Coesyn rhychog gwinau
| Coesyn rhychog gwinau Helvella acetabulum
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Pezizales |
| Teulu: | Helvellaceae |
| Genws: | Helvella[*] |
| Rhywogaeth: | Helvella acetabulum |
| Enw deuenwol | |
| Helvella acetabulum | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Helvellaceae yw'r Coesyn rhychog gwinau (Lladin: Helvella acetabulum; Saesneg: Vinegar Cup).[1] Y Coesynnau yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Mae'r coesyn yma'n edrych yn debyg i nifer o goesynnau, er mai un sydd yno mewn gwirionedd. Mae'r teulu Helvellaceae yn gorwedd o fewn urdd y Pezizales.
Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr enwog o Sweden, Carolus Linnaeus.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Asia a Gogledd America. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un infundibuliform mushroom cap. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: smooth. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.
Ffyngau
[golygu | golygu cod]Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Helvellaceae
[golygu | golygu cod]Mae gan Coesyn rhychog gwinau ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Helvella amara | Helvella amara | |
| Helvella arctica | Helvella arctica | |
| Helvella astieri | Helvella astieri | |
| Helvella branzeziana | Helvella branzeziana | |
| Helvella cucullata | Helvella cucullata | |
| Helvella fibuliformis | Helvella fibuliformis | |
| Helvella lubrica | Helvella lubrica | |
| Helvella retiruga | Helvella retiruga | |
| Helvella sphaerospora | Helvella sphaerospora | |
| Helvella versicolor | Helvella versicolor |
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Coesyn rhychog gwinau gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.