Herrera de Pisuerga
 Herrera de Pisuerga | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||||
| Provincia |  provincia de Palencia | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Herrera de Pisuerga (es)  | Luis Javier San Millán Merino | ||||
| Nome oficial | Herrera de Pisuerga (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
34400 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 42°35′35″N 4°19′56″W / 42.593055555556°N 4.3322222222222°O | ||||
  Herrera de Pisuerga Herrera de Pisuerga (España)  | |||||
| Superficie | 99 km² | ||||
| Altitú | 844 m | ||||
| Llenda con | |||||
| Demografía | |||||
| Población |
1889 hab. (2023) - 959 homes (2019) - 1007 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Palencia | ||||
| Densidá | 19,08 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| herreradepisuerga.es | |||||
 | |||||
Herrera de Pisuerga ye una llocalidá de la contorna palentina de Boedo-Ojeda, en Castiella y Lleón, España. Pertenez al partíu xudicial de Saldaña. Tien una superficie de 99,08 Hai y un censu de 2.132 habitantes (añu 2016). Ostenta'l títulu de Ciudá otorgáu'l 30 d'abril de 1902 pola reina rexente doña Cristina.
Atópase na confluencia de los ríos Pisuerga y Burejo a una altitú de 844 msnm.
Dende'l puntu de vista toponímicu y según les investigaciones de Roberto Gordaliza, el nome d'Herrera deriva del llatín ferraria (ferrería). Al respective de la segunda parte, Pisuerga, alude al ríu y dellos autores rellacionar col otru nome que tuvo la ciudá: Pisoraca.
Datos básicos
[editar | editar la fonte]La ciudá ye famosa n'España pol so Festival del Cámbaru, sonadía alcanzada primero que l'afanomicosis o peste del cámbaru autóctonu acabara con esti crustaceu nes riberes d'Herrera.[2] Ye tamién bien notable la so industria d'embutíos -especialmente la d'ellaboración de morcielles-, la de conserves y salazones, según la hortofrutícola, destacando d'ella'l cultivu de fabes.[3] Culturalmente, ye d'estraordinaria importancia'l xacimientu arqueolóxicu de la ciudá turmoga de Pisoraca, nel llugar ocupáu pola Legio IV Macedonia, acantonada n'Herrera mientres el sieglu I D.C. Ye tamién una de les llocalidaes del Camín de Santiago del Norte: Ruta del Besaya
Demografía
[editar | editar la fonte]| 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2016 |
| 1.685 | 1.921 | 2.011 | 2.589 | 2.692 | 3.218 | 3.269 | 2.693 | 2.900 | 3.053 | 2.118 |
División alministrativa
[editar | editar la fonte]El conceyu inclúi les siguientes pedaníes:
Historia
[editar | editar la fonte]
Edá Antigua
[editar | editar la fonte]L'antigua Pisoraca romana, foi asentamientu de la Legio IV Macedonica ente'l 20 e.C. y el 40 d. C. mientres la llucha de César Augusto por someter a los cántabros y romanizar les sos posesiones. La contribución d'esti enclave como campamentu romanu de les guerres cántabres ye aldericáu por dellos investigadores actuales, dando al asentamientu una fundación posterior a les guerres cántabres.
Sía como fora, esta lexón ye treslladada a Mogontiacum (Mainz, Alemaña), ocupando'l so campamentu la una unidá auxiliar de caballería Ala Parthorum. Se documentan materiales de construcción sellaos cola figlina de l'Ala Parthorum, xunto con cerámica común, Terra Sigillata Hispánica, vidriu y armes, incluyendo un proteutor ocular de caballu y dellos restos metálicos de cinches y estribos. La Cohors I Galica Equitata civium romanorum ocupa la cortil herreriense dempués de que l'Ala Parthorum fuera treslladada a Mauretania, baxu Domiciano, con motivu del debilitamientu de les unidaes de caballería de guarnición na Península. Ye entós cuando esta unidá, ye tresformada en Cohors equitata, pasando a ser mandada por un Praefectus cohortis ecuestre, recibiendo la condición de civium Romanorum, lo que dexaba que los sos homes vistieren de la mesma forma que la caballería y la infantería de les lexones.
