«estrella mariella» redirixe equí. Pa el tipu d'estrella, ver nana mariella.
La estrella mariella ye un símbolu nazi, un hexagrama mariellu con calteres pseudo-hebreos.[1] Muséu Xudíu de Westfalia, Dorsten.
La insinia mariella o estrella mariella ye un cachu de tela concebíu con fines segregacionistes y discriminatorios.[2]
Ente 1941 y 1945 presentó la apariencia d'una estrella de David sobre un fondu mariellu y cola pallabra Jude ("xudíu") n'Alemañanazi o Juif na collaboracionista Francia de Vichy o Jood na Holanda ocupada polos nazis. Delles vegaes presenta solo una lletra "J", otres llega a omitir tantu la pallabra en cuestión como la lletra con que la mesma empieza.
Los calteres emplegaos na inscripción que figura na insinia pretendíen ser hebreos, pero de fechu son calteres llatinos, pixinos derivaos imitativos d'aquellos propios del alfabetu hebréu.[3]
Ente 1939 y 1944, la insinia en cuestión tuvo variantes tamién no que fai a la so forma: non siempres foi la d'un hexagrama regular, sinón que dacuando consistía nun meru parche de color intensu utilizáu pa marcar ya identificar darréu a los distintos grupos de xudíos europeos, con fines de segregación y discriminación, pa controlalos y deportalos a los campos d'estermín masivu.[4]
Introducir en 1939 en Polonia en forma de brazalete distintivu,[5] n'Alemaña como estrella mariella a partir del primeru de setiembre de 1938;[6] depués foi d'usu obligatoriu nel restu de la Europa ocupada polos nazis. Los xudíos mayores de seis años d'edá teníen de llevala cosida a la ropa y de una manera siempres visible en tou momentu que tuvieren n'espacios públicos.[7] Pretendíase que fuera una vergüenza causada pol antisemitismu.
Históricamente, en países islámicos y cristianos hubo dómines en que lleis o decretos obligaben a los xudíos a llevar insinies, sombreros o otres prendes de vistir, col fin d'estremalos y asina segregalos del restu de los miembros del grupu mayoritariu del país.
Obligatoria escontra fines de la Edá Media desque la impunxo'l Cuartu Conceyu de Laterano en 1215, la insinia mariella foi reintroducida siete siglos más tarde pol nazismu, primero de too en Cracovia el 23 de payares de 1939,[8] el so usu volvió dende entós a ser una vegada más obligatoriu pa los miembros de toles comunidaes xudíes que s'atopaben en Polonia y depués n'Alemaña o nos territorios europeos ocupaos polos nazis hasta 1945.
La concepción de segregar y estigmatizar socialmente a grupos de dhimmis por aciu emplegu d'insinies distintives parte d'un edictu establecíu pol califa Omar II (682-720), quien la implementó imponiendo l'usu obligatoriu d'insinies marielles pa los xudíos y azules pa los cristianos dende de 717 Y.C.; más tarde fueron introducíes n'Europa pol califa almohade Abu Yaqub Yusuf al-Mansur (1184-1199), quien se autoproclamó "Conquistador d'España".[9]
En 717, Omar II ordenó que tou aquel que nun fuera musulmán tenía d'exhibir distinción vestimentaria (llamada giyār—marca distintiva) y, anque tal orde non siempres foi implementada, la mesma foi reinstaurada pol califa Al-Mutawakkil (847–61).[10] En 807, el califa abasida Harún Al-Raschid ordenó a los xudíos utilizar una petrina mariella y un sombreru con forma cónica.[11] En Sicilia, el gobernador sarracenu impunxo la exhibición obligatoria de marques azules con forma de gochu pa los cristianos y de marques marielles con forma de pollinos pa los xudíos.[12] Los xudíos, amás, fueron forzaos a portar cintos mariellos y sombreros distintivos.[13]
Tales insinies fueron de cutiu, anque non siempres, marielles. Dacuando teníen l'aspeutu d'un distintivu cosíu sobre la ropa del individuu. Foi implementáu como resultante del 68º canon del Cuartu Conceyu de Laterano,[12] que tuvo llugar en 1215 y col propósitu de segregar a los xudíos de los cristianos pa evitar uniones mistes ente ellos.[14]
En delles provincies, una diferencia nel vistir estrema a los xudíos o los sarracenos de los cristianos; pero n'otres, el tracamundiu algamó tales proporciones que tal diferencia ye práuticamente imperceptible. Por cuenta de ello, asocedió que cristianos caltuvieron equivocadamente rellaciones sexuales con xudíes o sarracenes y xudíos o sarracenos con cristianes. Por que el crime de tamañu amiestu pecaminoso nun atope fuximientu o abellugu d'equí en más so la sida d'equivocación, ordenamos qu'ellos [xudíos y sarracenos] de dambos sexos sían, en tou territoriu cristianu y en tou momentu, públicamente estremaos del restu de la población pola calidá de la so ropaje, especialmente yá que esto foi ordenáu por Moisés.[15]
L'alusión a la llei bíblica (Levítico 19) y la inclusión del canon como parte d'una serie d'otres tantes regulaciones referentes a la condición de los xudíos n'Europa indiquen que'l decretu diba especialmente dirixíu contra los xudíos, mas la implementación de lo axustao pol conceyu de 1215 varió nos países del occidente européu tantu na forma del signu distintivu como na fecha que'l mesmu empezó a ser exhibíu públicamente.[12] Más allá d'esixir l'usu d'una insinia distintiva per parte de los xudíos, el conceyu de 1215 nun especificó nin formatos nin colores.[16]
N'Italia, Francia y España el signu distintivu yera mariellu o colloráu.[17]
En Francia, esistía yá París en 1200,[18] el Conceyu de Narbona imponer oficialmente en 1227,[19] denominar rouelle (redondel), yá que tenía forma circular asemeyáu a una rueda o un discu;[20] solía ser de color coloráu, naranxa, mariellu o blancu.[21] Ente qu'en ciertes rexones presentaba un solu color, n'otres taba estremáu por una diagonal y entendía dos colores.[22] Los xudíos non solo teníen de portalo obligatoriamente sinón qu'amás teníen de pagar previu a ello sumas considerables pa poder adquirilo onde los recaldadores d'impuestos de l'ayalga de la corona francesa.[23] Ye más, los xudíos tamién teníen d'abonar una suma añal pola insinia que teníen de portar y el circular fora de regla esponer a penalidaes económiques entá mayores.[20]
N'Inglaterra la llei impuesta en 1222 establecía que'l distintivu obligatoriu presentara la forma d'una banda blanca y fuera acompañáu d'un sombreru;[24] a partir de 1275, una llei conocida como Statutum de Judeismo
ordenaba un distintivu en forma de Tables de la Llei en color mariellu y que fora exhibíu al altor del pechu y sobre llau esquierdu.[25]
Ente 1228 y 1231 la obligación per parte de los xudíos de portar el redondel mariellu ye proclamada n'España.[20] Pero l'aplicación d'ello foi parcial ya intermitente, especialmente por cuenta de les amenaces de los xudíos castellanos d'abandonar el país en casu de que'l distintivu discriminatoriu imponer pola fuercia, polo que l'aplicación de la insinia finalmente nun tuvo llugar.[24] Casi 200 años más tarde, al ser reinstaurada la orde por Benedicto XIII en 1415,[20] los xudíos de Castiella rehúsan obedecer tal disposición y parte d'ellos emigra escontra países musulmanes.
