Aclıq (roman)
| Aclıq | |
|---|---|
| norv. Sult | |
 Romanın ilk nəşrinin üz qabığı | |
| Müəllif | Knut Hamsun |
| Janr | roman |
| Orijinalın dili | Norveç dili (bukmol) |
| Ölkə | Norveç |
| Orijinalın nəşr ili | 1890 |
"Aclıq" (norv. "Sult") — Norveç yazıçısı Knut Hamsunun 1890-cı ildə nəşr edilmiş ilk romanı. Bu kiçik əsər yazıçını Avropada tanıtmışdır. Əsərdə çoxlu avtobioqrafik detallara rast gəlmək olar.
Romanın bəzi hissələri 1888-ci ildə anonim adla Ny Jord adlı Danimarka jurnalında nəşr edilmişdir. Roman, XX əsrin ədəbi kəşfi elan edilmiş[1] və müasir psixoloji ədəbiyyatın ən gözəl nümunələrindən biri kimi dəyərləndirilmişdir.[2] "Aclıq" romanında, intriqant, bəzən də yumoristik tərzdə insan zəkasının irrasionallığından bəhs edilmişdir.
"Aclıq" romanını azərbaycan dilinə böyük şair Əhməd Cavad tərcümə etmişdir. Lakin bu tərcümə 30-cu illərdə edildiyindən, həmin dövrün ədəbi dilindədir və ərəb-fars sözləri, tərkibləri ilə zəngin olduğu üçün müasir oxucu onun dilini anlamaqda çətinlik çəkir.
2004-cü ildə Knut Hamsunun 6 romandan ("Aclıq", "Viktoriya", "Pan", "Nağıllar diyarında", "Torpağın bərəkəti", "Misteriyalar") ibarət əsərlərinin 2 cildiliyini dilimizə tərcümə edən Nadir Qocabəyli (Quliyev) bunu nəzərə alaraq "Aclıq" romana yenidən müraciət etmişdir. Romanı "Şərq-Qərb" nəşriyyatında çap olunan 2 cildlik "Seçilmiş Əsərlərin" 1-ci cildinə daxil edilmişdir. Yeni tərcümədə Azərbaycan oxucusunun böyük marağına səbəb olan "Aclıq" romanı Azərbaycan Respublikası prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə nəşr olunan DƏK (Dünya Ədəbiyyatı Kitabxanası) layihəsi çərçivəsində 2-ci dəfə, "Qanun" nəşriyyatı tərrəfindən 3-cü dəfə işıq üzü görmüşdür.
Məzmunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.Əsərin baş qəhrəmanı olan adsız personaj Kristianiyada (Oslo) qəzetlər üçün məqalə yazıb pul qazanmağa çalışan yoxsul bir gəncdir. Bir məqaləyə görə ona adətən 5 kron ödəyirlər və o , bu pulla ancaq bir neçə gün yaşaya bilir. Yaşamaq dedikdə, yemək nəzərdə tutulur, çünki qazanılan qonorarlar əsasən naharlara xərclənir. Onun məqalələri ciddi sosial mövzulara həsr olunduğundan qəzetlər onları həvəssiz alırlar, bir neçə dəfə isə məqalələri geri qaytarılır. Bir uğurlu məqaləyə görə isə ona 10 kron ödəyirlər.
O başqa işlərə düzəlmək istəsə də, nə kassir, nə də yanğınsöndürən vakansiyalarına uyğun gəlmədiyindən onu götürmürlər.
Onun artıq pulu yoxdur, pulsuzluqdan o, kirayədə qaldığı evlərdə ona aid olan əşyaları lombarda satmaqla çörək pulu qazanır. O, tələbə Petersendən götürdüyü yorğanı, öz eynəyini və paltosundan kəsdiyi düymələri lombarda vermək istəsə də, lombard bunları qəbul etmir. Bu predmetlər onun yeganə şəxsi əşyalarıdır.
Gənc köşə yazarı öz günlərini yemək tapmaq üçün küçələrdə veyillənməklə keçirir. O, küçələrdə insanlarla qəribə söhbətlər edir, onları ələ salır, öz-özü ilə pəsdən danışır.