Darréu, foi asentamientu visigodu, como demuestra una necrópolis escavada na zona sur de la ciudá y que gracies a los oxetos d'adornu personal apaecíos nella apúrrennos una cronoloxía de finales del sieglu VI, perdurando dempués de la unificación mientres tol sieglu VII.[4] Nesti sentíu, y al marxe de delles referencies aisllaes apurríes por viaxeros y eruditos como Ambrosio de Morales o Ceán Bermúdez, l'empiezu de la investigación arqueolóxica de la necrópolis visigoda d'Herrera de Pisuerga retrasar hasta 1931-1932. Próxima al marxe del ríu Burejo al so pasu pola villa, y xunto al campusantu actual, foi afayada por fuercia delles décades antes por cuenta de la creación de delles güertes de regadíu. Les escavaciones oficiales, patrocinaes pola antigua Xunta Cimera d'Escavaciones y Antigüedaes fueron dirixíes por Julio Martínez Santa-Olalla y revelaron un escepcional conxuntu funerariu únicu nel mundu visigodu de la Meseta Norte. Amás de tumbes, atopáronse tamién restos constructivos consideraos nel so día como contemporáneos a la necrópolis.
Nueves campañes branices tienen llugar en 1960, 1961, 1976 y 1983 pero nun ye hasta Xunu del 2016 cuando s'atopa, nuna zona aledaña a la escavada na década de los 30, un conxuntu d'otres 20 nueves tumbes[5] por cuenta de les obres d'ampliación de la cai Victorio Machu, que fueron promovíes y executaes pol Conceyu d'Herrera de Pisuerga y la unidá d'Arqueoloxía de IE University, en collaboración col Institutu d'Estudios Pisoraca. El xacimientu d'Herrera de Pisuerga foi declaráu Bien d'Interés Cultural en 1993.
Según Santa-Olalla, les fueses nel momentu de la so escavación atopar a unos 80 cm. de fondura. Les sepultures, taben na so mayoría empobinaes E-O formando alliniadures, y taben delimitadas per mediu de cantos rodaos o piedres. Nel interior de les fueses fueron depositaos ataúdes de madera, pos s'atoparon clavos de fierro, o bien parigüeles. Naquella oportunidá atoparon un total de 52 sepultures que sumaes a les otres 20 apocayá atopaes fai d'esta necrópolis unes de les más estenses de la zona Norte. D'estes, 19 d'elles cuntaben con adornos personales nel so interior. Ente los materiales topaos nes dotes destaquen aquellos escalaos a partir de 1908 y citaos por Zeiss: trés fíbulas, tres plaques liriformes, una placa cruciforme y una plaza ríxida cola escena de Daniel na fuesa de los lleones. D'estos 19 dotes, 3 d'ellos, los Más recién, entá tán en fase d'estudiu, ampliando asina l'abanicu de pieces conocíes, ensin que varie la so condición de necrópolis visigoda "clásica", de tradición xermánica.
Edá Media
[editar | editar la fonte]En 1130, Alfonsu VII prinda al conde Pedro de Lara por cuenta de les sos intrigues y a los problemes que causaba nel reinu, llogrando en 1131 la rindición del castiellu d'Herrera de Pisuerga en poder de los siguidores del conde.
En 1184, Alfonsu VIII concede un fueru a la villa de Ferreruela (Herrera) que diz “Concedo tola heredá que tengo dende'l ríu que llamen Pisuerga hasta'l ríu que llamen Bur según baxa de Torre Herrera, que ta na llinde o y moyón, hasta'l llugar onde'l ríu Bur entemecer col Pisuerga”. Pero pon la villa sol señoríu de los Lara, que reivindiquen la so anterior tenencia, qu'agora ven confirmada.
En 1330, Alfonsu XI merca la villa, el castiellu y aldegues por 180.000 maravedinos, y da dellos privilexos col fin de favorecer la repoblación y reconstrucción de la llocalidá y les sos aldegues, afaraes tres los ataques y saqueos llevaos a cabu por Fernán Ruiz de Castañeda.
En dependiendo de diversos señores, la villa d'Herrera, por real concesión de Xuan I de Castiella pasa a ser señoríu de la familia Fernández de Velasco dende 1379; a partir d'entós y hasta'l sieglu XIX los socesivos duques de Frías van ser los señores d'Herrera de Pisuerga. Auspiciado por esta familia, fúndase un conventu franciscanu a finales del sieglu XV.
Edá Moderna
[editar | editar la fonte]Dignes de mención son los dos estancies documentaes de Carlos V n'Herrera, una'l 28 d'ochobre de 1517 y otra el 31 de xunetu de 1522.[6]
A finales del sieglu XVIII, cuando s'empieza a construyir la canal de Castiella, mora n'Herrera'l coronel Juan de Homar, qu'impulsaría la creación d'una Sociedá Económica d'Amigos del País pensada p'alicar l'actividá económica d'Herrera y la so contorna.