En 1269, Lluis IX de Francia ordena que tolos xudíos porten una insinia circular nel pechu y otra nel llombu dende los 14 años d'edá d'equí p'arriba.[14]
Tamién vegaes el signu distintivu podía presentar la forma d'un sombreru d'apariencia singular. Esti postreru foi mariellu y d'usu obligatoriu pa los xudíos del Estáu Pontificiu y d'Alemaña, aparentemente yá dende'l sieglu XII,[26] mas oficialmente a partir del decretu eclesiásticu de Vienne (Francia) de 1267.[27]
Lloñe de ser meros distintivos, les insinies mentaes funcionaron como verdaderes "marques de vergüenza", segregando a quien les portaben, estigmatizándolos socialmente y esponiéndolos al despreciu o eventual humildación en públicu.[28]
En 1415 los xudíos de Murviedro, Valencia, llograron del rei Alfonsu V d'Aragón el derechu a nun portar insinia distintiva nenguna.
Mientres los sieglos XV y XVI tenía la forma d'un aniellu mariellu Suiza, Austria y Alemaña.
En 1516, a partir de la creación del guetu de Venecia, los xudíos fueron obligaos a portar la insinia distintiva colorada y amás un sombreru coloráu,[23] pero'l sombreru terminó per reemplazar al distintivu.[20] En 1528, por cuenta del so apurra y contribuciones en materia de traducciones y medicina, l'italianu —mas aparentemente natural de Tortosa— Jacob ben Samuel Mantino foi eximido de portar el sombreru coloráu en Venecia pol Conseyu de los Diez y, a partir de 1534, desempeñóse como médicu personal del papa Pablo III.[29]
Anque en Persia cayera en desusu per tiempu considerable, la insinia distintiva redonda foi reinstaurada en Teḥrán en 1897.[30]
Inglaterra. Mateo de París, Escena de persecución, c. 1230-50. Biblioteca Británica, Ms. Cotton Nero D.I., foliu 183v.
Caricatura inglesa d'un xudíu medieval, 1277. Inscripción: "Arón, fíu del diañu". Public Record Office, Londres
Espulsión de los xudíos de Francia (1182), Grandes Chroniques de France, 1342. Muséu del Pueblu Xudíu, Tel Aviv
Rudolf von Ems, Crónica del Mundu, Praga, c. 1350-1375.[32]
Biblia Velislavova, sieglu XIV, fol. 121r
Xudíu alemán portando l'aniellu mariellu. Llibru d'oraciones pa Pésaj, manuscritu hebréu, c. 1460-1476. Londres, Biblioteca Británica, Ms. Add. 14762
Apuesta ente teólogos cristianos y teólogos xudíos, Alemaña, 1483
Diebold Schilling el Mozu, Grupu de xudíos alemanes na foguera (1348 o 1422), Crónica de Lucerna (Luzernerchronik), Suiza, 1513. Burgerbibliothek, Lucerna.[33]
Judas Iscariote recibiendo la paga pola Traición. Frescu de Giotto di Bondone, c. 1305. Capiya Scrovegni, Padua.El besu de Judas (Giotto).Konrad Witz, Ecclesia et Synagoga, oleu sobre tables, 1435-38. Kunstmuseum, Basilea.[35]Fernando Gallego, Cristu bendiciendo (con Ecclesia et Synagoga), 1492. Muséu del Prado, Madrid.
Pa la teoloxía eclesiástica medieval, el color mariellu simbolizaba la noción de traición.[36] Iconográficamente, Judas Iscariote foi delles vegaes representáu con paxellos mariellos. Daqué asemeyáu aparentemente asocedió colos xudíos.
Escontra fines de la Edá Media, el color mariellu ye acomuñáu coles idees de caos y desorde, ya inclusive cola tontura y l'absurdu: a los bufones de la corte y los llocos ver de mariellu.[36]
El mariellu, per otra parte, ye acomuñáu entós con Lucifer, l'azufre y los traidores.[36] Y, irónicamente, tamién s'emplega para colos homes engañaos, magar orixinalmente señalaba a quien engañaba.
Con tou, según Nadia Julien, los colores aluden siempres a la vida y el mariellu en particular, sostién, simboliza la lluz. El so aspeutu negativu manifestar en ser simbólicu de la inconstancia, los celos, les pasiones malvaes, l'adulteriu, la culpabilidá y la traición. Julien escribe qu'en dellos países los xudíos tuvieron de portar ropajes mariellos por causa de que acomuñóse con Iscariote.[37] A pesar d'ello, amiesta, el mariellu ye'l color de la intuición y simboliza la capacidá de renovación y la audacia.[38]
Udo Becker esplica que, na cultures populares europees, el mariellu ye simbólicu de la envidia y l'arrogancia.[39] Na Edá Media, yera un color acomuñáu cola desgracia, amiesta Becker, y ello yera puestu de manifiestu al traviés del color de vistimienta que se-yos imponía a los xudíos.[40]
Na historia del arte, Judas Iscariote foi representáu vistiendo paxellos de colores bien variaos.[41] En Les bien riques hores del duque de Berry, onde apaez colgáu, lleva una túnica rosada con dellos matices en naranxa; nuna miniatura de Jean Fouquet, onde tamién se lo ve aforcáu, visti ropajes color marrón-acoloratáu; en dos escenes pintaes por Duccio di Buoninsegna ta vistíu de verde y naranxa o porta un mantu verde escuru; nuna pintura italiana del sieglu XV que lo amuesa dándo-y el besu a Jesús, la so vistimienta ye marrón escuru y naranxa; n'otra cola mesma escena, pero realizada en Méxicu nel sieglu XVIII, lleva un paxellu naranxa. Esisten amás dos casos nos que Judas presenta ropaje mariellu. Unu ye una pocu conocida imaxe con El besu de Judas, realizada hacia 1480-90, y que pertenez a nuna ilesia en Toruń, Polonia. L'otru ye por demás conocíu: el Judas pintáu por Giotto nos frescos la Capiya Scrovegni en Padua hacia 1305. Ellí, nes escenes onde recibe les 30 pieces de plata y traiciona a Jesús, Iscariote presenta un prominente mantu mariellu. Aparentemente, el color dominante del motivu representáu por Giotto foi acomuñáu en particular colos xudíos, siendo éstos entendíos como conxuntu por aciu l'usu d'una lóxica inductiva y la xeneralización.
Asemeyáu ye la condición de l'alegoría conocida como "Sinagoga" (en llatín, Synagoga), doncella que, según la teoloxía eclesiástica, representa la "Antigua" Llei (Mosaica), trescendida pola Ilesia al traviés del Cristu; como alegoría teolóxica, "Sinagoga" figura nel arte xunto con "Ilesia", formando un par al que se conoz en llatín como «Ecclesia et Synagoga».[42] Magar nel arte occidental "Sinagoga" esiste yá dende'l sieglu IX, ye solo a partir del sieglu XII que dicha figura presenta los sos güeyos cubiertos por una vienda.[43] Na pintura medieval, "Sinagoga" presenta paxellos de colores diversos y que pueden ser coloráu y azul, lila, o colloráu y naranxa.[44]
Una vegada más asocede daqué semajante a aquello reparáu na figura de Iscariote: namái en casos relativamente tardíos apaez "Sinagoga" vistida de mariellu. Nellos, l'alegoría femenina ye presentada figura como la contrapartida de "Ilesia". Konrad Witz representar nunos paneles conocíos como Ecclesia et Synagoga, dambos realizaos en 1430. Fernando Gallego, per otra parte, incorporar a entrambos llaos del so Cristu bendiciendo, pintura executada hacia 1492.
