Meic Stephens
- Erthygl am y llenor a'r golygydd Meic Stephens yw hon. Mae erthygl am y canwr ag enw tebyg yn Meic Stevens.
Meic Stephens | |
---|---|
Ganwyd | 23 Gorffennaf 1938 Trefforest |
Bu farw | 2 Gorffennaf 2018 Caerdydd |
Dinasyddiaeth | Cymru |
Alma mater |
|
Galwedigaeth | hanesydd, bardd, athro, newyddiadurwr, cyfieithydd, beirniad llenyddol |
Cyflogwr | |
Plant | Huw Stephens |
Gwobr/au | Cymrawd Cymdeithas Ddysgedig Cymru |
Bardd, academydd, newyddiadurwr a golygydd llenyddol o Gymro oedd Meic Stephens (23 Gorffennaf 1938 – 2 Gorffennaf 2018).[1] Roedd yn awdur ac yn olygydd toreithiog, ac fe ysgrifennodd, golygodd a chyfieithiodd dros 170 o lyfrau.
Bywyd cynnar ac addysg
[golygu | golygu cod]Fe'i ganwyd yn Nhrefforest ger Pontypridd yn yr hen Sir Forgannwg, a’i fagu ar aelwyd uniaith Saesneg. Ei dad oedd Arthur Stephens, gweithiwr mewn pwerdy, a'i fam oedd Alma (nee Symes).[2] Aeth i Ysgol Ramadeg Pontypridd ac aeth i astudio Ffrangeg yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth. Parhaodd ei astudiaethau ym Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, ac ym Mhrifysgol Roazhon yn Llydaw.[3]
Gyrfa
[golygu | golygu cod]Bu'n dysgu Ffrangeg yng Nglynebwy, Sir Fynwy rhwng 1962 a 1966. Yn byw yn Merthyr Tudful sefydlodd y cylchgrawn Poetry Wales yn 1965 a'r wasgnod Triskel yn 1963. O 1966 tan Fedi 1967 bu'n ohebydd gyda'r Western Mail. Roedd yn Gyfarwyddwr Adran Lenyddiaeth Cyngor Celfyddydau Cymru rhwng 1967 a 1990 a chefnogodd sefydlu Canolfan Ysgrifennu Tŷ Newydd. Roedd hefyd yn Gymrawd Yr Academi Gymreig, ac roedd ganddo rôl allweddol wrth sefydlu Adran Saesneg yr Academi Gymreig yn 1968.[4]
Bu'n ddarlithydd gwadd yn adran Saesneg Prifysgol Brigham Young yn Utah. Ymunodd â Mhrifysgol Morgannwg, Pontypridd yn 1994 gan ddysgu Newyddiaduriaeth ac Ysgrifennu Creadigol cyn dod yn athro ysgrifennu Cymreig trwy gyfrwng y Saesneg.
Yn ogystal â'i waith academaidd bu'n ysgrifennu erthyglau am lenyddiaeth ar gyfer papur newydd y Western Mail, ac ysgrifau coffa i Gymry amlwg ym mhapur yr Independent. Cyhoeddodd ddwy nofel wreiddiol a chyfieithiadau i'r Saesneg o nofelau Islwyn Ffowc Elis a Saunders Lewis, storïau John Gwilym Jones ac atgofion Gwynfor Evans. Golygodd gasgliadau o gerddi Harri Webb, Glyn Jones, Rhys Davies a Leslie Norris, a nifer o flodeugerddi. Bu hefyd yn agos at ennill coron Eisteddfod Genedlaethol Cymru fwy nag unwaith.
Gwleidyddiaeth ac ymgyrchu
[golygu | golygu cod]Dywedodd fod ei brofiad yn y brifysgol yn Aberystwyth wedi ei droi'n genedlaetholwr. Yn ei seremoni raddio, arhosodd yn ei sedd gyda rhai o'i gyd-fyfyrwyr wrth i anthem Lloegr chwarae, a penderfynodd fynd ati i ddysgu'r iaith o ddifri. Dysgodd Meic Gymraeg yn fuan wedi priodi a bu'n frwd dros atgyfodi tafodiaith y Wenhwyseg. Tra roedd yn byw ym Merthyr Tudful daeth yn aelod o Gymdeithas yr Iaith a Phlaid Cymru. Roedd ymhlith y rhai a eisteddodd ar Bont Trefechan ym mis Chwefror 1963 ym mhrotest cyntaf y Gymdeithas. Tua 1963, paentiodd yr arwydd enwog 'Cofiwch Dryweryn' ar wal ger Llanrhystud.[5] Roedd yn un o'r ddau a gariodd Gwynfor Evans ar eu hysgwyddau drwy sgwâr Caerfyrddin wedi cyhoeddi canlyniad yr is-etholiad yn 1966.[6]
Anrhydeddau
[golygu | golygu cod]Dyfarnodd Prifysgol Cymru iddo radd M.A. er anrhydedd yn 2000 a DLitt am ei gyhoeddiadau yn yr un flwyddyn. Ar 3 Mai 2018 fe'i urddwyd yn Gymrawd Prifysgol Aberystwyth, a chyflwynwyd yr anrhydedd iddo gan Ddirprwy Ganghellor y Brifysgol, Gwerfyl Pierce Jones.[7]
Bywyd personol
[golygu | golygu cod]Priododd Ruth Meredith yn 1965, a cawsant 4 o blant - Lowri, Heledd, Brengain a Huw (y cyflwynydd radio).