Edá Contemporánea
[editar | editar la fonte]Mientres los años de la Guerra de la Independencia les tropes franceses invadieron la villa en dos causes, en 1808 y 1812. Per aquellos años, la Villa formaba parte del Partíu de Villadiego, na categoría de pueblos solos, unu de los catorce que formaben la Intendencia de Burgos, mientres el periodu entendíu ente 1785 y 1833, nel Censu de Floridablanca de 1787, xurisdicción de señoríu siendo'l so titular el Duque de Frías.
La desamortización de 1836 va suponer el principiu del fin del conventu franciscanu de San Bernardino del cual güei namái queden les muries. A mediaos del sieglu XIX la Canal de Castiella favorez la esistencia n'Herrera de delles fábriques de farines y del consiguiente comerciu de granos. Cola instalación del ferrocarril, que les sos llinia tender en 1862, empezaríen a sentise los primeros síntomes de la llegada de los tiempos modernos.
Nos entamos del nuevu sieglu, en concretu l'añu 1902, por un decretu de la reina rexente María Cristina, otorgar a Herrera de Pisuerga el títulu de Ciudá según cita la ordenanza
queriendo dar prueba del so Real apreciu a la Villa d'Herrera del Río Pisuerga, pol so aumentu de población ya importancia industrial y comercial.
Política municipal
[editar | editar la fonte]| Llexislatura | Nome | Grupu | |
|---|---|---|---|
| 1971 | Gonzalo Carpintero Gutiérrez | ||
| 1972-1978 | Luis Ricardo Salvador Merino | ||
| 1978-1978 | Carlos Pastor Córdoba | ||
| 1978-1979 | Mariano San Millán Martín | ||
| 1979-1983 | Ramón García Pereira | PSOE | |
| 1983-1991 | Ángel Fernández Macho | AP | |
| 1991-1992 | Teodoro Rivero Ruíz | CDS | |
| 1992-1995 | Jose Luís Barrio Mahamud | CDS | |
| 1995-2003 | Celia Rosa Fernández Arroyo | PP | |
| 2003-2019 | Javier San Millán Merino | PP | |
| 2019- | Francisco Javier Fernández Ortega | IPH | |
Partís políticos nel Conceyu d'Herrera de Pisuerga | ||||
| Partíu políticu | Conceyales | |||
| Partíu Popular (PP) | ||||
| Ganemos Palencia - Izquierda Xunida (España) (IU) | ||||
| Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) | ||||
Símbolos
[editar | editar la fonte]L'escudu oficial d'Herrera de Pisuerga puede trate na páxina web del Conceyu: http://herreradepisuerga.es/ L'escudu d'Herrera de Pisuerga definir pol siguiente blasón:
- Escudu de forma Española. En campu de plata, dos calderes de sable con ases de sierpes. Al timbre, Corona Real d'España.[7]
Personaxes pernomaos
[editar | editar la fonte]- Jesús Lantada Buey: escultor.
- Marcelino Arana: inxenieru agrónomu de principios del sieglu XX y amestáu a la fundación de la Casa de Palencia en Madrid en 1928.
- Agustín Conde: empresariu español establecíu en Tampico, Méxicu; importante impulsor y inversionista en xestiones ente Méxicu y España. Tíu del senador qu'ostenta'l mesmu nome y del banqueru gallegu Mario Conde.
- Gerardo Salvador Merín (1910-1971) unu de los personaxes más ocultos y con un sentíu social más curiosu del doctrinariu Nacional Sindicalista.
- José Antonio Girón de Velasco (1911-1995): militante falanxista, ocupó'l Ministeriu de Trabayu ente 1941-1957, siendo amás miembru del Conseyu del Reinu y procurador nes cortes franquistes.
- Miguel Ángel Cascallana (1948-2015): xugador de balonmano. Internacional absolutu con España y Olímpicu en Múnich 1972.
- Rufino Requejo, (1949- ...): futbolista profesional (1ª y 2ª división) nos siguientes equipos: Burgos, Málaga y Alavés. Demarcación, delanteru.
Patrimoniu
[editar | editar la fonte]- Restos de la muralla romana: Asitiaos na Plaza Mayor. Restos de la cerca que protexía'l campamentu de la Legio IV Macedonia, acantonada en Herrera de Pisuerga tres les guerres cántabres.
- Aula arqueolóxica: Centru d'interpretación del pasáu romanu de la ciudá.
- Puerta Nueva: De mediaos del sieglu XVI.
- Cases blasonadas: Destaquen les de les families Lara, Velasco, Salazar y Ladrón de Guevara.
- Aviario: Asitiáu nel parque de les Aves. Recueye una amplia muestra de páxaros y áves de tol mundu.