Los conceutos arramaos nesti apartáu y que consideren el supuestu simbolismu del color mariellu n'occidente tienen de ser encetaos con procuru, yá que ellos aguiyen el pensamientu, pero tamién pueden dar llugar a especulaciones ensin fundamentu. Pero sí esiste evidencia de que la insinia esixida pol IV Conceyu de Laterano foi implementada a partir de 1215 y, como yá se señaló, ésta nun foi única- y inexorablemente mariella. Cuando sí lo foi, ello seique háyase por cuenta de la decisión d'emplegar d'un color que, por ser lluminosu ya intensu, dexara identificar fácilmente a los portadores del distintivu en cuestión. Ye probable amás que l'usu obligatoriu de distintivos nel casu de los xudíos d'Europa diera llugar a distintes interpretaciones nel imaxinariu coleutivu y de aquellos que los percibíen. Con tou, ye imposible asegurar con total certidume que los mentaos distintivos fueren interpretaos d'una sola manera nel territoriu européu y solamente unu. N'otres pallabres, les interpretaciones enriba enunciaes namái respuenden a puntos de vista modernos del sieglu XX o XXI y non necesariamente a aquél o aquellos propios del periodu nel que la insinia yera portada polos xudíos en territorios europeos (sieglos XIII a XVIII). Respectu al simbolismu de les obres de Giotto, Witz y Gallego ye posible que se trate d'un recursu plásticu o un efeutu espresivu que namái col tiempu llegó a algamar los significaos que darréu se -y son atribuyíos. Sía como fora, non aparente sería suponer que se trata d'una real tradición: l'usu del mariellu nos ropajes tantu de la figura de Iscariote como de l'alegoría de "Sinagoga" lloñe ta de ser niguna constante na historia del arte. Con tou, nun ye esaxeráu suponer que la producción plástica de los yá mentaos artistes del sieglu XIV y XV sí pudo haber en cierta midida contribuyíu a que la insinia mariella seya darréu acomuñada a nociones tales como intuición, desorde, lluz, pasión, audacia, absurdu o engañu, conceutos que d'una manera o otru aparentemente tuvieron la so incidencia na estigmatización de los xudíos europeos como un grupu dende la Edá Media d'equí p'arriba.
La orde d'usar de signos esteriores distintivos implicó una separación de los xudíos de les sociedaes a les que pertenecíen, pero amás punxo de manifiestu un alcuerdu oficial ente autoridaes relixoses y seculares que contribuyó al deterioru del estatutu oficial de los xudíos n'Europa.[45]
La obligación de portar de signos distintivos arreyó la inclusión d'un atributu que señalaba públicamente a los xudíos como distintos y xeneraba asina una respuesta negativa ente los cristianos, quien los percibíen como estranxeros non pertenecientes a la so sociedá o güéspedes indeseables, creándose asina un verdaderu estigma social, xenerador d'identidaes deterioraes ya inclusive estropiaes.[46]
Mientres los últimos sieglos de la Edá Media, la señal impuesta a los xudíos pola Ilesia, non solo dixebrar de los cristianos, sinón qu'amás los segregó y marxinó, convirtiéndolos nun grupu social desarimáu y despreciáu, una nación o pueblu condergáu a permanecer marcáu:
El Xudíu nun ye [...] nin l'enemigu del esterior, nin el bárbaru de allende les fronteres, nin l'infiel (musulmán), nin l'herexe (albigense, cátaro), nin l'otru, ayenu a unu mesmu. Ye l'enemigu del interior, inscritu nel nucleu d'una xenealoxía—el primer padre, según la tradición cristiana—, yá que xeneró'l cristianismu y que'l fundador de la nueva relixón yera xudíu.
El Xudíu que porta'l xudaísmu ye, pos, tantu más detestable cuanto que ta al empar dientro y fora. Dientro porque subsiste nel senu del mundu cristianu, fora porque nun reconoz la verdadera fe y vive nuna comunidá que nun ye la de los cristianos. Por que el cristianismu seya la única relixón monoteísta universal—y Cristu dexe de ser portador d'un nome xudíu—entá va haber que desentemangalo del so orixe xudíu, consideráu zaguín. La tema sexual del Xudíu zaguín, maldadosu, de costumes desnaturalizadas [...] ta presente perdayuri mientres les persecuciones antixudíes de la dómina medieval [...].[47]
Con estes pallabres describe Élisabeth Roudinesco la condición del pueblu xudíu na edá media. Escribiendo en francés, la historiadora y psicóloga nun emplega la pallabra "xudíu" nun sentíu puramente relixosu, sinón que considera a esi grupu como un pueblu o nación (d'ende'l so emplegu de la jota mayúscula na pallabra "Xudíu" pa significar non xudaísmu sinón judeidad).[48]
Na llarga historia del mundu medieval, esplica Roudinesco, el Xudíu encarnaba'l diañu y l'asesín del so padre:
Acusaos de deicidas hasta'l Conceyu de Trento [1545-1563], los Xudíos formaron n'Europa una comunidá» que nun tenía asignáu nengún territoriu. Una comunidá al empar visible ya invisible, una comunidá errante. Nun pudiendo exercer más qu'oficios prohibíos a los cristianos [como por casu la usura], los Xudíos fueron acusaos toa clase de práutiques repugnantes, rellacionaes cola so [supuesta] condición de supresores de la diferencia sexual y de la separación de les especies: bestialismo, asesinatos rituales, incestos, raptu de neños, profanación de la hostia, ingestión de sangre humano, contaminación d'agües, instrumentalización de los malatos, espardimientu de la peste, combalechadures diverses. Pero sobremanera, y pola mesma razón, fueron consideraos posesores de los trés grandes poderes que son carauterísticos de la humanidá: poder económicu, poder intelectual y poder pa malvar la sexualidá. Con oxetu de compensar la capacidá que se-yos atribuyía, tamién foi necesariu obligalos bien a convertise, bien a aceptar una humildación continua:«quemar el Talmud», llevar el redondel, el sombreru mariellu, o la insinia del deshonor, ser zarraos en guetos, o juderías, rigorosamente vixilaes.[49]
La evidencia visual del medievu y los periodos que lu siguieron confirma lo espresao por Roudinesco. He equí solo dellos exemplos provenientes del mancomún visual antixudíu del medievu occidental y los sos herederos, que presenten a los xudíos identificaos como tales al traviés de les insinies por esi entós de porte obligatoriu y llevando a cabu les aiciones a les que se refier Roudinesco:
Demoniu y xudíos. Capitel antixudíu de la románica Ilesia de los Santos Pedro y Pablo en Sigolsheim, Alsacia, sieglu XII.[50]
Deicidio. Crucifixón, Alemaña, 1420-1440. Walters Art Museum, Baltimore. El testu xunto a los dos personaxes con sobreros presenta la inscripción "Si yes el Fíu de Dios, baxa de la cruz".
Quema d'un grupu de xudíos acusaos de supuesta profanación de la hostia en Deggendorf, Bavaria, 1492. Xilografía de Schedel, Cróniques, Alemaña, 1493.