Ac personaj zəiflik, başgicəllənməsi, ürəkbulanması və əsəb gərginliyindən əziyyət çəkir, dəfələrlə ona elə gəlir ki, tezliklə aclıqdan öləcək. Aclığın güc gəldiyi anlarda o , ağac qabıqları çeynəməklə mədəsini aldadır. Personajın aclığı onun erotik fantaziyalarına mane olmur. O , bir xanımın dalınca düşür, onu İlayalı adlandırır və bir neçə gündən sonra onunla tanış da ola bilir.
Son ümidsizlik anında bir daha acından öləcəyini düşünən personaj limana gəlir və orada onu Rusiyaya yola düşən bir gəmidə işə götürürlər. Personaj aclıqdan xilas olur.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]1882-ci ildə Knut Hamsun ABŞ-yə, qardaşının yanına yollanır. Lakin o, bu ölkədə o uğur qazana bilmir və həm də bronxitlə xəstələnir. 1884-cü ildə vətəninə qayıtmalı olur. Xəstə olduğu dövr ərzində o İbsen və Zolya üslubunda hekayələr yazır, 1886-cı ildə isə özünə Knut Hamsun təxəllüsünü götürür.
Kopenhagendə nəşr edilən “Ny Jord” jurnalında 1888-ci ilin noyabrında “Aclıq”dan epizod anonim olaraq dərc edilmişdi. Epizodun anonim dərc edilməsi onun müəllifi haqqında mübahisələrə səbəb oldu.
Lakin tezliklə “Verdens Gang” Norveç qəzeti bu sirrin üstünü açdı və səhvən bildirdi ki, müəllif ABŞ-da yaşayır, baxmayaraq ki, həmin vaxt Hamsun artıq qayıtmışdı. Məlum oldu ki, Hamsun romanı bitirənədək öz müəllifliyini gizli saxlamağa çalışırmış.
Knut Hamsun bir anın içərisində məşhurlaşdı. O dövrdə, Kopenhagendə onu Amerika barəsində mühazirələr oxumağa dəvət edirlər və daha sonra, Knut həmin mühazirələri kitab kimi çap etdirir. Bu “Aclığ”ın nəşrinin 1890-cı ilədək ləngiməsinə səbəb olur.
Tənqidçilərin mövqeyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əsər oxucular və tənqidçilər tərəfindən böyük heyranlıqla qarşılanmışdı. Danimarkalı jurnalist və tənqidçi E.Sram romanın nəşrini “yüksək səviyyəli ədəbi hadisə” adlandırmışdı, digər nüfuzlu norveçli tənqidçi isə 1895-ci ildə yazırdı ki, bu əsər “müasir skandinav ədəbiyyatının əsasını qoydu”.
“Aclığ”ın janrını müəyyən etmək çox çətindir. Müəllif öz əsərini roman adlandırmaq istəmirdi, tənqidçilərdən biri isə yazırdı ki, “bu əsəri nə roman, nə novella, nə də hekayə adlandırmaq olar. Estetika elminin indiyədək yaratdığı anlayışlar çərçivəsində onun yeri dardır. Bu orijinal əsər nəsrlə yazılmış eposdur, ac adamın “Odisseya”sıdır”.[3]
Amerikan tənqidçisi Alrik Qustafson isə yazırdı: “Bu bədəni və ruhu xəstə olan Dostoyevskinin qəhrəmanıdır, o öz daxili həyatını fasiləsiz hallüsinasiyalar axınına çevirir”.[3]
Ekranlaşdırılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Aclıq" romanı əsasında iki film çəkilmişdir:
- Aclıq (1966), rejissor: Henninq Karlsen.
- Aclıq (2001), rejissor: Mariya Giz.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Bütün XX əsr bədii ədəbiyyatı Hamsundan qaynaqlanır. Əksər XX əsr yazıçılarını onun tələbələri hesab etmək olar: Tomas Mann və Artur Şnitzler (...) həmçinin, Ficerald və Heminquey kimi bir çox ABŞ yazıçıları." Isaac Bashevis Singer - 'Knut Hamsun, Artist of Skepticism', Robert Blayın tərcüməsi və önsözü ilə.
- ↑ Brynildsen, Aasmund. Svermeren og hans demon. Oslo, Norway: Dreyers Forlag. 1973. ISBN 82-09-01137-5.
- ↑ 1 2 Наталия Будур: Гамсун, «заумь» и Крученых, 2022-04-12 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2014-04-02.