- Camín Llebaniegu Castellán[8]
Patrimoniu pontonero
[editar | editar la fonte]- Ponte de San Francisco. Trátase d'una obra civil en fábrica d'arenisca que se constrúi nel sieglu XVII con rehabilitaciones a lo llargo del sieglu XVIII y XIX. Considérase-y una de les estructures pontoneras barroques más interesantes del territoriu peninsular. Allugáu xunto a la carretera nacional N-611 anguaño da serviciu a la vía provincial escontra Sotresgudo y Villadiego.
- Ponte Vieya sobre'l ríu Burejo. Ye una bella ponte de dos güeyos en fábrica d'arenisca d'estilu decimonónicu que se constrúi pa dar serviciu al camín real de Palencia-Santander. Asítiase na N-611 al altor del PK 80 dientro de la vía auxiliar pos l'actual carretera nacional escurre por una variante.
- Ponte Nueva sobre'l ríu Burejo. Estructura en formigón armao que se constrúi en 1990 pa dar serviciu a la variante de la carretera nacional N-611 dientro del llamáu "Primer Plan Xeneral de Carreteres. Variantes". Asítiase nel PK 80 d'esta calzada.
- Ponte de Los Dolores. Obra civil ferroviaria que da serviciu a la llinia Palencia-Santander. Trátase d'unu de los trazaos ferroviarios más antiguos de la Península empecipiáu a mediaos del sieglu XIX y sufrió pocos cambeos. Salva'l calce del ríu Pisuerga y ye visible dende la mesma carretera nacional N-611, aproximao nel PK 78,800 antes d'entrar na población d'Herrera de Pisuerga, sentíu creciente.
- Pasarela de San Andrés. Preciosa estructura colgante construyida n'aceru y madera que salva'l calce del ríu Pisuerga poco primero de llegar a la presa de San Andrés. Inaugurada con fecha 12.05.2015 sirve pal tránsitu de peatones y ciclistes qu'apuerten al centru d'interpretación de la Canal de Castiella o transiten pelos caminos de sirga axacentes.
- Pasarela de la Casa del Cámbaru. Ye una estructura mista de madera, formigón armao n'estribos y aceru que sirve p'aportar al centru d'interpretación del cámbaru de ríu na villa d'Herrera de Pisuerga. Salva'l calce del ríu Burejo. Foi inaugurada nel añu 2.014.
- Puente Barca sobre'l ríu Pisuerga. Alcontráu xunto a un vieyu vau natural pa salvar el calce del ríu Pisuerga que s'utilizaba dende'l Medievu. Yera'l sitiu aparente para -cuando les agües veníen crecíes- allugar un sistema de maromes fites a gruesos fresnos de ribera y garrándose a elles, avanzar la embarcación nel encruz del ríu. Escontra mediáu'l sieglu XIX construyó un estribu o anclaje de formigón en marxe derecha p'afirmar el sistema de cuerdes. Apocayá reconstruyóse la barca que crucia'l ríu y da serviciu a pasiantes y ciclistes que quieren pasar de vera a vera. Atópase mui cerca de la Pasarela de San Andrés.
Turismu
[editar | editar la fonte]- Fiesta d'Esaltación del Cámbaru de Ríu: Fiesta herrerense por excelencia. Primer fin de selmana d'agostu.
- Fiesta de La nuesa Señora de la Piedá: Tercer fin de selmana de setiembre
- Amuesa alimentaria. Fiesta d'esaltación a la pataca del Boedo/Ojeda: Esposición, degustación y concursu d'esti productu.
- Mercáu romanu: Animáu fin de selmana en el que'l pueblu remembra'l so pasáu romanu. 2ᵘ fin de selmana de xunetu.
- Malabaria: concentración d'artistes de malabares, fueu, equilibriu, espectáculos...
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ diariu ABC. 31 de xunetu de 1973.
- ↑ Diputación de Palencia (2007). «Guía gastronómica de la provincia de Palencia». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-07-13. Consultáu'l 21 de febreru de 2014.
- ↑ Pisoraca: dende los sos oríxenes a los visigodos. Cesáreo Pérez González, Marina Arana Montes, María Luisa Pérez González. Publicaciones de la Institución Tello Téllez de Meneses, ISSN 0210-7317, Nᵘ 45, 1981 , páxs. 133-165 Disponible en PDF.
- ↑ Topada una ventena de tumbes visigodes n'Herrera de Pisuerga (Palencia [1]
- ↑ de Foronda y Aguilera, Manuel (1914). Estancies y viaxes del Emperador Carlos V.
- ↑ Bocyl
- ↑ http://www.palenciaturismo.es/contenido/dd502b06-25bb-11y7-9127-fb9baaa14523 (Consulta: 26-6-2017)
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Herrera de Pisuerga.
Datos: Q567563