Más allá de lo espresao pol yá citáu testu del IV Conceyu de Laterano, Mitchell Merback esplica que, teniendo de quedar espuesta y a la vista de tol mundu, la insinia mariella tenía amás una tácita doble función na sociedá medieval:
Pa los xudíos significaba restricción y represión, una prueba visual de la reprobación de la so condición dientro del orde dean mundu cristianu, una humildación sobre'l cuerpu de miembru de la comunidá. Pa los cristianos, y especialmente p'aquellos yeren mesurados o sentíen cierta simpatía para colos xudíos, la insinia yera al empar un reproche y una alvertencia al respective de la so potencial desgracia de nun tar al amparu de la Ilesia.[52]
Comunidaes xudíes europees ente modernidá y antisemitismu
Ente los sieglos XVI y XVIII, la esixencia del porte obligatoriu de les "insinies de vergüenza" tendió a menguar en casi toles zones d'Europa,[23] con esceición de Venecia, onde'l sombreru coloráu perpetuar hasta'l fin del sieglu XVIII.[36]
N'Austria, l'emperador José II abolió l'usu de les insinies discriminatories en 1781 y, a partir de 1791, les mesmes dexáronse d'usar en Francia y en tou territoriu onde trunfaron los exércitos de la Revolución Francesa que yeren lideraos por Napoleón Bonaparte, incluyendo esto tamién a los Estaos Pontificios y los distintos guetos europeos.[24]
A partir del sieglu XIX, cola llegada de les nueves idees, la modernidá y el subsecuente desenvolvimientu d'Europa, tuvo llugar la emancipación de la judeidad europea y l'usu obligatoriu de les marques o insinies que los xudíos teníen d'exhibir de la mesma pasó gradualmente a ser asuntu del pasáu y terminó finalmente por ser abolíu.[53]
A diferencia de lo qu'asocedía cola mayoría de los xudíos del este européu, apegaos ellos a les usances vestimentarias ancestrales y tradicionales, los xudíos d'Europa occidental haber polo xeneral abandonáu pasu ente pasu nel intre del sieglu XIX y casi por completu. D'esta miente, ente que la pertinencia identitaria de los xudíos del este resultaba evidente a güeyu, distintu yera'l casu que se daba n'Europa occidental, onde la pertinencia identitaria de los xudíos yera un asuntu priváu del individuu y polo tanto nun yera espresáu y muncho menos sorrayáu en públicu. Lo qu'asocedía con esti últimu grupu ye qu'a él llegara l'efeutu de la Revolución Francesa y de los principios impulsaos por ella—"Llibertá, Igualdá, Fraternidá".
El movimientu conocíu como Haskalá, que yera l'equivalente xudíu a la llamada Ilustración del sieglu XVIII, promovía la integración del pueblu xudíu n'Europa y, no que concernía a los códigos d'apariencia y vestimentarios en particular, aguiyaba l'asimilación a los modelos de les siempres mayoritaries comunidaes cristianes d'occidente.
La corriente d'apertura escontra los xudíos que s'empecipiara cola Revolución Francesa tendió a enllancase hacia 1875, dómina en que remaneció l'antisemitismu europeo. En 1879, el periodista Wilhelm Marr acuñó'l términu antisemitismu, denotando l'odiu a los xudíos y a les distintes polítiques lliberales con qu'ellos yeren acomuñaos.[54] Una traza prominente importante del antisemitismu de la dómina yera'l nacionalismu: los antisemites alemanes, franceses y austriacos responsabilizaben sistemáticamente a tolos hebreos de ser únicos responsables de tolos males habíos y por haber.[55]Ernesto Sabato nota que les formes asumíes pol antisemitismu son de cutiu dafechu incongruentes ente sigo:
Violando [...] la lóxica aristotélica, l'antisemita va dicir socesivamente—y entá simultáneamente—que'l xudíu ye banqueru y bolxevique, avaro y dispendioso, llindáu al so guetu y metíu perdayuri. [...] El xudíu ta nuna situación tal que cualquier cosa que faiga o diga, [solo] va sirvir p'avivar la rensía infundada [del antisemita].
N'efeutu les acusaciones contra los xudíos carauterizar por ser fundamentalemente contradictories:
Los xudíos fueron acusaos polos nacionalistes de ser xeneradores del comunismu; polos comunistes de rexir el capitalismu. Si viven en países non xudíos, son acusaos de dobles llealtaes; si viven nel país xudíu, de ser racistes. Cuando gasten el so dineru, repróchase-yos ser fachendosos; cuando nun lo gastar, ser avaros. Son llomaos de cosmopolites ensin raigaños o de chauvinistas empederníos. Si asimilar al mediu, acúsase-yos de quintacolumnistas, si non, de recluyise en sí mesmos.
N'Europa, tou esto foi emplegáu polos antisemites col propósitu de culpabilizar a los xudíos, non consideraos como dellos casos puntuales d'individuos específicos, sinón como una masa colectivo solo definida según criterios racistes y etnocéntricos,[58] que les "marques de infamia" fueron reintroducíes n'Europa.[14] Según Stewart y Glynn:
los xudíos en tiempos de Hitler [...] fueron más o menos toleraos pero nunca trataos como iguales; fueron oxetu de burlles, escluyíos de clubes ya impidíos de realizar actividaes sociales, ya inclusive quitaos d'emplegos, vivienda y educación [...]. El tratu desigual foi sosteníu por delles estrañes creencia alrodiu de los grupos racial y étnicu, [... y] el convencimientu d'una desigualdá natural [...].
Munchos pueblos primitivos tuvieron mitos de tipu etnocentrista [... y] el nome con que designen a la so propia tribu significa nós, el pueblu, o el pueblu que sabe, n'oposición a los de fuera a quien nun se considera esautamente xente. [...] Hitler y los sos siguidores creíen na superioridá de la raza aria», magar "ariu" referir en realidá a un grupu de llingües, non a una raza. [...]
Nel sieglu XIX, [...] la lleenda de la superioridá nórdica llegó a la so puxanza nos escritos de [...] Gobineau. [...] Nellos falaba de los horrores del continuu amiestu de races y de la inminente decadencia de la raza nórdica por causa del so amiestu con tipos mediterráneos, orientales y xudíos. [...] La mitoloxía racial de Gobineau introducióse eventualmente na mente insana d'un pequeñu y fanáticu pintor austriacu llamáu Adolf Hitler y algamó el so puntu culminante nel asesinatu masivu de seis millones de xudíos nes cámares de gas y los campos de exterminación.
Stewart y Glynn, "El surdimientu del mitu nórdicu", 1977.[59]
Tradicional Judenstern de les comunidaes xudeo-alemanes.[60] La llámpara d'aceite equí ilustrao ye de plata y foi realizada por Johann Valentin Schüler en Frankfurt del Main hacia 1680. The Jewish Museum, Nueva York.
N'Alemaña nazi, la insinia col hexagrama mariellu con calteres pseudo-hebreos yera denomada Judenstern, términu alemán que significa "estrella de xudíos". Y asemeyáu términu sigue siendo emplegáu na llingua teutona como si fora sinónimu de "insinia mariella", pero de fechu nun lo ye.
Nes comunidaes xudeo-europees d'orixe alemán (cultura askenazí), Judenstern, significando tamién "estrella xudía", ye'l nome dau a una llámpara d'aceite, colgante y realizada en metal, con un recipiente en forma d'estrella, mas non necesariamente siempres de seis puntes, y qu'en diches comunidaes yera emplegáu mientres el día de descansu.[61]
D'una manera ambiguo y equívoco, los nazis llamaben Judenstern non a la tradicional llámpara sabática, sinón a la insinia discriminatoria por ellos impuesta.
Seique desconociendo la tradicional llámpara sabática askenazi y la so dieciochesco nome n'alemán, hai quien empleguen inadvertidamente el términu Judenstern pa referise a la discriminatoria marca que los xudíos tuvieron de portar ente 1939 y 1944.[62]
Introducida polos nazis como primer signu de la estigmatización social de los xudíos, la marca discriminatoria conocida poles mases antisemites como Judenstern nun foi más que la inversión d'una idea espresada pol notable teólogu y filósofu xudeo-alemán Franz Rosenzweig (1886–1929) nel títulu del so llibru Stern der Erlösung (Estrella de la Redención),[63] al que los nazis perversamente tresformaron en Stern der Yndlösung—Estrella del Estermín.[64] Aparentemente esi foi'l retorcigañáu orixe de la estrella mariella, discriminatoriu signu que dos tercios de la judeidad europea portaría hasta la so muerte nos campos d'estermín nazi.
