Luxor

Luxor
Math	dinas, atyniad twristaidd, dinas fawr
Poblogaeth	202,232
Cylchfa amser	UTC+2
Gefeilldref/i	Kazanlak, Baltimore, Parintins, Shenzhen, Brasília
Daearyddiaeth
Sir	Luxor Governorate
Gwlad	Yr Aifft
Arwynebedd	416 km²
Uwch y môr	89 ±1 metr
Cyfesurynnau	25.6967°N 32.6444°E
Cod post	85511
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Prif ddinas De'r Aifft a phrifddinas yr ardal o'r un enw yw Luxor (Arabeg: الأقصر al-Uqṣur), gyda phoblogaeth o 451.318 (cyfrifiad 2006), mewn ardal o 416km2. Mae Luxor yn sefyll ar safle dinas hynafol Thebes. Mae cymaint o olion archaeolegol yno fel bod rhai wedi cyferio at Luxor fel "amgueddfa awyr agored fwyaf y byd"; mae olion teml Karnak a Teml Luxor o fewn y ddinas fodern. Dros yr afon, sef Afon Nîl, mae rhagor o demlau a beddau'r Lan Orllewinol sef Necropolis Thebes, yn cynnwys Dyffryn y Brenhinoedd a Dyffryn y Breninesau. Prif ddiwydiant Luxor erbyn heddiw yw twristiaeth.

Hanes

Gweler hefyd: Thebes.

O dan y Deyrnas Newydd daeth Luxor, neu Thebes, yn brifddinas yr Aifft, roedd hefyd yn ddinas grefydd y duw Amon-Ra. Ar y pryd fe'i gelwid yn "Waset". Dan oruchafiaeth y Groegwyr daeth yn Thebai neu Thebes. Dinas y gan porth oedd Thebes (Yr Aifft).

O dan y 11ed Brenhinllin, tyfodd i fod yn ddinas grefydd, gyfoeth, bwer a masnach. Dan Montuhotep II unwyd yr Aifft. Concrodd Kush, yng ngogledd Swdan, a thiroedd Canaan, Ffenicia, a Syria. Parhaodd ei phwysigrwydd o gyfnod y 18fed Frenhinllin hyd at yr 20fed Frenhinllin.

Erbyn amser y Groegwyr disodlwyd Thebes gan Alexandria yn cyfnod Ptolemi. Ond roedd Thebes yn ddinas y duw Amon-Ra, ac arhosodd fel prif ddinas crefydd yr Aifft. Y tri duw pwysicaf oedd Amon, ei wraig, y duwies Mut, a'u mab Khonsu, duw y lleuad. Teml i frenin y duwiau Amon-Ra yw Karnak i'r gogledd o Thebes. Daeth, Alexander Fawr i addoli yn Nheml Amun, ac yn y canrifodd cyntaf OC daeth mynachod Cristnogol dan yr Ymerodraeth Rufeinig i Luxor i ymsefydlu ymhlith y temlau paganaidd fel un Hatshepsut, erbyn heddiw Deir el-Bahri ("mynachlog y gogledd").