p. 2.
  57. ↑ Shahar, Meir, The Shaolin Monastery: History, Religion, and the Chinese Martial Arts, University of Hawaii Press, 2008, pp. 80, 144.
  58. ↑ Shahar, Meir, The Shaolin Monastery: History, Religion, and the Chinese Martial Arts, University of Hawaii Press, 2008, pp. 147.
  59. ↑ Shahar, Meir, The Shaolin Monastery: History, Religion, and the Chinese Martial Arts, University of Hawaii Press, 2008, p. 138, 173.
  60. ↑ Zhang, Shengyen; Dan Stevenson (2002). Hoofprint of the Ox: Principles of the Chan Buddhist Path as Taught by a Modern Chinese Master. Oxford University Press, pp. 34–35.
  61. ↑ Mann, Jeffrey, When Buddhists Attack: The Curious Relationship Between Zen and the Martial Arts, p. 61.
  62. ↑ Takuan Soho, The Unfettered Mind: Writings from a Zen Master to a Master Swordsman, p. xv.
  63. ↑ Waddell, Norman (ed. & trans.), Hakuin's Precious Mirror Cave: A Zen Miscellany, 2009, p. 83.
  64. ↑ Julian Daizan Skinner (2017), "Practical Zen: Meditation and Beyond," pp. 203–204. Singing Dragon
  65. ↑ Hakuin Ekaku (2010), "Wild Ivy: The Spiritual Autobiography of Zen Master Hakuin", p. 150. Shambhala Publications
  66. ↑ Stephen Addiss, John Daido Loori, The Zen Art Book: The Art of Enlightenment, p. 1.
  67. ↑ Stephen Addiss, John Daido Loori, The Zen Art Book: The Art of Enlightenment, p. 4.
  68. ↑ Stephen Addiss, John Daido Loori, The Zen Art Book: The Art of Enlightenment, p. 15.
  69. ↑ 69.0 69.1 Shohaku Okumura, Living by Vow: A Practical Introduction to Eight Essential Zen Chants and Texts, Simon and Schuster, 2012, p. 1.
  70. ↑ Steven Heine, Dale S. Wright (editors), Zen Ritual: Studies of Zen Buddhist Theory in Practice, Oxford University Press, USA, 2008, p. 127.
  71. ↑ Kapleau, Phillip (1989a). The Three Pillars of Zen: Teaching, Practice and Enlightenment. NY: Anchor Books, p. 21.
  72. ↑ Wilson, Jeff, Mourning the Unborn Dead: A Buddhist Ritual Comes to America
  73. ↑ Jiang Wu, Enlightenment in Dispute: The Reinvention of Chan Buddhism in Seventeenth-Century China, Oxford University Press, USA, 2011, pp. 145–147.
  74. ↑ Sheng Yen, Shengyan, Orthodox Chinese Buddhism: A Contemporary Chan Master's Answers to Common Questions, North Atlantic Books, 2007, p. 76.
  75. ↑ Baroni, Helen J. The Illustrated Encyclopedia of Zen Buddhism, The Rosen Publishing Group, 2002, p. 215.
  76. ↑ Orzech, Sørensen & Payne 2011.
  77. ↑ "How to Practice Sitting Meditation". Kwan Um School of Zen.
  78. ↑ Borup, Jørn, Japanese Rinzai Zen Buddhism: Myōshinji, a living religion, BRILL, 2008, p. 218, 241.
  79. ↑ Unno, Mark, Shingon Refractions: Myoe and the Mantra of Light, Ch. 1.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Zen&oldid=12592530"