Pa evitar ambigüedaes innecesaries, fontes diverses, ente les que figuren les instituciones educatives xudíes de los países germanófonos, empleguen la espresión Der gelbe Stern, que n'alemán significa unívocamente "la estrella mariella".[65]
Marques discriminatories impuestes polos nazis n'Europa
Boicó antisemita contra negociu xudeo-alemán (Tietz), marcáu polos nazis con estrella mariella y cartelu cola inscripción Alemanes! ¡Defendéivos! ¡Nun merquéis de los xudíos!». Berlín, 1933.Gráficu qu'amuesa'l sistema de marcáu emplegáu polos nazis.
A les diez de la mañana del primeru d'abril de 1933, grupos de nazis paráronse delantre de tiendes xudíes con pancartes qu'esixíen a los "alemanes" nun entrar a elles; la estrella de David, emplegada nes comunidaes xudíes como un símbolu de proteición, foi pintada en mariellu sobre les puertes y ventanes de munchos negocios, nos qu'amás s'escribió burdamente y n'alemán la pallabra "Jude" (xudíu).[66] Pa los xudíos, este foi l'empiezu de la so identificación como tales por aciu la estrella mariella.
Reprochando l'altu grau d'asimilación —pero tamién de bona integración— de los xudíos na sociedá alemana, el periodista Robert Weltsch, aconseyólos al traviés de la prensa a los damnificados pol boicó nazi, y nun tonu supuestamente moralizante, pero de fechu fondamente esmolecedor: "Portái la insinia mariella con arguyu".[67]
Pa 1935, los comercios xudíos por decretu tenía de tar identificaos como tales por aciu signos prominentes, y esi mesmu añu, los pasaportes y demás documentos d'identidá pertenecientes a individuos xudíos fueron estampaos con una gran lletra "J" en colloráu.[68] Nesi momentu toos aquellos deteníos polos nazis y en campos de concentración tuvieron de portar insinies de distintos colores;[69] les insinies xudíes teníen la forma d'una estrella de seis puntes mariella, formada por dos triángulos equilláteros superpuestos, pero, cuando se trataba de prisioneros xudíos políticos, unu de los triángulos yera de color coloráu.[70]
Los nazis resucitaron l'usu d'insinies distintives marielles como parte de les persecuciones que llevaron a cabu mientres l'Holocaustu. Depués del pogrom conocíu como la Nueche de los cristales rotos, Reinhard Heydrich encamentó que los xudíos tendríen de ser forzaos a portar insinies identificatorias (19 de payares de 1938).[71]
Darréu dempués de la invasión nazi a Polonia en setiembre de 1939, los alemanes empezaron a introducir l'usu obligatoriu de distintivos en Wloclawek. Pa fines de 1939, tolos xudíos de la Polonia ocupada teníen de portalos. Siguiendo la invasión de la Xunión Soviética en xunu de 1941, los nazis implementaron l'usu forzáu de distintivos nos distintos territorios qu'ocuparon. El 19 de setiembre de 1941 el distintivu mariellu foi instauráu n'Alemaña.[14] Los diarios de la dómina reflexaron lo qu'asocedía con comentarios referíos a la insinia xudía en términos amargosos y sarcásticos, tal como unu que comparaba'l guetu con Hollywood, yá que "dambos tán llenos d'estrelles".[72] Pero más allá de les racionalizaciones del conformismu medíatico, nada teníen d'humorístiques les bien graves acusaciones de los nazis esixendo la obligación de que tolos xudíos portaren la estrella mariella:
Esta midida tien por oxetivu torgar a los xudíos camuflase y poder asina entrar en contautu colos alemanes. Les batalles del este [européu] demostraron la infamia del proceder xudíu, según tamién el peligru universal que respresenta pa los pueblos llibres l'asesina política xudía. Por cuenta de estes condiciones, nun ye posible tolerar más que los alemanes arriésguense contactándose colos xudíos, quien azorronen la so verdadera raza. Daes les circunstancies actuales, la separación ente alemanes y xudíos va ser realizada de la manera más absoluta. Va Ser asina proclamada ante'l mundu la responsabilidá coleutiva de tolos xudíos poles abominaciones cometíes contra los arios nel este [européu]. Los xudíos del mundu enteru son los responsables absolutos [d'ello].[14]
Pero, más allá de la retórica nazi y al considerase les masacres y fusilamientos en masa de cientos de xudíos ucraínos y rusos en manes de les SS-Einsatzgruppen o "Escuadrones de la muerte" (1939-1941), queda claro que yeren los nazis quien de fechu asesinaben a los xudíos y non precisamente'l casu inversu (vease Holocaustu).[73]
Ente 1941 y 1942, los estaos satélite o collaboracionistes d'Alemaña, según tamién nos territorios invadíos polos nazis n'occidente adoptaron regulaciones qu'axustaben l'usu obligatoriu d'insinies distintives per parte de los xudíos. Namái en Dinamarca, onde'l rei Cristián X aparentemente amenació con llevar el mesmu'l distintivu mariellu en casu de que'l so usu impunxérase-y a la población xudía del so país,[71] los nazis nun llegaron a implementar la mentada regulación.[74]
La política gubernamental alemana de forzar a los xudíos a llevar insinies identificatorias foi una de les tantes táctiques psicolóxiques qu'apuntaben a aisllar y deshumanizar a los xudíos europeos, marcándolos como si fueren distintos o inferores a los demás. Les insinies facilitaron la separación de los xudíos del restu de la sociedá y la so subsecuente encierre en guetos, cosa que finalmente terminaría per conduciría a millones d'ellos a los campos d'estermín.
Tou aquel que se negaba a llevar la insinia discriminatoria yera brutalmente castigáu, dacuando terminaba recibiendo un tiru o inclusive muertu.[71]
Según el testimoniu de Mia Blocher:
Cuando les insinies xudíes fueron implementaes per primer vegada mientres el réxime nazi, los xudíos taben enoxaos, humildaos y avergoñaos de salir de los sos llares. [... Col tiempu] la vergüenza convertir en mieu. Un xudíu que yera [atopáu] ensin [el so] insinia podía ser multáu, cutíu, encarceláu o asesináu. Si [...] yera prindáu con una estrella [mariella] engurriada o llixeramente fuera de sitiu, podía ser severamente castigáu. [Sicasí,] tolos que [portaben] la estrella mariella yeren discriminaos por [l'Estáu y por] la sociedá, negábase-yos l'accesu a les escueles, negocios y tiendes, [... tando en tou momentu espuestos a] ser secuestraos na cai y [ser] llevaos a un campu de concentración pola Gestapo. Munchos xudíos [...] "sumieron" d'esta forma.[75]
Ensignias segregatives y discriminatories empuestas n'Europa polos nazis, 1939-1945
Triángulos mariellos, Polonia, 1939
Polonia, 1939
Polonia, 1940
Polonia, 1940
Círculos mariellos, Polonia, 1941
Brazalete, Yugoslavia, 1941
Parches mariellos, Bielorrusia, 1941
Parches mariellos, Lituania, 1941
Círculos impuestos en Lituania, 1941
Letonia, 1941
Marques impuestes en Rusia en 1941
Impuesta n'Alemaña y Austria en 1941
Alemaña, 1941
Alemaña, c. 1941-42
Entá intacta, Holanda, 1941
Impuesta n'Holanda, 1941
Holanda, 1941
Impuesta en Francia en 1942
Francia, 1942
Impuesta en Bulgaria, 1942
Obligatoria en Grecia Ficheru:Russian
Xudíos rusos, Auschwitz, 1944
Xudíos húngaros, Auschwitz, 1944
Diferencia ente insinia mariella y estrella de David
A diferencia del antiguu símbolu xudíu conocíu como la estrella de David, la insinia mariella presenta la inscripción Jude (alemán—"xudíu") espresada en calteres pseudo-hebreos. Precisamente por ser de color mariellu intensu o fartu enchíu y por llevar la inscripción "xudíu" n'alemán pero espresada en calteres pseudo-hebreos, la insinia mariella nun ye esautamente una estrella de David nin tampoco tien el mesmu significáu.
