Базэль

Базэль
ням. Basel, франц. Bâle, італ. Basilea
Герб Базэлю Сьцяг Базэлю
Першыя згадкі:	374
Краіна:	Швайцарыя
Кантон:	Базэль-Штат
Прэзыдэнт места:	Беат Янс[d]
Плошча:	22,75 км²
Вышыня:	260 м н. у. м.
Насельніцтва (2017)
колькасьць:	175 940 чал.
шчыльнасьць:	7733,63 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	061
Паштовы індэкс:	4000
Нумарны знак:	BS
Геаграфічныя каардынаты:	47°33′38″ пн. ш. 7°35′26″ у. д.
Базэль на мапе Швайцарыі Базэль
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://www.bs.ch/

Базэль (па-нямецку: Basel, па-француску: Bâle) — горад у Швайцарыі. Адміністрацыйны цэнтар кантону Базэль-Штат. Трэці (пасьля Цюрыху і Жэнэвы) горад у Швайцарыі па колькасьці жыхароў. Знаходзіцца на перасячэньні межаў Швайцарыі, Нямеччыны і Францыі. Базэль падзеляецца на дзьве часткі: Малы Базэль (па-нямецку: Kleinbasel) і Вялікі Базэль (па-нямецку: Grossbasel).

Гісторыя

Старажытныя паселішчы захаваліся ў навакольлі Базэлю з часу існаваньня Рымскай імпэрыі. Найбольш вядомае селішча Аўгуста Раўрыка знаходзіцца ў 20 кілямэтрах ад сучаснага Базэлю ўверх па Райне. Але знойзденыя і больш старажытныя кельцкія селішчы, нават з фартыфікацыямі ў асяродзьдзі сучаснага Базэлю. На месцы самога гораду на ўзгорку, празь які цячэ Райн, быў заснованы замак. У Базэлі існаваў адзіны мост цераз раку ад Бодэнскага возеру да мора, і таму на працягу доўгага часу горад меў выключную важнасьць у гандлі.

Першыя згадкі пра Базэль (па-лацінску: Basilia) сустракаюцца ў дакумэнтах з 374 году.

З 999 году да эпохі Рэфармацыі Базэлем кіравалі біскупы. Герб Базэлю ў выглядзе посаха ўвасабляе памяць аб гэтым пэрыядзе. У 1019 годзе пачалося будаўніцтва Базэльскай катэдры (мясцовая назва Münster) падчас кіраваньня нямецкага імпэратара Генрыха II.

У 1225—1226 гадах быў пабудаваны мост цераз Райн і заснованы «Малы Базэль», каб абараняць гэты мост.

У 1356 годзе буйны землятрус разбурыў шмат у горадзе і асяродзьдзі, у тым ліку і некалькі замкаў князёў. Тады горад прапанаваў альтэрнатыву аднаўленьню замкам — двары ў горадзе ў абмен на ваенную абарону.

Гравюра Базэлю (1493)

На працягу XV стагодзьдзя Базэль зьяўляўся цэнтрам хрысьціянскай каліцкай палітыкі. У Базылі знаходзілася Базэльская рада (1431—1449), на якой у 1439 годзе быў абраны Антыпапа Фэлікс V. У 1459 годзе папа Піюс II сваёй булай падтрымаў Базэльскі ўнівэрсытэт фінансамі. У гэтым унівэрсітэце навучаліся Эразм з Ратэрдаму, Парацэльс, Ганс Гольбайн-малодшы і ншыя знакамітыя асобы. У гэты ж час у Базэлі зьяўляецца кнігадрукаваньне. У 1488 годзе было заснаванае выдавецтва «Шваб» (па-ангельску: The Schwabe publishing house), якое існуе па наш час. Таксама ў Базылі працаваў Ёган Пэтры — выдавец шматлікіх працаў Эразма. Зь цягам часу Базэль становіцца буйным цэнтрам кнігадрукаваньня.

У 1495 годзе Базэль быў уключаны ў Верхне-Райнскую імпэрскую акругу. Але ў 1500 годзе было завершанае будаўніцтва катэдры Базэлю (па-нямецку: Basel Münster), і фактычна ў 1501 годзе горад выйшаў са складу Сьвятой Рымскай імпэрыі і далучыўся да Швайцарскай канфэдэрацыі ў якасьці 11 кантону.

У 1536 годзе ў Базэлі выдаецца першае выданьне трактату Джона Кальвіна «Навучаньне хрысьціянскай веры» (па-француску: Institution de la religion chrestienne). У Базэлі была надрукаваная кніга «Фундамэнтальныя асновы майстэрства фэхтаваньня» (па-нямецку: Gründtliche Beschreibung der kunst des Fechten), зрабіўшая вялікі ўплыў на разьвіцьцё фэхтаваньня ў XVI і XVII стагодзьдзі. Першая книга аб анатоміі (па-лацінску: De humani corporis fabrica) была таксама выдана ў гэтым горадзе.

Акрамя культурнага, Базэль зьяўляецца месцам і палітычным цэнтрам.

У 1897 у Базэлі адбыўся Сусьветны габрэйскі кангрэс на якім была заснаваная Сусьветная габрэйская арганізацыя. Названая арганізацыя зрабіла буйны ўплыў на стварэньне дзяржавы Ізраіль.

У 1912 у Базэлі адбыўся Другі Інтэрнацыянал у сувязі з пачаткам Першай балканскай вайны.

Не аднаразова горад выступіў у якасьці цэнтру дзе былі падпісаны гістарычныя дакумэнты. У 1499 годзе падпісаны «Базэльскі мір», які скончыў вайну паміж Аўстрыяй і Швайцарыяй. У 1795 у Базэлі падпісаны два мірныя пагадненьні паміж Францыяй з аднаго боку і Прусіяй і Гішпаніяй зь іншага. У 1989 годзе тут адбылося прыняцьце «Базэльскай канвэнцыі» па кантролі за транспартаваньнем небясьпечных адходаў і іх пахаваньня.

Славутасьці

На Рынкавай плошчы знаходзіцца Базэльская ратуша, пабудаваная ў 1507—1513 гадах.

Спорт

Панарама стадыёну Санкт-Якаб Парк

У горадзе знаходзіцца стадыён «Санкт-Якаб Парк», які зьяўляецца хатнім для футбольнага клюбу «Базэль». На гэтым жа стадыёне адбываліся гульні чэмпіянату Эўропы па футболе 2008 году.

Вонкавыя спасылкі

Базэль — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў