Hasdai Crescas

Hasdai Crescas
Vida
Nacimientu	Barcelona, circa 1340
Nacionalidá	Corona d'Aragón
Grupu étnicu	pueblu xudíu
Llingua materna	catalán
Muerte	Zaragoza, 1410 (69/70 años)
Familia
Familia	ver Hasdai ben Judah Crescas (en) (güelu);
Estudios
Llingües falaes	catalán; aragonés; hebréu
Alumnu de	Nissim de Girona (es) ; Jonás Desmestre (es)
Profesor de	Ishaq ben Seset (es) ; José Albo (es) ; Abraham ben Judah Leon (es) ; Joseph ibn Habib; Zerachja ben Jicchak (en)
Oficiu	filósofu, teólogu, rabín, escritor
Llugares de trabayu	Barcelona y España
Trabayos destacaos	Or Adonai (es)
Influyencies	Aristóteles, Maimónides, Nicolás Oresme (es) y Juan Duns Scoto
Creencies
Relixón	xudaísmu

Carrer Marlet, au nació Crescas, nel antiguu barriu xudíu de Barcelona

Hasdai ben Abraham Crescas, n'hebréu orixinal חסדאי קרשקש (circa 1340, Barcelona – 1410, Zaragoza) foi un filósofu, xurista y escritor xudíu español, rabín en Barcelona y Zaragoza y que la so obra más importante, La Lluz del Señor, critica'l pensamientu de Maimónides y de Xersónides y adopta'l puntu de vista racionalista sobre la fe xudía.

Biografía

Hasdai nació en Barcelona nel senu d'un fonduxe d'eruditos. Estudió baxo la tutela de Nissim Gerondi, llamáu El RaN, al llau d'Isaac ben Chechet (el Ribash), y formó a grandes sabios, ente los que tuvieron Joseph Albu, el rabín Mattathias de Saragossa y el rabín Zerahia hai-Lévi Saladin. Foi tamién mui lleíu por Baruch Spinoza, quien basóse nél pa rebatir la xunión de filosofía y relixón que proponía Maimónides.

**Or Adonai** (Hebréu: אור אֲדֹנָי), *La lluz del Señor*, ye la primer obra del rabín Hasdai Crescas.

Como'l so maestru, Hasdai Crescas foi n'efeutu un gran talmudista y filósofu. Tuvo igualmente una opinión esperta en materia de Llei xudía, por más que nun ocupara nunca un puestu oficial de rabín.

Goció d'una cierta riqueza material y de la estima de los poderosos, de forma qu'en 1393 foi nomáu executor testamentariu esclusivu del so tíu, Vitalis Azday, por Xuan I d'Aragón. Sicasí, conocería, como tolos xudíos, una bona parte de sufrimientos y miseries: en 1378 foi aprisionáu sobre la base d'una falsa acusación, ya insultáu numberoses vegaes pol cenciellu fechu de ser xudíu. Y en 1391 el so fíu únicu morrió martirizáu pola so fe, nel cursu de los pogroms antisemites de la so dómina.

Sicasí, estes pruebes nun anubrieron les sos facultaes nin la so fe, yá que redactó les sos más grandes obres dempués d'esti periodu. Otru episodiu que marcó la so vida foi'l so realcuentru col falsu mesíes Cisneros, del que foi de volao partidariu. En 1401 coló a visitar a Joseph Orabuena por pidimientu de Carlos III de Navarra, que nos sos añales consta que se pagaron los viaxes per delles villes del Reinu de Navarra del "Rabín de Zaragoza".

Obres

Los sos trabayos haláquicos nun llegaron a nós, y seique nun esistieren nunca en forma entamada, a pesar del comentariu sobre la Mishna Torah. Caltuviéronse, sicasí, trabayos fundamentales:

Or Hashem, la "Lluz de lo Eterno", ye una de les tentatives más llograes pa cuestionar la dogmática del Xudaísmu al traviés, cuantimás, de reflexones sobre la naturaleza de la fe y les creencies cardinales de la Biblia y del Talmud. Decidir sobre doctrines xudíes llevó a Crescas a entecruzar los mundos del aristotelismu medieval, de los sos comentaristes xudíu y árabe, de les sentencies rabíniques, del Talmud y del Midrash y, a lo último de los herexes xudíos. Obra orixinalmente concebida pa criticar a Maimónides (y a aquellos ente los pensadores xudíos qu'aceutaron la so visión del mundu de la que refugaben aquellos de los sos elementos contrarios a la tradición), esti trabayu convirtiólu nel precursor de la revolución científica del sieglu XVI. Un estudiu importante d'esti trabayu foi realizáu por Harry Austryn Wolfson (“Crescas’ Critique of Aristotle” Cambridge, Harvard University Press, 1929). Per otra parte, apocayá espublizóse la primer traducción francesa (traducida, anotada y crítica) por E. Smilevitch: La Lumière de l'Éternel Hasdaï Crescas, Hermann, Ruben Editions, 2010.

Refutación de los principios cristianos, redactada en castellán en 1398 a pidimientu de grandes d'España, nun se conoz más que la traducción de Joseph ibn Shem Tov. Anque la obra fuera redactada con fines indiscutiblemente polémicos, conviértese rápido n'apoloxética, pos el fin de Crescas yera en verdá esponer les razones poles que los xudíos yeren tan fieles a la so fe ancestral.
El sermón pascual, onde fala de filosofía relixosa, pero tamién d'Halajá.
Carta a la congregación d'Avignon, espublizada como apéndiz a la edición de Wiener de Shevet Yehuda, na que cunta los eventos socedíos nel cursu de los pogromos de 1391.

Bibliografía

W. Z. Harvey, Physics and Metaphysics in Hasday Crescas, Amsterdam, 1998.
Marc TOBIASS, Maurice IFERGAN, Hasdaï CRESCAS, un philosophe Juif dans l'Espagne médiévale, Éditions du CERF 2007, ISBN 978-2-204-05111-8

Referencies

↑ ^1,0 ^1,1 Identificador BnF: 137782790.
↑ ^2,0 ^2,1 Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
↑ Afirmao en: Literatura en hebreu dels jueus catalans. Autor: Jaume Riera i Sans. Editorial: Ayuntamiento de Barcelona. Data d'espublización: 1974.

Enllaces esternos

Artículu de la Enciclopedia Aragonesa

[99235e8a1a4a4d6841e4c4f7e42c1e7dec3efd61-1] 1,0 ^1,1 Identificador BnF: 137782790.

[63b3b20d2f87ec4ebaf62484667aa595b77cdd72-2] 2,0 ^2,1 Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.

[593278431437fc289917bafda39fa313e1f2b1ed-3] Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.

[b28b59d72eb8d63c6c6a4f6de51577c9e87c2169-4] Afirmao en: Literatura en hebreu dels jueus catalans. Autor: Jaume Riera i Sans. Editorial: Ayuntamiento de Barcelona. Data d'espublización: 1974.

[1]

[2]

[3]

[4]