El nazismu usó'l antiguu símbolu xudíu (que unívocamente simboliza l'Alianza de Yavé col pueblu hebréu y tola humanidá), pa un propósitu distintu al del símbolu hebréu orixinal: non pa recordar la estrecha rellación ente Dios y la humanidá, sinón pa segregar a los xudíos del restu de la población europea.[76]
Cargada d'intencional ambigüedá, la insinia mariella namái tien l'apariencia d'una estrella de David, pero, ello ye que ye un símbolu racista, concebíu col propósitu de discriminar.
Ente que la estrella de David ye un símbolu relixosu de los hebreos y pertenez tamién tanto al xudaísmu como a la cultura ya identidá xudía polo xeneral, la insinia mariella ye unu de los tantos símbolos discriminatorios impuestos polos nazis a la población europea mientres la Segunda Guerra Mundial (1939-1945).
Impuesta en Bélxica en 1942, esti motivu foi representáu por Nussbaum nel so oleu de 1943.
La pintura da testimoniu de la segregación y l'aislamientu que los xudíos sufren n'Europa mientres la Segunda Guerra Mundial. La insinia puede trate na solapa de El xudíu cola estrella mariella, pensatible ser pintáu por David Peretz en 1943.[77] Nel so Autorretratu con cédula d'identidá xudía, oleu de 1943, el pintor xudeo-alemán Felix Nussbaum retratar en Bruxeles doblemente marcáu: per un sitiu, la so tarxeta d'identidá presenta en lletres coloraes la inscripción "JUIF-JOOD" (esto ye, "xudíu" espresáu respeutivamente en francés y holandés), pol otru, lleva cosida nel so sobretou la insinia mariella na so versión belga, esto ye, un hexagrama regular con una lletra "J" nel centru.[78]
La insinia en cuestión puede trate tamién na obra plástica de Bedrich Fritta (Vida d'un notable del guetu, tinta, c. 1943-44; El café, tinta y aguada, 1944) y aquella de Leo Haas (Fame, tinta y aguada, 1945).[79]
Remanez en forma de brazalete nos xudíos resistentes nun trabayu de Józef Kaliszan tituláu Guetu, grabáu realizáu en 1966.[80]
El valor trágicamente simbólicu del color mariellu puede percibise na obra de Friedensreich Hundertwasser, particularmente en La casa del xudíu n'Austria (téunica mista, 1961-62) y Xardín de sangre—cases con fumu mariello (téunica mista, 1962-63).[81]
Representada como una estrella mariella de seis puntes, la insinia mariella ye frecuente nes pintures de Samuel Bak, quien sobrevivió'l Holocaustu y moró mientres años n'Israel.[82] En delles de les sos pintures, Bak emplega estrelles marielles de seis puntes según tamién otros motivos xeneralmente deterioraos o fragmentarios, pa tratar temes tales como l'aislamientu, la esraizadura y la traxedia,[83] de manera tal que la so obra ye evocativa de los tiempos del guetu pero tamién un ecu d'ello a lo llargo de la segunda metá del sieglu XX.[84] Esto puede acotase a partir d'obres tales como Mariellu (1962),[85]El guetu de la hestoria xudía (1976),[86]Campu (1992),[87] y les sos series titulaes Solo (1994) y Árbol familiar (1995).[88] Les estrelles marielles de seis puntes pueden detectase nel amenazador firmamentu de los sos Rumores crepusculares, trabayu de 1995.[88] Y de un simbolismu lliteralmente desgarrador ye'l so cuadru Destinos, obra posterior a les anteriores, onde representó un árbol truncáu y que la so copa ye sostenida por una especie de muletes y de la qu'amás escolguen numberoses estrelles marielles de seis puntes.[89]
↑D'una manera intencionalmente ambiguu y equívocu, los nazis referir a la insinia mariella como la Judenstern, alemán—«estrella de xudíos».
↑En términos xenerales, insinia mariella ye un signu distintivu que'l so porte ye-yos impuestu a los xudíos (B. Mordechai Ansbacher, "Jewish Badge", Jewish Virtual Library, 2008: "[A] distinctive sign compulsorily worn by Jews.").
↑N'Europa, la imitación de calteres hebreos per parte d'autores non xudíos remóntase a lo menos a la primer metá del sieglu XV; ye nesi entós que pueden trate nes tables de los primitivos flamencos o quien siguieron los pasos de dichos autores. Considérense, por casu, les inscripciones pseudo-hebrees y implicancias que presenta'l cuadru tituláu La Fonte de la Gracia, realizáu ente 1435 y 1454.
↑"Jewish Badge", United States Holocaust Memorial Museum, aportáu 4 d'avientu de 2013.
↑Primeramente tratábase d'una banda mariella portada nel brazu, xusto debaxo del so axila derecha; alternativamente emplegóse tamién una banda blanca estampada con una estrella de David azul o mariella.
↑"Jewish Badge", USHMM, cronoloxía d'acontecimientos, aportada 4 d'avientu de 2013. El decretu de 1941 foi emitíu siguiendo una idea de Reinhard Heydrich y foi aplicáu nes árees del Reich alemán, Alsacia, Bohemia-Moravia y un territoriu de Polonia occidental amestáu polos nazis y conocíu como "Warthegau".
↑Joan Comay, The Diaspora Story: The Epic of the Jewish People among the Nations, Tel Aviv: Beth Hatefutsoth y Steimatzky, 1981, p. 149.
↑Natanson, "Le début du port de l'étoile jaune", 2012; Comay, The Diaspora Story, p. 149. N'Italia'l signu distintivu yera mariellu; mas na República de Venecia yera coloráu. N'España yera xeneralmente coloráu, según suxer el Llibru Verde de Barcelona (1335), pero nun frescu del sieglu XV la catedral de Tarragona ye de color mariellu (Toledo, Sinagoga del Tránsitu, La vida xudía en Sefarad, payares 1991-xineru 1992, p. 50, fig. 6).
↑Estatutos sinodales del obispu Eudes de Sully, fináu en 1208 ("Badge", Jewish Encyclopedia, Nueva York, 1901).
↑Léon Berman, Histoire des Juifs de France des origines à nos jours, 1937. El modelu de Narbona foi adoptáu depués polos conseyos locales de Arles (1234 y 1260), Béziers (1246), Albi (1254), Nîmes (1284 y 1365), Avignon (1326 y 1337), Rodez (1336), y Vanves (1368); "Badge", Jewish Encyclopedia, 1901.
↑Idem.; "Badge", Jewish Encyclopedia, 1901; y Comay, The Diaspora Story, p. 149
↑Delles obres d'arte xermánico d'esti periodu presenten figures colo que dacuando se denomina'l Judenhut o "sombreru xudíu" (Blumenkranz); tamién Comay, The Diaspora Story, p. 149.
↑D.-D. Natanson indica "un decretu del Conceyu de Vienne de 1267" (Le début du port de l'étoile jaune, 2012), pero'l conceyu convocáu por Clemente V en dicha ciudá tuvo llugar ente 1311 y 1312. A diferencia de lo indicao por Natanson, nun se trató d'un Conceyu, sinón d'una sesión eclesiástica estraordinaria.
↑Comay, The Diaspora Story, p. 149; vease tamién el testu del so capítulu 12: "A la solombra de la cruz".