Marwolaeth
[golygu | golygu cod]Bu farw yn ei gartref ar nos Lun 2 Gorffennaf 2018. Cynhaliwyd gwasanaeth cyhoeddus yng Nghapel y Crwys ar brynhawn Gwener, 20 Gorffennaf ac yna yng Nghapel y Wenallt, Amlosgfa Thornhill.[8]
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Linguistic Minorities in Western Europe, Hydref 1976, (J. D. Lewis ISBN 9780850883626)
- Golygydd The Oxford Companion to the Literature of Wales, 1986 ac 1998 (Gwasg Prifysgol Rhydychen ISBN 9780192115867)
- Illuminations: An Anthology of Welsh Short Prose, Rhagfyr 1998, (Welsh Academic Press ISBN 9781860570100)
- A Most Peculiar People: Quotations About Wales and the Welsh, Hydref 1992, (Gwasg Prifysgol Cymru ISBN 9780708311684)
- Little Book of Welsh Quotations, Tachwedd 1997, (Appletree Press ISBN 9780862817039)
- A Pocket Guide Series: Wales in Quotation, Hydref 1999, (Gwasg Prifysgol Cymru ISBN 9780708315606)
- Welsh Names for Your Children: The Complete Guide, 2000 (trydydd diwygiad Gorffennaf 2012), (Y Lolfa ISBN 9781847714305)
- Literary Pilgrim in Wales, The - A Guide to the Places Associated with Writers in Wales, Ebrill 2000, (Gwasg Carreg Gwalch ISBN 9780863816123)
- A Semester in Zion: A Journal with Memoirs, Tachwedd 2003, (Gwasg Carreg Gwalch ISBN 9780863818493)
- Yeah, Dai Dando", Medi 2008, (Cinnamon Press ISBN 9781905614592)
- Necrologies - A Book of Welsh Obituaries, Hydref 2008, (Seren ISBN 9781854114761)
- A Bard for Highgrove:a Likely Story, Rhagfyr 2010, Cambria
- Cofnodion - Hunangofiant, Gorffennaf 2012, (Y Lolfa ISBN 9781847714305)
- Welsh Lives - Gone but Not Forgotten, Medi 2012, (Y Lolfa ISBN 9781847714879)
- Rhys Davies - A Writer's Life, Awst 2013 (clawr meddal yn Ionawr 2019), (Parthian Books ISBN 9781908946713)
- Wilia - Cerddi 2003-2013, Mehefin 2014, (Cyhoeddiadau Barddas ISBN 9781906396701)
- My Shoulder to the Wheel, Mehefin 2015, (Y Lolfa ISBN 9781784610746)
- The Old Red Tongue: An Anthology of Welsh Literature, gyda Gwyn Griffiths, 1 Mehefin 2017, (Francis Boutle Publishers ISBN 9780995747319)
- More Welsh Lives, Mehefin 2018, (Y Lolfa ISBN 9781784615628)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Y newyddiadurwr ac ysgolhaig Meic Stephens wedi marw , BBC Cymru, 3 Gorffennaf 2018.
- ↑ Meic Stephens obituary , theguardian.co.uk, 5 Gorffennaf 2018. Cyrchwyd ar 6 Gorffennaf 2018.
- ↑ Gwales - Cofnodion - Hunangofiant Meic Stephens. Gwales. Adalwyd ar 2 Gorffennaf 2018.
- ↑ Meic Stephens (1938 – 2018). Llenyddiaeth Cymru (3 Gorffennaf 2018).
- ↑ Cofiwch Tryweryn? , BBC Cymru, 25 Mawrth 2015. Cyrchwyd ar 3 Gorffennaf 2018.
- ↑ Cofio diwrnod hanesyddol Gwynfor , Golwg360, 15 Gorffennaf 2016. Cyrchwyd ar 3 Gorffennaf 2018.
- ↑ Urddo’r awdur Meic Stephens yn Gymrawd Prifysgol Aberystwyth. Prifysgol Aberystwyth (16 Mai 2018). Adalwyd ar 3 Gorffennaf 2018.
- ↑ Meic STEPHENS : Obituary. Western Mail (12 Gorffennaf 2018). Adalwyd ar 21 Gorffennaf 2018.
- Genedigaethau 1938
- Marwolaethau 2018
- Academyddion yr 20fed ganrif o Gymru
- Academyddion Prifysgol Morgannwg
- Bywgraffyddion yr 21ain ganrif o Gymru
- Bywgraffyddion Saesneg o Gymru
- Cyn Gymrodyr y Gymdeithas Ddysgedig Cymru
- Cyn-fyfyrwyr Prifysgol Aberystwyth
- Cyn-fyfyrwyr Prifysgol Bangor
- Golygyddion yr 20fed ganrif o Gymru
- Golygyddion yr 21ain ganrif o Gymru
- Golygyddion llyfrau o Gymru
- Hunangofianwyr yr 21ain ganrif o Gymru
- Hunangofianwyr Cymraeg o Gymru
- Hunangofianwyr Saesneg o Gymru
- Newyddiadurwyr yr 20fed ganrif o Gymru
- Newyddiadurwyr yr 21ain ganrif o Gymru
- Newyddiadurwyr Saesneg o Gymru
- Pobl o Rondda Cynon Taf
- Pobl fu farw yng Nghaerdydd
- Ysgolheigion yr 20fed ganrif o Gymru
- Ysgolheigion yr 21ain ganrif o Gymru
- Ysgolheigion Cymraeg o Gymru
- Ysgolheigion Saesneg o Gymru