↑Gotthard Deutsch y Isaac Broydé, "Jacob ben Samuel Mantino", Jewish Encyclopedia, Nueva York, 1901-5.
↑Encyclopédie universelle, t. 71970, p. 727; "Rouelle", Centre National de Resources Textuelles et Lexicales, Nancy, 2012, item B.1.b.
↑La miniatura puede concernir yá a un casu amestáu a la Peste Negro (1348) o la execución d'un grupu de 27 xudíos de Mecklenburgo en Ravensburgo (1422); vease Abba Eban, Heritage: Civilization and the Jews, 1984, p. 160; y Kaiser Sigismund, 1368-1437: zur Herrschaftpraxis eines europäischen MonarchenArchiváu 2013-08-28 en Wayback Machine, ed. Karel Hruza y Alexandra Kaar, Viena-Colonia-Weimar: Böhlau, 2012, p. 93
↑F. Hottenroth, Deutsche Volkstrachten, Frankfurt, Keller, 1898-1902, llámina 38
↑Na pintura de Witz, el color que del vistíu de "Sinagoga" ye mariellu. Pa una imaxe d'esi trabayu, vease la octava fotografía publicada en Documenta en payares de 2010.
↑ 36,036,136,236,3"Le début du port de l'étoile jaune", Mémoire juive et éducation, 22 de xineru de 2012.
↑Nadia Julien, Dictionnaire des symboles, de tous les temps et de tous les pays, Alleur Bélxica: Marabout, 1989, páxs. 88-89.
↑Estigma social ye una condición formulada pol sociólogu estauxunidense Erving Goffman nel so llibru homónimu de 1963. Según Goffman, tou estigma social implica una desaprobación social severa de creencies o carauterístiques que son percibíes como contraries a les normes culturales establecíes. L'autor define estigma como'l procesu nel cual la reaición de los demás estropia la "identidá normal" (Y. Goffman, Estigma: la identidá deteriorada, Buenos Aires: Amorrortu, 1986; y Sarah Nettleton, The Sociology of Health and Illness, Cambridge, Reinu Xuníu: Polity, 2006, p. 95).
↑Élisabeth Roudinesco, A vueltes cola cuestión xudía (Retour sur la question juive, 2009), Barcelona: Anagrama, 2011, capítulu 1: "Los nuesos primeros padres" (17-18).
↑"Escribo Xudíos con mayúscula pa designar a los Xudíos de la judeidad (que formen un pueblu) y xudíos con minúscula pa designar a los xudíos que practiquen la relixón xudía o xudaísmu, de la mesma qu'escribo cristianos y musulmanes" (Roudinesco, A vueltes cola cuestión xudía, p. 10, nota 1).
↑Roudinesco, A vueltes cola cuestión xudía, páxs. 19-20; énfasis ye amestáu.
↑L'asociación de los xudíos col diañu (o los sos axentes) ye amás frecuente n'arte francés. Nel sieglu XIV, un recuadru de la Bible Historiale de Pierre Comestor presenta un grupu de cinco sacerdotes xudíos, identificaos como tales polos redondeles que porten sobre les sos vestidures, y sobre los que pueden reparase dos bichos del demoniu con apariencia de dragones (Revue des Études Juives, repr. "Badge", Jewish Encyclopedia, Nueva York, 1901).
↑En 1301 los xudíos exipcios viéronse obligaos a portar turbantes mariellos nesi país (S. Lane-Poole, History of Egypt, 1901, vi, páxs. 300-301; Jewish Encyclopedia).
↑Joshua Arsenaut, Holocaust Badges, Holocaust Memorial Center, Farmington Hills, Miami, aportáu 1 d'avientu de 2013.
↑Estos enclinos incluyíen la igualdá de derechos civiles, la democracia constitucional, llibre cambéu, socialismu, capitalismu financieru, y pacifismu (Enciclopedia del Holocaustu: Antisemitismu.
↑Ernesto Sabato, "Xudíos y antisemites", revista Comentariu nº 39, IJACI, Buenos Aires, páxina 8; Apoloxíes y refugos (1979), Buenos Aires: La Nación, 1979, páxs. 37-38.
↑Gustavo Daniel Perednik, España descarrilada, Barcelona: Inédita Editores, 2004.
↑David Brinkerhoff y Lynn White, Sociology, St. Paul: West Publishing, 1991, páxs. 61-63. Etnocentrismu ye la "enclín de percibir les normes y valores de la cultura propia como parámetros según los cualos hanse de xulgar la manera de vida d'otres cultures" (p. 636). Racismu ye la "creencia que traces físiques heredaos son determinantes de la presencia o ausencia de habildades o carauterístiques socialmente relevantes y que tales diferencies aproven una base llexítima pal tratu desigualitario" (p. 639).
↑Elbert W. Stewart y James A. Glynn, Introducción a la socioloxía (Introduction to Sociology), Buenos Aires: Paidós, 1977, páxs. 119-122: "Mitos raciales y étnicos"; vease especialmente "Mitoloxía moderna", "El surdimientu del mitu nórdicu" y "Realidá y mitu".
↑Nel arte xudío, la tradicional Judenstern figura nos decimonónicos oleos del pintor alemán Moritz Daniel Oppenheim (1800–1882) y de Édouard Moyse (1827-1908):
Oppenheim, Havdalá o La conclusión del shabat, 1866. The Jewish Museum, Nueva York
Oppenheim, La torna del voluntariu xudíu de les Guerres de Lliberación a la so familia entá viviendo según la tradición ancestral, 1833-34. The Jewish Museum, Nueva York
Édouard Moyse, La bendición del güelu, sieglu XIX. Coleición particular
↑N'inglés, a la llámpara d'aceite colgante emplegada polos xudíos askenazíes mientres el día de descansu (shabat hanging oil lamp) conocer como German Judenstern (llámpara de xudeo-alemanes). Vease, por casu, la llámpara d'aceite conocida como Judenstern, realizada n'estañu hacia 1800-1820 y caltenida nel Muséu Xudíu de Londres (Europeana).
↑Wikipedia n'alemán tien una entrada titulada Judenstern y que trata específicamente la tema del distintivu discriminatoriu impuestu polos nazis a la judeidad europea (aportada 25 de payares de 2013); Judenstern ye'l títulu con que d'una manera vaga preséntase'l mesmu distintivu nel Muséu Históricu de BasileaArchiváu 2013-12-03 en Wayback Machine (aportáu 30 de payares de 2013), mas tal denominación ye cuestionable.
↑L'esquema de la Estrella de la Redención según Rosenzweig presenta afinidaes morfolóxiques y semántiques cola Estrella de David.Stern der Erlösung foi publicáu en 1921. Trátase d'un trabayu qu'estudia les interrellaciones ente Dios, l'home y l'universu, considerándolos a toos coneutaos coles nociones de creación, revelación y redención. Según l'esquema de Rosenzweig, la revelación tien llugar non en dalguna dimensión metafísica, sinón nel "equí y agora".
↑Endlösung, n'alemán, significa "solución final", pero pa los nazis yera un eufemismu y solo tangencialmente aludía a "La solución final de la cuestión xudía" (Endlösung der Judenfrage). Die gelben Judensterne von Fischach, Jüdisch Historischer Vereing Augsburg, 27 de xineru de 2010 (consultáu 1 d'avientu de 2013); y Élisabeth Roudinesco, A vueltes cola cuestión xudía (Retour sur la question juive, 2009), Barcelona: Anagrama, 2011, capítulu 2: "La solombra de los campos y el fumu de los fornos" (49-87).
↑Asina, por casu, una esposición qu'esploró la rellación esistente ente la Torá y los testiles y que tuvo llugar na Antigua Sinagoga de Wuppertal, Alemaña, ente agostu y setiembre de 2011, presentaba como títulu principal la espresión Der gelbe Stern—La estrella mariella (consultáu 23 de payares de 2013). Der gelbe Stern (La estrella mariella) ye tamién el títulu d'un documental de 1980, dirixíu por Dieter Hildebrandt y qu'enceta la tema de la persecución de los xudíos n'Europa ente 1933 y 1944; foi nomáu pola Academia de Hollywood el mesmu añu de la so realización (Yellow Star: The Persecution of the Jews in Europe, The New York Times, movies; aportáu 28 de payares de 2013). L'idioma francés emplega étoile jaune (estrella mariella) y la llingua inglesa recurre a yellow badge, evitando deliberadamente l'usu espresiones anfibies, tales como etoile des Juifs o Jewish star al tratar el símbolu racista fabricáu polos nazis.
↑Martin Gilbert, The Holocaust: A History of the Jews of Europe During the Second World War, Nueva York: Holt, 1985, páxs. 33-34.
↑Robert Weltsch, "Tragt ihn mit Stolz dean Gelben Fleck", Jüdische Rundschau, Non. 27, 4 d'abril de 1933 (Wear the Yellow Badge with Pride; Wear it With Pride, The Yellow Badge; aportaos 30 de payares de 2013); y Mia Blocher, "Alrodiu de la importancia de la estrella mientres l'Holocaustu", eHow, aportáu 15 de payares de 2013.
↑Guido Kisch, "The Yellow Badge in History", Historia Xudaica 4, 1942, páxs. 122-123. La gran "J" foi estampada nos pasaportes de los xudíos alemanes como respuesta al pidíu de los emplegaos suizos, quien trabayando na aduana fronteriza dicíen tener dificultaes nel casu de los alemanes que llegaben a esi país yá que declaraben nun poder establecer direutamente una diferencia ente quien yera xudíu y quien non.
↑"A partir de 1938, identificar a los xudíos de los campos con una estrella mariella que se-yos cosía a los sos uniformes de prisión, una distorsión del símbolu de la estrella de David xudía. Dempués de 1939 y con ciertes variaciones en cada campu, identificáronse fácilmente les categoríes de prisioneros con un sistema de marques que combinaba un triángulu de color invertíu con lletres. Los distintivos que cosíen nos uniformes de los prisioneros dexaben a los guardias de les SS identificar los presuntos antecedentes pa la encarcelación. A los criminales marcar con triángulos invertíos de color verde, a los prisioneros políticos con colloráu, a los «asociales» (incluyíos romaninos, rebalbos, vagamundos y otros grupos) con negru o, nel casu de los romaninos en dellos campos, marrón. A los homosexuales identificar con triángulos roses y a los testigos de Jehová, con unos de color púrpura. A los prisioneros non alemanes identificar cola primer lletra del nome del so país natal n'alemán, que cosíase nel so distintivu. Los dos triángulos que formaben el distintivu de la estrella xudía yeren mariellos, nun siendo que se incluyera al prisioneru xudíu en dalguna de les otres categoríes de prisioneros" (Enciclopedia del Holocaustu: Sistema de clasificación nos campos de concentración nazis; aportáu 2 d'avientu de 2013).
↑George M. Karst, The Beats of the Earth, Nueva York, 1942, páxs.88-89; Sistema de clasificación nos campos de concentración nazis: "A los prisioneros políticos xudíos [...] identificar con un triángulu mariellu debaxo d'un triángulu coloráu" (Sistema de clasificación nos campos de concentración nazis).
↑ 71,071,171,2Arsenaut, "Holocaust Badges", aportáu 1 d'avientu de 2013.
↑Encyclopedia of the Holocaust, ed. Israel Gutman, Nueva York: Macmillan, 1990: "Jewish Badge".
↑Alrodiu de la orde esplícita de Hitler d'esaniciar a los xudíos del este européu, vease Ian Kershaw, Hitler, los alemanes y la solución final, Madrid: La Esfera de los Llibros, 2009, páxs. 417-424. Según Kershaw, yá a finales de 1939, Blaskowitz, entós comandante a cargu del sector esti de la "Gran Alemaña", protestó pola brutalidá de los "escuadrones de la muerte", considerándolos una verdadera amenaza pa la disciplina del exércitu.
↑De resultes d'ello, el monarca danés enxamás llegó a portar la insinia mariella (Jens Lund, "The Legend of the King and the Star", Indiana Folclor 8, 1975, páxs. 1-37).
↑"Alrodiu de la importancia de la estrella", eHow n'español, efeutos; aportáu 4 d'avientu de 2013.
↑Ye por eso que delles zones d'Europa ocupaes polos nazis (tales como Polonia, Bielorrusia, Lituania, Letonia y Rusia), la insinia mariella nun foi más qu'un distintivu en forma d'estrella mariella de seis puntes (y non necesariamente un hexagrama regular formáu pola interseición de dos triángulos equilláteros enxareyaos).
↑Jewish Art: An illustrated History, ed. Cecil Roth, Tel Aviv: Massadah, 1961, cols. 675-676.
↑La lletra "J" ye'l factor común compartíu por Juif (francés) y Jood (holandés). Nussbaum y la so familia fueron asesinaos en Auschwitz en 1944. Pa un discutiniu alrodiu de la so obra, vease Ziva Amishai Maisels, Depiction and Interpretation: The Influence of the Holocaust on the Visual Arts, Oxford y Nueva York: Pergamon Press, 1993, p. 5.
Comay, Joan. The Diaspora Story, Tel Aviv: Beth Hatefutsoth y Steimatzky, 1981.
Scheiner, Jens J. Vom Gelben Flicken zum Judenstern?: Genese und Applikation von Judenabzeichen im Islam und christlichen Europa, 849-1941, Frankfurt del Main y Nueva York: P. Lang, 2004.
![Majzor de Leipzig, Ms. hebréu, c. 1320.[31]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/DetailOfMedievalHebrewCalendar.jpg/161px-DetailOfMedievalHebrewCalendar.jpg)
![Rudolf von Ems, Crónica del Mundu, Praga, c. 1350-1375.[32]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Weltchronik_Fulda_Aa88_330v_detail.jpg/240px-Weltchronik_Fulda_Aa88_330v_detail.jpg)
![Diebold Schilling el Mozu, Grupu de xudíos alemanes na foguera (1348 o 1422), Crónica de Lucerna (Luzernerchronik), Suiza, 1513. Burgerbibliothek, Lucerna.[33]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Medieval_manuscript-Jews_identified_by_rouelle_are_being_burned_at_stake.jpg/206px-Medieval_manuscript-Jews_identified_by_rouelle_are_being_burned_at_stake.jpg)
![Pareya xudía de Núremberg, 1700.[34]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Hottenroth_Deutsche_Volkstrachten_Tafel_38_Juden_N%C3%BCrnberg_um_1700.jpg/171px-Hottenroth_Deutsche_Volkstrachten_Tafel_38_Juden_N%C3%BCrnberg_um_1700.jpg)
![Demoniu y xudíos. Capitel antixudíu de la románica Ilesia de los Santos Pedro y Pablo en Sigolsheim, Alsacia, sieglu XII.[50]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Sigolsheim%2C_romanesque_capital_with_Jews_heads.jpg/223px-Sigolsheim%2C_romanesque_capital_with_Jews_heads.jpg)
![Al pie de neñu crucificáu, xudíu con turbante envelena pozu d'agua y provoca la peste negro n'Europa. Grabáu alsacianu basáu n'orixinal medieval tardíu.[51]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Poisoning_wells.gif/180px-Poisoning_wells.gif)
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Insinia mariella.
Datos: Q329429